Tìm lời giải cho bài toán xóa mù chữ bền vững

Trái ngọt từ sự vào cuộc đồng bộ, quyết tâm

Tại buổi làm việc, Đoàn giám sát của Ban Dân tộc HĐND tỉnh đã cùng các đơn vị liên quan đánh giá toàn diện công tác xóa mù chữ cho đồng bào DTTS. Báo cáo chi tiết từ ngành giáo dục cùng với ghi nhận thực tế của Đoàn khảo sát tại một số xã đặc thù, như: Bù Gia Mập, Đăk Ơ, Hưng Phước… đã cho thấy những góc nhìn đa chiều về công tác xóa mù chữ từ những kết quả đạt được cho đến những tồn tại, hạn chế cần tập trung giải khắc phục, giải quyết kịp thời.

Theo số cập nhật đến tháng 12/2024, tỷ lệ biết chữ ở độ tuổi 15-25, trên địa bàn toàn tỉnh đã đạt 98,79%; ở độ tuổi 15-35 là 95,51%. Qua trao đổi, các thành viên Đoàn giám sát đánh giá, những kết quả tích cực tỉnh đạt được trong giai đoạn giám sát là nhờ sự đúng đắn ngay từ chủ trương và sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị toàn tỉnh. Cùng với đó, là hành lang pháp lý rõ ràng được xây dựng và triển khai đồng bộ từ Chương trình mục tiêu quốc gia của Chính phủ cho đến các chỉ thị, kế hoạch hành động của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh.

Thành viên Đoàn giám sát phát biểu tại buổi làm việc. Ảnh: Phương Lâm

Đặc biệt, là những đóng góp tích cực của ngành giáo dục và đào tạo nhằm cụ thể hóa bằng những hành động thiết thực. Đội ngũ giáo viên ngày đêm "bám làng, bám bản" chính là những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa, không quản ngại đường sá xa xôi, kiên trì vận động từng người dân ra lớp, linh hoạt bố trí giờ học để con chữ không trở thành “gánh nặng” cho bà con sau những giờ lao động vất vả. Cùng với sự tận tụy đó, việc mạng lưới trường lớp liên tục được đầu tư, mở rộng đã tạo nên một nền tảng vững chắc, đưa 11/11 huyện của tỉnh Đồng Nai (cũ) về đích chuẩn xóa mù chữ mức độ 2...

Bên cạnh những kết quả đạt được, qua trao đổi thẳng thắn, trách nhiệm, Đoàn giám sát đã cùng ngành giáo dục nhìn sâu vào những thách thức còn tồn tại. Theo đó, dù tỷ lệ mù chữ đã giảm mạnh nhưng con số 13,35% người trong độ tuổi lao động từ 15-60 chưa biết chữ vẫn là một “rào cản” lớn đối với sự phát triển. Những khó khăn cố hữu, như: địa hình hiểm trở, kinh tế bấp bênh… cộng với áp lực từ di cư tự do, mang theo mặt bằng dân trí không đồng đều, tạo thêm thách thức cho công tác phổ cập.

Coi trọng tính bền vững của kết quả xóa mù chữ

Trước thực tế đó, Đoàn giám sát Ban Dân tộc HĐND tỉnh đã đưa ra những giải pháp, định hướng trong thời gian tới; nhất là yêu cầu thay đổi sâu sắc trong tư duy, hành động của công tác xóa mù chữ trong đồng bào DTTS. Đoàn giám sát nhấn mạnh, đã đến lúc phải vượt qua việc chỉ liệt kê con số người mù chữ còn lại; thay vào đó, cần có những khảo sát xã hội học chuyên sâu để trả lời câu hỏi cốt lõi “vì sao họ chưa biết chữ?”. Phải tìm ra nguyên nhân gốc rễ, dù đó là áp lực kinh tế, rào cản nhận thức, định kiến giới hay phương pháp tiếp cận chưa phù hợp, để xây dựng giải pháp khả thi cho từng cộng đồng, từng đối tượng cụ thể.

Quang cảnh buổi giám sát. Ảnh: P. Lâm

Cũng theo Đoàn giám sát, phải hết sức coi trọng tính bền vững của kết quả xóa mù chữ trong đồng bào DTTS. Mục tiêu cao nhất của xóa mù chữ là người dân phải sử dụng thành thạo con chữ như một công cụ thiết yếu trong đời sống. Con chữ phải là “chiếc cần câu” giúp đồng bào đọc hiểu kỹ thuật canh tác mới, tự tin giao dịch kinh tế, là “chìa khóa” để tiếp cận thông tin chính sách, pháp luật và là nguồn động viên để đồng hành cùng con em trên con đường học tập.

Đoàn giám sát nhấn mạnh, các lớp học xóa mù chữ cần trở thành không gian văn hóa, nơi kiến thức phổ thông hòa quyện với những giá trị truyền thống. Việc biết đọc, biết viết tiếng Việt là để hòa nhập, nhưng cũng phải là phương tiện để đồng bào ghi chép, lưu truyền những áng sử thi, những làn điệu dân ca, những tri thức bản địa quý báu. Chỉ khi đó, đồng bào mới thực sự "hòa nhập nhưng không hòa tan", trở thành những công dân tự tin, mang trong mình sức mạnh tổng hợp của tri thức hiện đại và cốt cách văn hóa truyền thống.

Đoàn giám sát Ban Dân tộc HĐND tỉnh đề nghị, cơ quan chịu sự giám sát phát huy những kết quả đã đạt được, phân tích rõ những nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế. Đồng thời, tiếp tục tham mưu, đề xuất các giải pháp thực hiện chất lượng, hiệu quả, vừa góp phần bảo đảm tính bền vững trong công tác xóa mù chữ trong vùng đồng DTTS, vừa góp phần duy trì, bảo vệ, củng cố và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, đặc trưng của từng DTTS trong thời đại mới; góp phần đào tạo nguồn nhân lực, phát triển giáo dục gắn với kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh.

Phương Nam