Huy động 1,7 tỷ USD đầu tư tại Đông Nam Á cho quá trình chuyển dịch năng lượng sạch

Các lưới điện mặt trời mini tại Nigeria, một trong những dự án điển hình mà Liên minh đã và dang triển khai. (Nguồn: GEA)

Trong bối cảnh nhiều thách thức kinh tế và chính trị toàn cầu đang đe dọa tiến trình đạt được các mục tiêu khí hậu và phát triển, Liên minh năng lượng toàn cầu (trước đây là Liên minh năng lượng toàn cầu vì con người và hành tinh) đang chứng minh hiệu quả của sự hợp tác sâu rộng giữa chính phủ, các tổ chức từ thiện và khu vực tư nhân: chuyển đổi hệ thống năng lượng, tạo ra hàng triệu việc làm và ứng phó với biến đổi khí hậu tại các nền kinh tế mới nổi.

Theo Báo cáo tác động 2025 vừa được công bố, mô hình hợp tác công – tư – thiện nguyện của Liên minh năng lượng toàn cầu xây dựng các liên minh đối tác do quốc gia dẫn dắt, đồng thời tận dụng nguồn vốn xúc tác cùng chuyên môn kỹ thuật để thúc đẩy một tương lai năng lượng bền vững.

Kể từ khi thành lập tại COP26 năm 2021, Liên minh đã cấp 503 triệu USD vốn xúc tác, góp phần huy động 7,8 tỷ USD tổng vốn đầu tư và triển khai 137 dự án tại hơn 30 quốc gia. Mô hình hợp tác của liên minh đang từng bước đạt được mục tiêu: Cải thiện khả năng tiếp cận điện cho 91 triệu người; Hỗ trợ hoặc tạo ra 3,1 triệu việc làm và sinh kế; và Ngăn chặn 296 triệu tấn khí thải carbon.

Tổng Giám đốc Liên minh năng lượng toàn cầu Woochong Um nhấn mạnh: “Những phát hiện trong báo cáo này chứng minh giá trị của mô hình hợp tác công – tư – thiện nguyện, đồng thời cho thấy chuyển dịch năng lượng công bằng chính là động lực mạnh mẽ cho việc làm và tăng trưởng kinh tế. Khi chính phủ, nhà đầu tư, nhà đổi mới và cộng đồng cùng chung tay, chúng ta có thể tạo ra những thay đổi hệ thống, với các giải pháp vừa phù hợp với từng địa phương, đồng thời vừa có khả năng nhân rộng toàn cầu”.

Báo cáo tác động 2025 vừa được công bố. (Nguồn: GEA)

Các nghiên cứu tình huống từ Ấn Độ, châu Phi, Mỹ Latinh - Caribbean và Đông Nam Á minh chứng rằng nguồn vốn xúc tác, chuyên môn kỹ thuật và liên minh đối tác do quốc gia dẫn dắt đang dần vượt qua những rào cản. Có thể kể đến việc các lưới điện mặt trời mini tại Nigeria và lưới điện mesh tại Haiti hiện đang cung cấp điện cho những cộng đồng khó tiếp cận nhất; dự án lưu trữ pin năng lượng quy mô lớn lần đầu tiên tại Ấn Độ đang mang lại điện năng ổn định cho khách hàng thu nhập thấp; các chương trình đào tạo và nâng cao năng lực thể chế đang thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng nhanh và công bằng tại Nam Phi; và dự án điện mặt trời nổi tại Indonesia cho thấy các hệ thống phi tập trung, chống chịu khí hậu có thể mở rộng khả năng tiếp cận năng lượng tại những khu vực dễ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.

Báo cáo tác động cũng nhấn mạnh những bài học then chốt: kết hợp tài chính với chuyên môn kỹ thuật là điều quan trọng để xây dựng các dự án mạnh và và đẩy nhanh quá trình ứng dụng; giải pháp hoạt động hiệu quả nhất khi do quốc gia tự dẫn dắt, dựa trên thị trường và phù hợp với ưu tiên quốc gia; liên minh dài hạn là nền tảng để tạo ra thay đổi hệ thống. Các mốc thời gian linh hoạt, ngân sách dự phòng và đối tác địa phương mạnh mẽ là chìa khóa để đạt kết quả. Nguồn tài chính cần gắn với các kết quả đo lường được, và hệ thống dữ liệu phải được tích hợp để theo dõi tiến trình, cho phép thích ứng và tạo ra bằng chứng cần thiết để tác động đến toàn ngành.

Ngay từ khi thành lập, Đông Nam Á đã là một trong những trọng tâm chính của Liên minh năng lượng toàn cầu. Với tốc độ điện khí hóa nhanh, các thách thức chính của chuyển dịch năng lượng sạch trong khu vực bao gồm phụ thuộc vào nguồn năng lượng truyền thống, hạn chế trong hiện đại hóa lưới điện và khó khăn trong tiếp cận tài chính khí hậu.

Liên minh đã góp phần huy động 1,7 tỷ USD, triển khai 37 dự án đang hoạt động và sẵn sàng triển khai trong khu vực. Những dự án này được kỳ vọng sẽ cải thiện khả năng tiếp cận điện cho 4 triệu người, nâng cao việc làm và sinh kế cho 77.000 người, đồng thời giảm phát thải khoảng 18 triệu tấn khí thải.

Lưới điện mesh tại Haiti bao gồm nhiều lưới điện nhỏ trong khu dân cư, cho phép các hộ dân trong cùng một khu có thể chia sẻ điện với nhau. (Nguồn: GEA)

Để giải quyết rào cản tài chính cho hành động khí hậu tại Đông Nam Á, Liên minh đã hỗ trợ các nền tảng như Đối tác chuyển dịch năng lượng châu Á (FAST-P). Đây là sáng kiến tài chính hỗn hợp quy tụ các đối tác quốc tế từ khu vực công, tư và từ thiện nhằm hỗ trợ giảm phát thải và tăng cường khả năng chống chịu khí hậu tại châu Á.

Liên minh cũng hợp tác với Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) để ra mắt nền tảng ENABLE (Enhancing Access to BESS for Low-carbon Economies), qua đó vận hành Liên minh BESS, huy động tài chính và hỗ trợ kỹ thuật cho các dự án lưu trữ năng lượng tiên phong, đồng thời đẩy nhanh việc chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn trong khu vực.

Phó Chủ tịch khu vực Đông Nam Á, Liên minh năng lượng toàn cầu Kitty Bu cho biết: “Chuyển dịch năng lượng sạch tại Đông Nam Á không thể diễn ra một cách đơn lẻ; mà đòi hỏi sự hợp tác và hành động đồng bộ giữa chính phủ, ngân hàng phát triển, khu vực tư nhân và cộng đồng. Tại Liên minh, chúng tôi cam kết xây dựng những mối quan hệ hợp tác này để mở khóa tài chính khí hậu, hiện đại hóa lưới điện và đẩy nhanh triển khai các giải pháp năng lượng tái tạo.”

Tại Việt Nam, Liên minh đang hỗ trợ xây dựng lộ trình tích hợp lưu trữ pin năng lượng quy mô lớn vào lưới điện quốc gia. (Nguồn: GEA)

Thúc đẩy lưu trữ năng lượng tại Việt Nam

Tại Việt Nam, Liên minh đang hỗ trợ xây dựng lộ trình tích hợp lưu trữ pin năng lượng quy mô lớn vào lưới điện quốc gia. Liên minh đã phối hợp với cơ quan chức năng để thành lập Tổ chuyên trách BESS, nhằm xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật, khung pháp lý và mô hình tài chính nhằm đẩy nhanh tiến độ triển khai, hướng tới mục tiêu lưu trữ năng lượng của Việt Nam vào năm 2030. Những sáng kiến này vừa tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư, vừa đảm bảo quá trình chuyển dịch cung cấp nguồn điện ổn định cho cả hộ gia đình và doanh nghiệp.

Giám đốc Quốc gia Việt Nam, Liên minh năng lượng toàn cầu Nguyễn Thị Thanh Minh (Minh Nguyễn) nhận định: “Việt Nam đang có những bước đi quyết đoán để tích hợp lưu trữ vào hệ thống năng lượng, cho thấy đổi mới và chính sách có thể song hành. Việc thành lập Tổ chuyên trách BESS đã đặt nền móng cho một lưới điện ổn định, vận hành bằng năng lượng tái tạo, phục vụ tăng trưởng và khả năng chống chịu. Những bước đi sớm này sẽ là cơ sở để mở rộng các giải pháp lưu trữ trên toàn quốc”.

Trong thời gian tới, trọng tâm sẽ là tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân khi quá trình chuyển dịch năng lượng tăng tốc và nhu cầu tài chính – công nghệ ngày càng lớn. Nhận thấy tiềm năng từ liên minh Lưới điện ASEAN (ASEAN Power Grid) do Ban Thư ký ASEAN dẫn dắt với sự hỗ trợ từ ADB và Nhóm Ngân hàng thế giới, Liên minh đang mang đến sự hỗ trợ vốn xúc tác cho chính phủ các nước Đông Nam Á trong tiến trình chuyển dịch năng lượng. Những nỗ lực này có thể giúp cắt giảm thêm 100 triệu tấn khí thải và bổ sung hơn 13 GW công suất điện tái tạo mới.

Hoài Minh