Tin thế giới 16/9: Lộ diện ứng viên cho 'ghế nóng' Thủ tướng Nhật Bản, nhiều nước châu Âu sắp công nhận Nhà nước Palestine, Israel phản bác LHQ

Thủ tướng Luxembourg Luc Frieden ngày 15/9 cho biết nước này sẽ cùng tham gia với một loạt quốc gia công nhận Nhà nước Palestine tại hội nghị thượng đỉnh LHQ ở New York vào tuần tới. (Nguồn: ABC News)

Châu Á-Thái Bình Dương

* Liên minh chiến lược toàn diện Hàn-Mỹ: Chính quyền Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung sẽ thúc đẩy quan hệ với Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Nga, trên cơ sở liên minh với Mỹ và hợp tác ba bên với Mỹ, Nhật Bản.

Theo Bộ Ngoại giao Hàn Quốc ngày 16/9, đường lối đối ngoại của nước này sẽ tập trung phát triển liên minh song phương với Washington thành “liên minh chiến lược toàn diện hướng tới tương lai”, mở rộng lợi ích chung trên mọi lĩnh vực vượt ra ngoài hợp tác chuyên ngành.

Với Nhật Bản, Hàn Quốc duy trì cách tiếp cận “hai chiều”: Vừa xử lý các vấn đề lịch sử, vừa thúc đẩy hợp tác hướng tới tương lai. Với Trung Quốc, Hàn Quốc sẽ tìm cách mở rộng quan hệ, tranh thủ sự ủng hộ của Bắc Kinh đối với phi hạt nhân hóa Triều Tiên và cải thiện quan hệ liên Triều, đồng thời hợp tác để mang lại “lợi ích thiết thực” cho người dân hai nước, như ổn định chuỗi cung ứng và bảo vệ quyền hàng hải ở Hoàng Hải. (Yonhap)

* Lộ diện ứng viên cho "ghế nóng" Thủ tướng Nhật Bản: Ngày 16/9, Bộ trưởng Nông, Lâm và Ngư nghiệp Nhật Bản Koizumi Shinjiro khẳng định tham gia tranh cử chức Chủ tịch đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền thay thế Thủ tướng Ishiba Shigeru.

Ông Koizumi, sinh năm 1981, là Hạ nghị sĩ từ năm 2009. Là con trai thứ hai của cựu Thủ tướng Koizumi Junichiro (2001 - 2006), ông từng đảm nhiệm các chức vụ Bộ trưởng Môi trường (9/2019 - 10/2021) và Quốc vụ khanh phụ trách về biến đổi khí hậu (3/2021 - 10/2021).

Cùng với ông Koizumi, sẽ còn có 5 ứng cử viên khác là cựu Ngoại trưởng Motegi Toshimitsu, Chánh Văn phòng nội các Hayashi Yoshimasa, cựu Bộ trưởng An ninh kinh tế Takaichi Sanae và Kobayashi Takayuki. (Mainichi)

* Trung Quốc muốn Mỹ đi chung lối: Ngày 15/9, Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong kêu gọi Mỹ "cùng đi về một hướng" và nhanh chóng dỡ bỏ hạn chế thương mại với Bắc Kinh.

Phát biểu trong khuôn khổ vòng đàm phán thương mại và kinh tế song phương tại Tây Ban Nha, ông Hà Lập Phong cho rằng phía Mỹ cần có hành động cụ thể để cùng bảo vệ những thành quả đạt được từ các cuộc đàm phán, đồng thời liên tục tạo môi trường thuận lợi cho sự ổn định của quan hệ kinh tế - thương mại song phương.

Cùng ngày, nhận định về vòng đàm phán đang diễn ra, Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc Lý Thành Cương cho biết giới chức nước này và Mỹ đã có những trao đổi thẳng thắn, sâu sắc và mang tính xây dựng về các vấn đề quan trọng. (Tân Hoa xã)

Châu Âu

* Hàng loạt nước châu Âu sắp công nhận Nhà nước Palestine: Thủ tướng Luxembourg Luc Frieden ngày 15/9 cho biết nước này sẽ cùng tham gia với một loạt quốc gia công nhận Nhà nước Palestine tại hội nghị thượng đỉnh LHQ ở New York vào tuần tới.

Phát biểu trước báo giới, Thủ tướng Frieden nhấn mạnh: “Tình hình thực địa đã xấu đi đáng kể trong những tháng gần đây. Một phong trào hiện đang hình thành ở châu Âu và trên toàn thế giới nhằm cho thấy giải pháp hai nhà nước vẫn còn phù hợp... Đó là lý do chính phủ Luxembourg dự định sẽ đứng vào hàng ngũ các quốc gia công nhận Nhà nước Palestine tại hội nghị về giải pháp hai nhà nước vào tuần tới”.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đang dẫn dắt nỗ lực thúc đẩy việc công nhận Nhà nước Palestine trong bối cảnh làn sóng chỉ trích quốc tế đối với Israel gia tăng vì chiến dịch quân sự kéo dài gần hai năm ở Gaza. Ngoài ra, Anh, Australia, Canada và Bỉ cũng tuyên bố định công nhận Nhà nước Palestine tại cuộc họp trên. (Euronews)

* EU nâng cấp an ninh sườn phía Đông Phần Lan: Ngày 15/9, trong chuyến thăm Phần Lan, Ủy viên EU phụ trách các vấn đề nội vụ và di cư Magnus Brunner cho biết, khối này sẽ tăng cường hỗ trợ tài chính và hoạt động cho an ninh biên giới phía Đông của Phần Lan.

Ông Brunner cho biết, Ủy ban châu Âu (EC) đã tài trợ cho Phần Lan 80 triệu Euro (94,09 triệu USD) trong 2 năm qua. Ngoài ra, Cơ quan bảo vệ biên phòng và bờ biển châu Âu (Frontex) đang khởi động chương trình trang thiết bị trị giá 150 triệu Euro, do EU tài trợ 90%, chủ yếu dành cho thiết bị bay không người lái (UAV).

Ủy ban châu Âu đã đề xuất phân bổ 1,6 tỷ Euro cho Phần Lan trong khuôn khổ tài chính đa niên tiếp theo của EU bắt đầu từ năm 2028 - nhiều hơn gần 1 tỷ Euro so với giai đoạn hiện tại. Những ưu tiên trước mắt bao gồm tăng cường năng lực UAV và chống UAV để phục vụ kiểm soát biên giới. (AFP)

* Thụy Điển tăng ngân sách quốc phòng kỷ lục: Ngày 15/9, chính phủ Thụy Điển thông báo sẽ tăng ngân sách quốc phòng thêm 26,6 tỷ Kronor (2,87 tỷ USD) vào năm 2026, tương đương 18% so với năm 2025. Đây được đánh giá là đợt tăng cường năng lực quốc phòng quy mô nhất của Thụy Điển kể từ sau Chiến tranh Lạnh.

Tổng chi tiêu quốc phòng của Thụy Điển sẽ chiếm 2,8% GDP vào năm 2026, hướng tới mục tiêu tăng lên mức 3,1% vào năm 2028 và đạt 3,5% cho tới năm 2030.

Trong gói ngân sách bổ sung, 10 tỷ Kronor sẽ được phân bổ trực tiếp cho quốc phòng quân sự. Kinh phí dành cho trang bị và cơ sở hạ tầng quốc phòng cũng được tăng cường, với hàng loạt thương vụ mua sắm lớn dự kiến triển khai trong năm 2026. Theo đó, các hạng mục bao gồm hệ thống phòng không mới, pháo phản lực, tàu chiến mặt nước, máy bay vận tải chiến thuật và năng lực tấn công tầm xa. (Reuters)

Trung Đông-châu Phi

* Israel phản bác điều tra từ Liên hợp quốc: Bộ Ngoại giao Israel ngày 16/9 tuyên bố "kiên quyết bác bỏ" kết quả điều tra của Ủy ban điều tra độc lập quốc tế của LHQ, trong đó kết luận rằng Tel Aviv phạm tội "diệt chủng" ở Gaza kể từ tháng 10/2023.

Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Israel nêu rõ: "Israel kiên quyết bác bỏ báo cáo bóp méo và sai sự thật này và kêu gọi bãi bỏ ngay lập tức Ủy ban điều tra này... Báo cáo hoàn toàn dựa trên những lời dối trá của Hamas, được những kẻ khác tẩy rửa và lặp lại”.

Đồng thời, Bộ Ngoại giao Israel cáo buộc những người soạn thảo báo cáo "hoạt động như những tay sai của Hamas", cho rằng những người này "khét tiếng với lập trường bài Do Thái công khai". (Al Jazeera)

* Châu Phi gồng gánh thiệt hại thiên tai: Theo Liên minh cơ sở hạ tầng chống chịu thiên tai (CDRI) ngày 16/9, thiệt hại trung bình hàng năm về cơ sở hạ tầng, bao gồm cả các tòa nhà, do thiên tai gây ra ở châu Phi vào khoảng 12,7 tỷ USD, trong đó 70% là do lũ lụt, tiếp theo là động đất (chiếm khoảng 28%).

Ở cấp độ khu vực, Đông Phi là khu vực chịu thiệt hại nặng nề nhất, lên tới 5,5 tỷ USD, tiếp theo là Bắc Phi (2,3 tỷ USD). Khu vực miền Nam châu Phi mất khoảng 2,3 tỷ USD, trong khi khu vực phía Tây châu lục này thiệt hại 1,58 tỷ USD.

Ở cấp độ quốc gia, các quốc gia chịu thiệt hại lớn nhất là Nam Phi với 1,7 tỷ USD, Nigeria (1,1 tỷ USD) và Algeria (1 tỷ USD). Thiệt hại trung bình hàng năm chiếm 1,5% GDP của Lesotho, 1,25% đối với Mauritius và 1% đối với Comoros. (Africa News)

* Sudan không cho phép nước ngoài can thiệp nội bộ: Ngày 16/9, chính phủ Sudan bác bỏ kế hoạch hòa bình mới do Mỹ cùng Saudi Arabia, UAE và Ai Cập đề xuất.

Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Sudan nhấn mạnh: "Chính phủ Sudan không chấp nhận bất kỳ sự can thiệp nào của khu vực hoặc quốc tế mà không tôn trọng chủ quyền của Nhà nước Sudan và các thể chế hợp pháp được nhân dân Sudan ủng hộ. Việc hiện thực hóa hòa bình ở Sudan là trách nhiệm của người dân Sudan cùng với các thể chế nhà nước hiện tại".

Tuyên bố cũng khẳng định chỉ người dân Sudan mới có quyền quyết định cách thức quản trị đối với họ thông qua sự đồng thuận quốc gia mà chính phủ Sudan đang nỗ lực hướng tới. Bên cạnh đó, chính phủ Sudan nêu rõ quân đội nước này không thể bị gạt ra ngoài quá trình chuyển tiếp hậu xung đột. (Sudan Tribune)

Châu Mỹ

* Tổng thống Mỹ kiên trì giải quyết xung đột Ukraine: Ngày 16/9, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết Tổng thống Donald Trump có thể tiến hành cuộc gặp với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại New York vào tuần tới.

Trả lời báo giới, ông Rubio nói rằng Tổng thống Trump sẽ tiếp tục nỗ lực giải quyết xung đột Ukraine như những gì đã được triển khai trong thời gian qua thông qua các cuộc gặp với Tổng thống Zelensky cũng như các cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ khẳng định Tổng thống Trump có thể cùng một lúc tiến hành đàm phán với cả Ukraine, các nước châu Âu cũng như với Nga. (CNN)

* Tổng thống Trump kiện tờ New York Times: Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 15/9 cho biết sẽ đệ đơn kiện tờ New York Times, với số tiền bồi thường lên tới 15 tỷ USD, cáo buộc tờ báo này có hành vi phỉ báng và vu khống ông trong nhiều năm.

Theo ông Trump, New York Times đã "nói dối, bôi nhọ và vu khống ông, gia đình, doanh nghiệp" cũng như các phong trào chính trị do ông khởi xướng như “Nước Mỹ trước tiên” và “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Ông cáo buộc tờ báo này có “ý đồ lâu dài và mô hình lạm dụng”, coi đây là hành vi “bất hợp pháp và không thể chấp nhận được”.

Tổng thống Trump đưa ra ý định trên chỉ vài ngày sau khi New York Times đăng loạt bài về mối liên hệ của ông với tỷ phú ấu dâm Jeffrey Epstein, trong đó có nhắc tới một tờ giấy và bức vẽ mang tính khiếm nhã mà tỷ phú Epstein từng đưa ra. (Fox News)

* Amazon tiến dần đến ngưỡng "không thể quay lại": Theo nền tảng giám sát MapBiomas ngày 15/9, rừng mưa nhiệt đới Amazon của Brazil trong vòng 4 thập kỷ đã bị thu hẹp với diện tích lớn bằng cả nước Tây Ban Nha và đang tiến gần đến mức nguy hiểm.

Rừng mưa nhiệt đới Amazon đã mất 49,1 triệu hecta trong giai đoạn 1985-2024. Nếu tính cả các loại thảm thực vật bản địa khác, Amazon mất 13% diện tích thảm thực vật bản địa trong cùng thời gian.

Nhà nghiên cứu Bruno Ferreira của nền tảng MapBiomas cho biết, Amazon đang tiến tới “điểm không thể quay lại” khi mất từ 20-25% diện tích thảm thực vật, tại đó, rừng mưa nhiệt đới “không còn khả năng tự duy trì”. Khi quá nhiều thảm thực vật bị mất đi, chu trình mưa sẽ bị phá vỡ, và các khu vực rộng lớn có xu hướng biến đổi thành những vùng thảo nguyên khô hạn. (Reuters)

Xuân Sơn