Tìm thấy hạt vi nhựa tồn tại khắp mọi nơi, nguy hại cho sức khỏe con người

Ngày nay, hình ảnh về ô nhiễm rác thải nhựa đã trở nên quen thuộc: Một con rùa bị chết ngạt bởi những chiếc túi nhựa cuốn vào cổ, vỏ chai nước trôi dạt vào các bãi biển, hay "đảo rác Thái Bình Dương" với ước tính hơn 1,8 nghìn tỉ mảnh rác nhựa trôi nổi. Rác ở đây chủ yếu là đồ sinh hoạt của tàu đánh cá và ngư cụ, bao gồm cả mảnh lưới và dây thừng. Khối lượng rác thải nhựa khổng lồ này đã giết chết hơn 100.000 con động vật biển mỗi năm, gồm cả cá voi, cá heo và hải cẩu nữa.

Hàng triệu tấn nhựa được sản xuất mỗi năm, phần lớn từ nhiên liệu hóa thạch, bị xả ra môi trường và phân hủy thành các mảnh ngày càng nhỏ hơn.

Tiến sĩ Jean-Francois Ghiglione, nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm hải dương học-vi sinh vật (Pháp) cho biết: "Chúng tôi không thể tưởng tượng 10 năm trước có thể có nhiều vi nhựa nhỏ như bây giờ, không thể nhìn thấy bằng mắt thường và chúng ở khắp mọi nơi xung quanh chúng ta. Việc tìm thấy vi nhựa trong cơ thể con người là điều chúng tôi cũng không thể ngờ tới".

Tiến sĩ Ghiglione nói với AFP rằng các nghiên cứu khoa học đang ngày càng cho thấy vi nhựa được tìm thấy trong một số cơ quan trong cơ thể con người, bao gồm cả phổi, lá lách, thận và thậm chí nhau thai. Không lấy gì làm lạ khi con người hít phải vi nhựa có trong không khí, đặc biệt là các sợi nhỏ từ quần áo tổng hợp.

Tiến sĩ Laura Sadofsky của Trường Y Hull York (Anh) cho biết: "Chúng tôi biết rằng có vi nhựa trong không khí, chúng tôi biết nó khắp mọi nơi. Điều làm chúng tôi ngạc nhiên là độ sâu và kích thước của những hạt đó nằm trong phổi".

Nhóm nghiên cứu của Laura đã tìm thấy polypropylene và PET (polyethylene terephthalate) trong mô phổi, được xác định từ các loại sợi từ vải tổng hợp.

Trước đó, vào tháng 3, một nghiên cứu khác đã báo cáo những dấu vết đầu tiên của PET được tìm thấy trong máu người.

Với một số mẫu máu từ các tình nguyện viên, một số nhà khoa học nói rằng còn quá sớm để đưa ra kết luận, nhưng có những lo ngại rằng nếu nhựa có trong máu, chúng có thể di chuyển đến tất cả các cơ quan trong cơ thể.

Vào năm 2021, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy vi nhựa trong mô nhau thai của cả mẹ và thai nhi. Điều này nhấn mạnh "mối quan tâm lớn" về những hậu quả có thể xảy ra đối với sự phát triển của thai nhi.

Tiến sĩ Bart Koelmans, Giáo sư về hệ sinh thái thủy sinh và chất lượng nước tại Đại học Wageningen (Hà Lan) cho biết: "Nếu bạn hỏi một nhà khoa học liệu có sự ảnh hưởng tiêu cực nào không, họ sẽ nói không biết. Nó có khả năng là một vấn đề lớn, nhưng chúng tôi không có đủ bằng chứng khoa học để xác nhận rõ ràng những những tác động đó".

Một giả thuyết cho rằng vi nhựa có thể là nguyên nhân gây ra một số hội chứng làm suy yếu sức khỏe con người.

Trong khi các nhà khoa học gần đây đã xác định được sự hiện diện của chúng trong cơ thể, nhiều khả năng con người đã ăn, uống và hít thở phải nhựa trong nhiều năm.

Vào năm 2019, một báo cáo gây sốc của tổ chức từ thiện môi trường WWF ước tính rằng mọi người đang ăn và hít phải 5 gam nhựa mỗi tuần. Khối lượng này được cho là đủ để làm ra một tấm thẻ tín dụng.

Giáo sư Koelmans, người tranh luận về phương pháp luận và kết quả của nghiên cứu cho rằng khối lượng đó chỉ gần bằng hạt muối. Ông nói với AFP: "Trong suốt cuộc đời, một hạt muối mỗi tuần vẫn là vẫn ổn".

Trong khi các nghiên cứu dựa trên sức khỏe con người vẫn đang được thực hiện thì tác hại của vi nhựa đối với một số loài động vật lại tạo ra nhiều quan ngại.

Tiến sĩ Ghiglione cho biết: "Những hạt vi nhựa nhỏ không nhìn thấy bằng mắt thường có những tác động có hại đối với tất cả các loài động vật mà chúng tôi đã nghiên cứu trong môi trường biển hoặc trên đất liền".

Ghiglione nói thêm rằng loạt hóa chất được tìm thấy trong nhiều nguyên vật liệu này bao gồm thuốc nhuộm, chất ổn định, chất chống cháy, có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng, trao đổi chất, lượng đường trong máu, huyết áp và thậm chí cả sinh sản.

Nhà nghiên cứu cho biết cần phải kêu gọi người tiêu dùng giảm số lượng các sản phẩm đóng gói bằng nhựa, đặc biệt là chai lọ.

Đầu năm nay, Liên Hợp Quốc đã bắt đầu phát triển một hiệp ước ràng buộc quốc tế nhằm giải quyết nạn ô nhiễm nhựa toàn cầu. Tổ chức này đã cảnh báo rằng thế giới đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng ô nhiễm tương tự như cuộc khủng hoảng đa dạng sinh học và khí hậu.

Trong khi các tác hại của nhựa tới sức khỏe chưa được xác định, thì theo chuyên gia từ Ủy ban Lancet về ô nhiễm và sức khỏe ước tính ô nhiễm môi trường đã khiến 6,7 triệu người chết sớm vào năm 2019.

Khoảng 460 triệu tấn nhựa đã được sử dụng vào năm 2019, nhiều gấp đôi so với 20 năm trước đó. Trong số đó, có ít hơn 10% được tái chế.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế cho biết sản lượng hằng năm của nhựa làm từ nhiên liệu hóa thạch sẽ đạt mức cao nhất 1,2 tỉ tấn vào năm 2060 và lượng chất thải vượt quá 1 tỉ tấn.

Giáo sư Koelmans nói: "Mọi người không thể ngừng thở, vì vậy ngay cả khi bạn thay đổi thói quen ăn uống của mình, bạn vẫn sẽ hít phải vi nhựa. Chúng ở khắp mọi nơi".

Đan Thùy