Tìm thấy xác tàu từng mở đường đến châu Đại Dương – bí ẩn lịch sử được giải mã?

Endeavour bị scuttled – cố ý đánh chìm – ngoài khơi nước Mỹ trong cuộc Chiến tranh giành độc lập. Việc xác định xác tàu kết thúc 25 năm nghiên cứu của các nhà khảo cổ từ Bảo tàng Hàng hải Quốc gia Úc (ANMM).

Báo cáo mới từ ANMM nêu rõ xác tàu mang mã hiệu RI 2394 chính là HMB Endeavour. Giám đốc bảo tàng, bà Daryl Karp, khẳng định đây là “kết luận mang tính quyết định” sau quá trình khảo sát kỹ lưỡng trên toàn cầu.

Con tàu này từng thực hiện chuyến hải trình lịch sử đến bờ đông Australia và vòng quanh hai đảo chính của New Zealand trong giai đoạn 1768–1771.

Thuyền trưởng Cook sinh ra ở vùng Marton của Middlesbrough, là nhà thám hiểm châu Âu đầu tiên đặt chân đến Úc. Dù tên tuổi của ông đã đi vào sử sách, con tàu của ông từng bị bán lại, đổi tên thành Lord Sandwich và bị đánh chìm năm 1778.

Nhóm nghiên cứu đối chiếu xác tàu với bản vẽ kỹ thuật cổ và phát hiện các dầm gỗ trùng khớp vị trí cột buồm chính và cột buồm phụ của Endeavour.

Các kích thước của xác tàu khớp gần như tuyệt đối, chênh lệch chỉ mm so với thông số ghi nhận năm 1768. Phân tích chất liệu gỗ cũng cho thấy nguồn gốc từ châu Âu, trùng khớp với dữ liệu tàu được sửa chữa vào năm 1776.

Các chuyên gia đã đi đến kết luận của họ sau khi so sánh con tàu bị chìm với các kế hoạch lịch sử của Endeavour

Ông Kieran Hosty, nhà khảo cổ của ANMM, cho biết “không tìm thấy chi tiết nào phủ nhận đây là Endeavour”. “Vết nối mũi tàu (stem scarf) có cấu trúc rất đặc biệt, không thấy ở bất kỳ bản thiết kế tàu thế kỷ 18 nào khác”

Tuy nhiên, tổ chức Hàng hải Khảo cổ Rhode Island (RIMAP), đối tác của ANMM, từng phản đối kết luận này vào năm 2022. Họ khẳng định họ là đơn vị chủ trì và gọi công bố của ANMM là “vội vàng” và “vi phạm thỏa thuận”.

Dù vậy, nhà khảo cổ James Hunter nhấn mạnh: “Khả năng tìm thấy chuông tàu hay vật xác nhận rõ ràng là rất thấp vì chúng đã bị tháo gỡ trước khi tàu bị đánh chìm.” (Ảnh: Xác tàu đắm Endeavour đã được tìm thấy ở Cảng Newport, Rhode Island)

Hải Yến