Tìm lối ra cho tài sản công dôi dư

Đúng thời điểm này, kết quả cuộc tổng kiểm kê tài sản công trên cả nước theo Quyết định số

213/QĐ-TTg ngày 1/3/2024 của Thủ tướng Chính phủ cũng vừa hoàn tất. Đây được xem là cơ hội then chốt để các địa phương rà soát toàn diện hiện trạng tài sản công, từ đó xây dựng phương án khai thác hiệu quả, đặc biệt đối với trụ sở làm việc cũ, nhà công vụ, kho tàng…

Áp lực lớn từ cải cách bộ máy và tiêu chuẩn sử dụng mới

Tài sản công dôi dư không chỉ phát sinh từ việc sáp nhập các đơn vị hành chính, mà còn từ quá trình tinh gọn bộ máy, tổ chức lại hệ thống chính quyền theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Từ ngày 1/7/2025, Nghị định số 155/2025/NĐ-CP có hiệu lực, đặt ra các quy định chặt chẽ về quản lý, sử dụng tài sản công, bao gồm cả tiêu chuẩn diện tích sử dụng cho từng chức danh, vị trí công việc.

Nguồn: Bộ Tài chính Đồ họa: PHƯƠNG ANH

Cụ thể, Nghị định quy định rõ, trưởng phòng, phó trưởng phòng cấp xã và tương đương được sử dụng tối đa 20 m2/người; chuyên viên là 15 m2/người; lao động hợp đồng là 10 m2/người. Những cơ sở vượt định mức sẽ phải rà soát lại và xử lý theo hướng tiết giảm, điều chuyển hoặc chuyển đổi công năng.

Tuy nhiên, việc sắp xếp lại không dễ dàng. Nhiều trụ sở cũ không còn phù hợp với tiêu chuẩn mới, nằm ở vị trí không thuận lợi cho hoạt động quản lý, hoặc rơi vào tình trạng “vừa thừa, vừa thiếu”. Tức là, nơi cần thì không có, nơi có lại không thể dùng, trong khi bài toán đặt ra là không để lãng phí, nhưng cũng không để sử dụng sai mục đích.

Hành động cụ thể tại địa phương

Trong bối cảnh đó, một số tỉnh, thành phố đã sớm nhận diện bài toán tài sản công dôi dư như một nhiệm vụ cấp bách, không chỉ coi đây là vấn đề tất yếu của cải cách hành chính, mà còn là cơ hội để cơ cấu lại nguồn lực vật chất, phục vụ các mục tiêu dân sinh và phát triển bền vững. Những hành động cụ thể đang bắt đầu từ cơ sở, nơi từng mét vuông trụ sở, nhà đất được xem là nguồn lực quý báu cần được khai thác hợp lý.

Sở Tài chính TP. Hồ Chí Minh mới đây cho biết, thành phố đã ban hành kế hoạch xử lý tài sản công dôi dư với mục tiêu “không để thất thoát, lãng phí”. Cụ thể, đối với các trụ sở vượt tiêu chuẩn về diện tích, phần dư thừa, thành phố thực hiện điều chuyển, sử dụng chung hoặc chuyển đổi công năng, ưu tiên cho các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa - xã hội. Với những tài sản bỏ trống hoặc chưa đưa vào sử dụng, thành phố sẽ điều hòa nội bộ hoặc giao Trung tâm Phát triển quỹ đất quản lý, khai thác.

Đặc biệt, TP. Hồ Chí Minh đi đầu trong số hóa tài sản công, tích hợp bản đồ địa chính để hướng đến xây dựng “Sổ địa chính điện tử”, qua đó quản lý minh bạch, chống thất thoát tài sản nhà nước.

Tại Hải Phòng, thành phố này đã xử lý gần 90% trụ sở cũ sau sáp nhập bằng các hình thức chuyển đổi công năng, bàn giao cho đơn vị có nhu cầu hoặc tổ chức đấu giá công khai và thu về hơn 600 tỷ đồng từ nguồn lực này. Đây là thành tích rất tốt của Hải Phòng trong bối cảnh nhiều địa phương đang loay hoay tìm giải pháp xử lý.

Còn tại Hà Nội, không chỉ tập trung rà soát và lên kế hoạch sử dụng lại trụ sở cũ, lãnh đạo thành phố đã ra văn bản yêu cầu chấm dứt ngay tình trạng cho thuê, cho mượn, liên doanh, liên kết trái quy định, đồng thời xử lý trách nhiệm các cá nhân, tổ chức vi phạm.

Đặc biệt, để tài sản công dôi dư trở thành động lực tăng trưởng kinh tế, UBND TP. Hà Nội đã ban hành kế hoạch chi tiết về xử lý, khai thác tài sản công dôi dư, hướng tới các mục tiêu: sử dụng đúng mục đích, hiệu quả, tránh thất thoát; tăng cường minh bạch, phòng chống tham nhũng; tối ưu hóa nguồn lực sau sáp nhập đơn vị hành chính.

Với kế hoạch cụ thể và cách làm quyết liệt tại các địa phương này, những trụ sở dôi dư đã được chuyển thành trường học, trạm y tế, trung tâm sinh hoạt cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ người dân, hoặc được tổ chức bán đấu giá, thu tiền về cho ngân sách nhà nước. Đây là minh chứng rõ ràng rằng, nếu tài sản công dôi dư được quản lý tốt, thì không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng ngân sách, mà còn có thể trở thành động lực phát triển hạ tầng và dịch vụ xã hội.

Khối tài sản “khổng lồ” đang chờ được khai thác

Theo báo cáo của Bộ Tài chính về kết quả Tổng kiểm kê tài sản công tại cơ quan, tổ chức, đơn vị, tài sản kết cấu hạ tầng do Nhà nước đầu tư, quản lý, tính đến ngày 15/6/2025, 100% bộ, ngành và địa phương đã hoàn tất việc kiểm kê, cập nhật dữ liệu lên phần mềm Tổng kiểm kê tài sản công và gửi báo cáo kết quả về Bộ Tài chính.

Cuộc kiểm kê này ghi nhận hơn 80.456 đơn vị đang quản lý hoặc tạm quản lý 19 loại tài sản công. Tổng giá trị tài sản công được ghi nhận lên tới trên 11,9 triệu tỷ đồng, trong đó bao gồm các tài sản cố định như trụ sở làm việc, phương tiện xe ô tô; các tài sản kết cấu hạ tầng quan trọng như hệ thống đường bộ, thủy lợi, cấp nước, chợ và các thiết chế văn hóa - thể thao…

Đây là con số khổng lồ, vừa là áp lực giám sát, vừa là cơ hội để các đơn vị khai thác nguồn lực, nếu có chiến lược hành động đúng đắn và minh bạch.

Trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn hạn chế, nhu cầu đầu tư vào hạ tầng, phúc lợi ngày càng cao, việc để hàng chục nghìn cơ sở nhà, đất công bị lãng phí là điều không thể chấp nhận. Mỗi mét vuông trụ sở bị bỏ trống không chỉ là sự hoang phí tài sản quốc gia, mà còn đồng nghĩa tiền thuế của người dân bị sử dụng sai mục đích.

Ngược lại, nếu được xử lý đúng cách thông qua điều chuyển, chuyển đổi công năng, đấu giá công khai hoặc khai thác có kiểm soát, tài sản công dôi dư hoàn toàn có thể trở thành “của để dành”, là nguồn lực chiến lược cho sự phát triển lâu dài.

Việc các địa phương đang vào cuộc để tìm “lối ra” cho tài sản công dôi dư là tín hiệu tích cực. Nhưng, để giải bài toán tài sản công một cách triệt để, theo Bộ Tài chính, rất cần sự vào cuộc tích cực hơn nữa của các cấp chính quyền địa phương, người dân và truyền thông, cũng như sự minh bạch tuyệt đối trong từng bước xử lý.

Vân Hà