Tìm nhân lực cho điện hạt nhân

Cần hàng nghìn nhân lực cho điện hạt nhân

Cuối tháng 11 vừa qua, Trung ương, Quốc hội và Chính phủ đã thống nhất chủ trương tái khởi động chương trình điện hạt nhân và dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Điện hạt nhân được xác định là nguồn điện sạch, điện nền do có khả năng đạt đỉnh công suất thiết kế nhanh, rất phù hợp với mục tiêu trung hòa carbon của Việt Nam vào năm 2050.

Tại hội nghị phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ phục vụ chương trình điện hạt nhân, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, phân tích, điện hạt nhân cũng là xu thế tất yếu của thế giới khi hiện nhiều quốc gia đã tái khởi động và phát triển rất mạnh nguồn điện này.

Ông Diên nhận định thêm, Việt Nam có điều kiện phát triển nguồn điện này khi 15 năm trước, khảo sát cho thấy, có đến 13 - 14 địa điểm có thể phát triển điện hạt nhân. Đặc biệt, Việt Nam có địa hình dài từ Bắc đến Nam, nên nếu phát triển điện hạt nhân quy mô nhỏ thì càng phù hợp.

Ở những nơi phụ tải thấp, nơi có tiềm năng khai thác phát triển năng lượng tái tạo, gió, mặt trời mà có thêm điện hạt nhân module nhỏ thì rất thuận lợi cho khai thác phát huy tiềm năng năng lượng tái tạo cùng với nguồn điện nền, điện sạch...

“Trước đây, mới tính đến 1 – 2 nhà máy chúng ta đã cần vài ngàn kỹ sư và cán bộ kỹ thuật, nếu phát triển nhiều nhà máy hơn (kể cả cho nhu cầu xuất khẩu nhân lực sang các nước trong khu vực) thì vấn đề chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao, nguồn nhân lực kỹ thuật là vô cùng quan trọng”, ông Diên nhấn mạnh.

Nhu cầu nhân lực cho tổ chức vận hành một nhà máy điện hạt nhân với hai tổ máy, công suất khoảng 1.000MWe (2.000MWe) cần khoảng 600 – 1.200 người có trình độ từ trung cấp đến đại học, thuộc các chuyên ngành khác nhau, theo khuyến cáo của Tổ chức năng lượng nguyên tử quốc tế, Tập đoàn Điện lực Pháp, Tập đoàn Atomstroyexport của Liên bang Nga và một số cơ quan về điện hạt nhân khác.

Yêu cầu về thời gian đào tạo cũng như kinh nghiệm thực tiễn của một số vị trí quan trọng trong nhà máy điện hạt nhân có thể phải từ 5 – 10 năm.

Trong điều kiện Việt Nam, để đảm bảo tiếp nhận chuyển giao công nghệ, vận hành, duy tu, bảo dưỡng nhà máy an toàn, thì cần khoảng 1.200 người cho các vị trí như kiểm soát an toàn và bảo vệ bức xạ, quản lý dự án, quản lý và lãnh đạo nhà máy, vận hành khai thác – điều hành các lò, bảo trì và hỗ trợ kỹ thuật và các dịch vụ khác…

Như vậy, trong trường hợp tái triển khai cả hai dự án nhà máy điện hạt nhân (Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2, công suất 2x2.000MW), nhu cần nhân lực tương ứng sẽ là 2.400 người.

Ngoài ra, kinh nghiệm của một số nước có ngành hạt nhân phát triển cho thấy, ngoài số nhân lực phục vụ trực tiếp cho nhà máy điện hạt nhân nêu trên còn cần khoảng 350 người có trình độ thạc sĩ, tiến sĩ các chuyên ngành luật và pháp quy hạt nhân, các chuyên gia nghiên cứu và phát triển, các chuyên gia chu trình nhiên liệu để phục vụ nghiên cứu, quản lí, vận hành, khai thác, đảm bảo an toàn cho nhà máy điện hạt nhân.

Mặt khác, số lượng nhân lực cho điện hạt nhân nêu trên chưa tính đến nhu cầu nhân lực cho quản lý nhà nước, nghiên cứu viên tại các viện nghiên cứu và đội ngũ giảng viên trong các cơ sở giáo dục.

Nếu tính trung bình mỗi 12 nhân lực lao động trong ngành điện hạt nhân có tương ứng một nghiên cứu viên; 20 sinh viên cần có một giảng viên, tổng nhu cầu nhân lực cho nhóm này sẽ khoảng 250 người.

Báo cáo cũng chỉ ra các chuyên ngành cần đào tạo cho chương trình điện hạt nhân theo kinh nghiệm của một số trường đại học tại các nước có ngành khoa học và công nghệ hạt nhân phát triển, gồm điện hạt nhân; an toàn bức xạ; kỹ thuật hạt nhân; vật lý hạt nhân; quy hoạch; cơ khí và nhiều ngành khác.

Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, điện hạt nhân cũng là xu thế tất yếu của thế giới. Ảnh: MOIT

Nguồn nhân lực còn yếu và thiếu

Thực tế cho thấy nguồn nhân lực khoa học và công nghệ điện hạt nhân hiện nay của Việt Nam đang thiếu cả về số lượng và chất lượng, nhất là các nhà khoa học, kỹ thuật đầu đàn, theo thông tin báo cáo từ ông Lý Quốc Hùng, Vụ trưởng Vụ Khoa học và công nghệ tại hội nghị.

Số nhân lực về điện hạt nhân làm việc chủ yếu trong các cơ quan của Bộ Khoa học và công nghệ, một số trường đại học, viện nghiên cứu và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Bên cạnh đó, số lượng giảng viên đào tạo lĩnh vực hạt nhân còn ít; cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ nghiên cứu, giảng dạy thiếu và lạc hậu, nên hoạt động đào tạo và phát triển nhân lực chuyên ngành hạt nhân còn rất hạn chế cả về số lượng và chất lượng.

Ngoài nhân lực có chuyên môn trực tiếp liên quan đến điện hạt nhân thì một lực lượng đáng kể (chiếm hơn 50%) nhân lực phục vụ cho dự án nhà máy điện hạt nhân thuộc các ngành, lĩnh vực khác.

Tuy nhiên, các cơ sở giáo dục và đào tạo trong nước có liên quan chưa có kinh nghiệm cũng như sự quan tâm đến đào tạo nhân lực cho điện hạt nhân, ông Hùng cho hay.

PGS.TS Đinh Văn Châu, Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực, cho biết, về đào tạo nhân lực cho lĩnh vực hạt nhân, cách đây 15 năm, theo đề án lúc đấy, Trường Đại học Điện lực là một trong sáu cơ sở đào tạo được tham gia và đã tổ chức triển khai các hoạt động đào tạo kỹ sư về điện hạt nhân. Đến năm 2018, đã phát triển trở thành ngành kỹ thuật hạt nhân riêng cho trường.

Hiện nay, Trường Đại học Điện lực đã đào tạo được khoảng 188 kỹ sư về ngành điện hạt nhân. Tuy nhiên, nhiều học viên trong số đó đã chuyển sang ngành nghề khác, trong khi một số người vẫn ở lại nước ngoài học tập.

Theo báo cáo của EVN, giai đoạn đến 2017 (trước khi dừng thực hiện chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận), 429 sinh viên đã được Bộ Giáo dục và đào tạo cử đi học các chuyên ngành liên quan đến điện hạt nhân tại các trường đại học của Liên bang Nga, trong đó có 80 sinh viên là người Ninh Thuận.

Cùng với đó, EVN đã cử tổng cộng 31 sinh viên đi học các chuyên ngành liên quan đến điện hạt nhân, cử đi đào tạo lớp cán bộ khung gồm 24 kỹ sư tại Nhật Bản, đã làm việc với ROSATOM để xây dựng kế hoạch đào tạo chi tiết cho Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1.

Hiện chưa có tài liệu rà soát, thống kê cụ thể về tình hình thực tế hiện nay đối với số nhân lực đã được đào tạo nêu trên song nhìn chung, chỉ một số ít trong số nhân lực nêu trên hiện đang làm việc tại EVN, còn phần đông làm việc ở nước ngoài hoặc chuyển sang các ngành, nghề khác.

Đẩy nhanh loạt việc cần làm

Bộ trưởng Bộ Công thương nhấn mạnh, để phát triển điện hạt nhân bền vững, cần hình thành hệ sinh thái cho điện hạt nhân, năng lượng hạt nhân. Vì vậy, nguồn nhân lực phải được chuẩn bị rất đa dạng cả nhân lực về kỹ thuật, về nghiên cứu khoa học, về quản lý vận hành trong hệ sinh thái năng lượng hạt nhân.

Bộ trưởng chỉ đạo, trong thời gian tới, phải khẩn trương dự kiến được nhu cầu, quy mô lĩnh vực chuyên môn cần đào tạo trong quý I/2025.

Trong quý II năm sau, Cần phải đánh giá khả năng thực hiện việc đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển điện hạt nhân và hệ sinh thái năng lượng hạt nhân tại Việt Nam của các cơ sở nghiên cứu, đào tạo ở trong và ngoài ngành công thương. Đồng thời, đề nghị các cơ sở này cần đăng ký với cơ quan có thẩm quyền để được giao chỉ tiêu đào tạo phát triển nguồn nhân lực.

Bên cạnh đó, tham mưu cho cấp có thẩm quyền ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ cho các cơ sở đào tạo và nhân lực được đào tạo về điện hạt nhân, cũng như là cơ chế, chính sách đối với lao động làm việc tại các nhà máy điện hạt nhân.

Các cơ sở đào tạo cần nghiên cứu, rà soát với năng lực của mình để đăng ký mở mã ngành đào tạo, xây dựng chương trình, giáo trình đào tạo giảng viên, đầu tư cơ sở vật chất trang thiết bị kỹ thuật.

“Bộ Công thương sẽ chủ trì, phối hợp với Bộ Giáo dục và đào tạo để đưa ra chương trình đào tạo chuẩn cho đào tạo nhân lực trong lĩnh vực điện hạt nhân”, ông Diên chỉ đạo.

Cùng với đó, khẩn trương triển khai các chương trình hợp tác quốc tế trong việc đào tạo, phát triển nhân lực cho điện hạt nhân của Việt Nam.

Phương Anh