Tìm lại danh tính liệt sĩ và nỗi niềm những người đang sống

Sau 50 năm tìm kiếm mới “đoàn tụ”

Khoảng 9h sáng một ngày cuối tháng 4/2025, tại trụ sở Hội hỗ trợ Gia đình Liệt sĩ Việt Nam (36 Hoàng Diệu, Hà Nội) bà Hoàng Thị Ngò (trú tại xã Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng) đang rất hồi hộp, bởi ít phút nữa, bà sẽ nhận kết quả giám định ADN của bố - liệt sĩ Hoàng Đức Choóng (SN 1938).

“Khi nghe tin kết quả xét nghiệm ADN chính xác của bố, tôi đã khóc. Tối hôm trước, tôi đi xe khách từ Cao Bằng xuống Hà Nội để nhận kết quả, cả đêm không ngủ được chỉ mong trời nhanh sáng”, bà Ngò chia sẻ. Mẹ bà Ngò năm nay đã 94 tuổi, có lẽ ở với con cháu chẳng được bao lâu nữa. Bà Ngò chia sẻ, mong muốn cuối cùng của mẹ là tìm thấy hài cốt bố để đưa về quê hương. “Sau hành trình kéo dài hơn 50 năm, tôi đã tìm được bố. Mẹ tôi có lẽ cũng đã yên lòng”, bà Ngò ngậm ngùi.

Hỗ trợ đưa hài cốt liệt sĩ về quê hương

Chia sẻ về trường hợp này, Trung tướng Hoàng Khánh Hưng, Chủ tịch Hội Hỗ trợ Gia đình liệt sĩ Việt Nam cho biết, liệt sĩ Hoàng Đức Choóng hy sinh năm 1971 tại chiến trường Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị). Gia đình đã tìm kiếm nhiều năm nhưng không xác định được mộ liệt sĩ.

Cuối năm 2022, gia đình tìm đến Hội, cho biết đã xác định được mộ liệt sĩ, nhưng hoàn cảnh khó khăn nên nhờ giúp đỡ. Tiếp nhận thông tin, hội phối hợp với các cơ quan chức năng tìm kiếm vị trí mộ theo sơ đồ chôn cất liệt sĩ.

Cuối năm 2023, việc tìm kiếm, quy tập mộ đã hoàn thành, từ đó lấy mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ gửi về Cục Người có công (Bộ LĐTB&XH - nay là Bộ Nội vụ). Kết quả giám định ADN cho thấy, hài cốt đúng là liệt sĩ Hoàng Đức Choóng. Sau khi có kết quả, hội đã mời thân nhân đến nhận kết quả và hướng dẫn các thủ tục đón liệt sĩ Hoàng Đức Choóng về quê hương.

Một trường hợp khác mới tìm được danh tính là liệt sĩ Nguyễn Văn Thưởng, chiến sĩ thuộc Bộ Tư lệnh Công binh (Bộ Quốc phòng).

Nhận kết quả xét nghiệm ADN của bố trên tay, bà Nguyễn Thị Miếm (58 tuổi, quê Hưng Yên) bật khóc. Bà Miếm là con duy nhất của liệt sĩ Nguyễn Văn Thưởng (hy sinh năm 1971).

Qua lời mẹ, bà Miếm được biết khi bà mới 7 tháng tuổi, bố về phép thăm nhà rồi tiếp tục lên đường làm nhiệm vụ, sau đó hy sinh. Khi bà được 7 tuổi, mẹ cũng qua đời. Gia đình bà chỉ biết ông Thưởng hy sinh tại chiến trường Quảng Bình nhưng không xác định được chính xác nơi an nghỉ. Nhiều năm qua, bà và chồng không ngừng nuôi hy vọng tìm lại cha.

Năm 2023, Bộ Tư lệnh Công binh tìm thấy một số hài cốt liệt sĩ, trong đó có liệt sĩ Nguyễn Văn Thưởng. Sau đó, bà làm các thủ tục xét nghiệm ADN. “Nhận được kết quả xét nghiệm ADN của cha, tôi chỉ biết khóc. Cuối cùng, tôi đã tìm được bố và sẽ đưa về quê ở gần bên mẹ và người thân”, bà Miếm nghẹn ngào.

Bà Hoàng Thị Ngò xúc động khi nhận kết quả xét nghiệm ADN của cha

Khi chúng tôi và Trung tướng Hoàng Khánh Hưng đang trò chuyện thì một nhân viên của hội vào thông báo: “Chú Hưng ơi, đã có kết quả xét nghiệm ADN của một liệt sĩ rồi. Kết quả chính xác chú ạ”. Nghe vậy, tướng Hưng dặn sớm liên hệ với thân nhân liệt sĩ để gia đình biết.

“Từ năm 2024 đến nay, chúng tôi đã xác định chính xác danh tính 9 liệt sĩ. Trong đó, 8 trường hợp đã được hội hỗ trợ đưa hài cốt liệt sĩ về quê nhà an táng”, Trung tướng Hoàng Khánh Hưng chia sẻ.

Thời gian không còn nhiều

Theo thống kê, cả nước có khoảng 1,2 triệu liệt sĩ. Đến nay, vẫn còn hơn 180.000 liệt sĩ chưa tìm được hài cốt; khoảng 300.000 liệt sĩ tuy đã được quy tập về các nghĩa trang nhưng chưa xác định được danh tính. Nhiều ngôi mộ có thông tin, nhưng chưa đầy đủ hoặc chưa chính xác. Nhiều thân nhân các gia đình của liệt sĩ vẫn không biết được con, em, vợ hoặc chồng hiện nằm ở nơi đâu. Mỗi khi nhìn những dòng chữ “Liệt sĩ chưa biết tên”, “Mộ liệt sĩ chưa xác định được thông tin”… ai cũng xót xa, khắc khoải, nhất là với các cựu binh, thân nhân liệt sĩ.

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng trao đổi thông tin về liệt sĩ

“Từ năm 2009, cố Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã mời một số tướng lĩnh quân đội đến nhà riêng nói chuyện. Cố Tổng Bí thư bảo, là người lính đã từng xông pha lửa đạn chiến trường, cũng từng hứa sẽ hỗ trợ đồng đội hết sức có thể, thế nhưng, đến nay nhiều liệt sĩ vẫn chưa được đưa về nhà, chưa xác định được danh tính. Vậy chăng, nên thành lập một tổ chức xã hội đưa đồng đội, liệt sĩ về quê hương. Từ gợi ý của cố Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, năm 2010, Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam được thành lập”, Trung tướng Hoàng Khánh Hưng kể lại.

Những ngày đầu mới thành lập, hội gặp rất nhiều khó khăn. Hội không có kinh phí hoạt động, không có trụ sở, anh em bảo nhau tự đóng góp mỗi người 5 triệu đồng. Cuối tháng 10/2010, sau Đại hội lần thứ Nhất, Bộ Quốc phòng cho mượn trụ sở, hỗ trợ 2 xe ô tô 7 chỗ và 300 triệu đồng để hội tổ chức hoạt động. Đến nay, hội đã thu thập, kết nối và hỗ trợ thông tin hơn 207.121 liệt sĩ. Bằng phương pháp thực chứng và giám định ADN, hội đã trả lại tên hơn 1.000 liệt sĩ, hỗ trợ đưa 1.527 hài cốt liệt sĩ về quê hương; làm hơn 1.400 nhà tình nghĩa, tặng 5.000 sổ tiết kiệm cho thân nhân liệt sĩ có hoàn cảnh khó khăn.

Theo tướng Hưng, công tác quy tập hài cốt liệt sĩ, xác định danh tính liệt sĩ hiện còn nhiều khó khăn. Bởi lẽ, chiến tranh kết thúc đã lâu, địa hình địa chất thay đổi, trong khi đồng đội nếu còn sống thì cũng già yếu, không phải ai cũng có điều kiện quay lại chiến trường tìm đồng đội. Bên cạnh đó, nhiều trường hợp liệt sĩ hoặc là sai họ, tên, năm sinh, đơn vị, quê quán… trong khi việc đính chính thông tin phức tạp và kéo dài.

Bà Nguyễn Thị Miếm (58 tuổi, quê Hưng Yên) xúc động khi nhận kết quả xét nghiệm ADN của cha

Thời gian tới, hội xác định công tác tìm kiếm, quy tập, trả lại tên liệt sĩ là mục tiêu chủ yếu. Trong đó, hội hỗ trợ đính chính thông tin trên bia mộ, chủ động giải quyết giám định ADN, vận động xây dựng, sửa chữa nhà tình nghĩa cho thân nhân liệt sĩ có hoàn cảnh khó khăn. Bên cạnh đó, hội đẩy mạnh phối hợp với cựu chiến binh Hoa Kỳ bởi họ quản lý nhiều tài liệu, di vật của liệt sĩ Việt Nam. “Thời gian không còn nhiều. Chúng ta cần phải đẩy nhanh công tác đính chính, tìm lại tên liệt sĩ và hỗ trợ thân nhân của họ”, Trung tướng Hoàng Khánh Hưng chia sẻ.

Thanh Hiếu