Tổ liên gia cùng nhau chữa cháy

Cửa hàng và cũng là nhà ở của ông bà ở địa chỉ số 10 phố Hàng Hòm, phường Hàng Gai, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Đây là khu phố đầu tiên triển khai thí điểm mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC” ở khu vực phố cổ Hà Nội. Đang là mô hình được đồng loạt triển khai thí điểm ở nhiều địa phương trong cả nước, nhưng có lẽ ở phố cổ - nơi tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ bậc nhất thì việc nhân rộng mô hình lại là điều không hề đơn giản.

Tình huống giả định một đám cháy bùng lên tại khu phố cổ.

Đền thờ Hỏa thần duy nhất ở thủ đô…

Không phải ngẫu nhiên mà ngôi đền thờ Hỏa thần hiếm hoi trong cả nước lại tọa lạc ở ngõ 30 phố Hàng Điếu - một phố cổ Hà Nội, tại phường Cửa Đông, quận Hoàn Kiếm. Đền Hỏa thần được xây dựng từ thế kỉ XIX.

Chuyện kể lại rằng, vào thời Nguyễn, những dãy phố phía Tây của khu phố phường Hà Nội chủ yếu vẫn là nhà tranh tre nứa lá, cho nên hỏa hoạn xảy ra như cơm bữa. Sách cũ chép lại, vào đầu năm 1828 xảy ra vụ cháy lớn, thiêu rụi 200 căn nhà. Đến giữa năm lại cháy, 1.420 căn nhà thuộc 27 phường bị bà Hỏa đốt trụi. Đến tận những năm 1885 vẫn còn cháy rất nhiều. Người dân hoảng loạn vì cháy đã lập đền thờ Hỏa thần để thờ cúng, cầu xin thần lửa không gây họa.

Ngôi đền vẫn tồn tại từ đó đến nay như một nơi xin cầu, mong mỏi của người dân có được đời sống an toàn. Chỉ có điều, chính ngôi đền Hỏa thần cũng nằm sâu trong con ngõ hẹp chằng chịt dây điện chỉ đủ một người đi. Người dân phố Hàng Điếu thường nói vui rằng, đến cả đền thờ thần Hỏa cũng nằm sâu trong ngõ hẹp thì chẳng may có cháy xảy ra... cũng bó tay.

Đền thờ Hỏa thần nằm trong ngõ sâu trên phố Hàng Điếu.

Một nghịch lý là khu vực phố cổ Hà Nội tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ nhưng lại khó chữa cháy. Phố nhỏ, ngõ hẹp và sâu hun hút, nhà nhỏ, dân cư đông khiến xe chữa cháy rất khó tiếp cận đám cháy. Khói đen bốc lên ngùn ngụt, lửa lan ra nhanh chóng thiêu rụi mọi thứ, người dân náo loạn tháo chạy, đó là hình ảnh không phải hiếm gặp ở phố cổ Hà Nội nhiều năm qua, trở thành nỗi ám ảnh thường trực đối với người dân.

Theo đánh giá chung của lực lượng PCCC thì đa phần nguyên nhân các vụ cháy đều do phát hiện chậm, lực lượng tại chỗ xử lý không kịp thời ngay lúc ban đầu nên xảy ra thiệt hại lớn.

Ở phố cổ, chỉ có người dân mới tận dụng được thời gian vàng để chữa cháy tại chỗ trong vài phút đầu. Một nhà chưa biết thì các nhà khác biết và cảnh báo cho nhau, sự cố cháy được phát hiện nhanh hơn và mức độ rủi ro cũng thấp hơn. Từ hiệu quả của mô hình “Gia đình an toàn PCCC”, mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC” có quy mô rộng hơn, liên kết các hộ dân lại để cùng phòng, chống cháy nổ hiệu quả.

…Đến “Tổ liên gia an toàn phòng cháy và chữa cháy”

Hàng Gai là một trong 10 phường trong khu phố cổ của quận Hoàn Kiếm, với đặc thù là diện tích nhỏ, dân cư đông, có nhiều ngõ nhỏ, sâu. Đặc biệt, phố Hàng Hòm có các hộ gia đình kinh doanh hóa chất nhưng đa phần đều là nhà ống, chỉ có duy nhất một lối ra vào. Người dân thường tận dụng mặt tiền để buôn bán, các tầng trên dành cho sinh hoạt gia đình. Xen kẽ các cửa hàng kinh doanh hóa chất là cửa hàng bán đồ gia dụng, quần áo, nguy cơ tiềm ẩn cháy nổ rất cao. Đó là lý do khu phố này được chọn là nơi thí điểm mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC”.

Lắp đặt chuông báo cháy tại các nhà tham gia “tổ liên gia an toàn phòng cháy và chữa cháy”.

5 hộ liền kề ở các số nhà 2, 4, 6, 8, 10 phố Hàng Hòm, nhà nào nhà nấy hàng hóa chất đầy, từ sơn, hóa chất, vải vóc, vật liệu ngành in đến dụng cụ mài mòn. Bao lâu nay, họ đều chung nỗi lo về nguy cơ cháy nổ. Bởi vậy, khi mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC” đưa ra, 5 hộ dân đều hào hứng tham gia.

Ở mỗi nhà, UBND phường Hàng Gai phối hợp với Đội Cảnh sát PCCC và cứu nạn, cứu hộ Công an quận Hoàn Kiếm đã triển khai lắp đặt bình chữa cháy xách tay và phát dụng cụ phá dỡ như xà beng, kìm cộng lực, búa, rìu... thường để ở nơi dễ thấy, dễ lấy. Công an phường Hàng Gai đã hỗ trợ 5 hộ dân lắp chuông báo cháy đặt gần cửa ra vào, lắp 2 nút ấn báo cháy ở các vị trí phù hợp. “Đặc biệt, ở chỗ nút ấn và chuông báo cháy của các hộ gia đình trong tổ liên gia được liên kết với nhau để bảo đảm khi ấn bất kể nút nào thì toàn bộ chuông của các hộ gia đình đều phát tín hiệu, kêu vang cả phố, cùng nhanh chóng hỗ trợ nhau”, ông Hoàng hào hứng giới thiệu.

Thành viên các hộ gia đình còn được hướng dẫn cài đặt, sử dụng thành thạo app báo cháy 114 trên điện thoại thông minh. Danh sách thành viên trong tổ liên gia được cập nhật để sử dụng tính năng “Tôi an toàn”, thông báo an toàn khi xảy ra cháy nổ, tai nạn, sự cố.

Từ hôm tham gia tổ liên gia, tâm thế các hộ gia đình khác trước rất nhiều. Họ chú ý hơn đến việc bố trí mặt bằng, hệ thống điện, bếp đun nấu, nơi thờ cúng đảm bảo an toàn về PCCC. Hằng ngày, nhìnthấy chuông, đèn báo cháy, tiêu lệnh chữa cháy, ý thức về việc chủ động chữa cháy luôn thường trực trong đầu. Thậm chí, các nhà đều xác định sẵn những phương án thoát hiểm phòng khi có sự cố cháy nổ xảy ra. Có thể nói, để xây dựng được mô hình thiết thực này, chính quyền địa phương đã vào cuộc rất sát sao. Đồng thời, dấu ấn của các chiến sĩ cảnh sát PCCC không ngại gian khổ lao vào dập lửa trong nhiều vụ cháy đã tạo được hiệu ứng tốt trong mắt người dân.

Tại phố Hàng Hòm, phường Hàng Gai, một nhà dân bốc cháy, nhiệt độ tăng nhanh, bức xạ lớn, khói bốc nghi ngút làm cản trở việc tiếp cận đám cháy. Thời gian cháy tự do dài làm cho đám cháy phát triển nhanh, mạnh và sâu vào bên trong, nhanh chóng thành đám cháy lớn.

Ngọn lửa có xu hướng lan ra các nhà xung quanh, rơi rụng tàn lửa gây cháy lan. Lúc này, chủ nhà đang nghỉ ở tầng 2, nhanh chóng xuống tầng 1 kiểm tra thì phát hiện cháy, tri hô đồng thời ấn nút báo cháy. Ngay khi chuông báo cháy được kích hoạt, các nhà xung quanh thuộc “Tổ liên gia an toàn PCCC” nhanh chóng thoát nạn bằng thang dây, hoặc di chuyển qua ban công giữa các nhà, đồng thời sử dụng phần mềm 114 để báo lực lượng chức năng đến chữa cháy.

Sau khi nhận được tin báo cháy, lực lượng chức năng phường Hàng Gai nhanh chóng có mặt để chỉ đạo chữa cháy, cứu người, cứu tài sản. Đó là một tình huống diễn tập PCCC tại phố Hàng Hòm vào chiều tối ngày 30-8 để tăng cường khả năng ứng phó, xử lý các tình huống chữa cháy của người dân.

Trao đổi với chúng tôi tại buổi ra mắt mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC”, ông Nguyễn Mạnh Linh, Chủ tịch UBND phường Hàng Gai nhận định đây là mô hình hiệu quả, sát với đời sống người dân ở địa bàn phố cổ. Mô hình này sẽ triển khai thí điểm trong vòng 6 tháng, sau đó sẽ đánh giá, rút kinh nghiệm để nhân rộng.

Nhân rộng mô hình, khó hay dễ?

“Gần đây liên tiếp các vụ cháy xảy ra, mỗi lần nghe tin là một lần sợ hãi. Tôi nghĩ thành phố nên triển khai mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC” càng sớm càng tốt và nhân rộng ra. Tuy nhiên, ngoài mặt phố như nhà tôi thì thuận lợi, nhưng với các căn nhà với diện tích nhỏ, nằm trong ngõ sâu thì lại chẳng đơn giản chút nào, anh Hoàng Hiệp - nhà số 8 phố Hàng Hòm chia sẻ.

Cửa hàng của ông Nguyễn Thế Hoàng tại số 10 Hàng Hòm được lắp chuông báo cháy.

Anh Hoàng cũng cho rằng việc lắp chuông báo cháy, đèn báo cháy chung đường điện với nguồn điện của các gia đình hiện nay chưa hợp lý. Bởi nếu chẳng may có cháy xảy ra, nguồn điện bị cắt, bị chập cháy thì chuông, đèn cũng... tắt luôn. Theo anh Hoàng nên có đường điện riêng, hoặc lắp pin cho chuông báo, đèn báo cháy để đảm bảo an toàn và không bị gián đoạn.

Đi sâu tìm hiểu mới thấy công tác PCCC trong phố cổ đang tồn tại rất nhiều vấn đề bất cập, nhất là đối với các cơ sở kinh doanh và các khu tập thể cũ. Vì thế, mô hình “Tổ liên gia an toàn PCCC” dù đã triển khai thí điểm thành công nhưng để nhân rộng được cũng không hề đơn giản. Ở nhiều cưảhàng kinh doanh, khoảng cách an toàn PCCC giữa trần, tường và các loại hàng hóa chưa đảm bảo, dễ gây cháy nổ. Còn các khu tập thể cũ đều được xây dựng và đưa vào sử dụng từ trước năm 2001, mà ở thời điểm đó Luật PCCC chưa có hiệu lực. Có rất nhiều khu vực xe chữa cháy không thể tiếp cận, khi lối vào chỉ đủ một người đi, ban công cơi nới chuồng cọp, không có lối thoát nạn, không có nguồn nước chữa cháy.

Vẫn chuyện phố cổ, ở những con ngõ như hầm địa đạo, những không gian sống chỉ vài mét vuông, đồ đạc chồng chất, không có lối thoát khí, chằng chịt những dây điện cũ kĩ, dễ cháy nổ thì việc thành lập “tổ liên gia” đâu phải chuyện dễ. Một chỗ ngồi còn khó khăn thì lấy đâu không gian để đặt thêm bình chữa cháy và các vật dụng khác. Có nhiều con ngõ sâu hun hút nhưng lại là lối thoát hiểm “độc đạo” cho hàng chục hộ gia đình. Ngày thường giờ cao điểm còn tắc ngõ, tắc cầu thang, chứ đừng nói khi có sự cố chập cháy. Trong không gian ấy, dù có chuông, có đèn báo cháy thì việc người dân hỗ trợ lẫn nhau cũng là điều khó khăn.

Trong những không gian sống chỉ vài mét vuông thì việc bố trí mặt bằng, không gian sống đảm bảo điều kiện an toàn PCCC khó như lên trời. Ở rất nhiều khu nhà, người dân nhận thức rất rõ nguy cơ cháy nổ nhưng càng nhận ra nguy cơ lại càng “sống trong sợ hãi” kéo dài mà không thể nào thay đổi được.

Trao đổi với chúng tôi về điều này, Trung tá Trần Thanh Hiếu - Trưởng Công an phường Hàng Gai khẳng định: “Mô hình thí điểm “Tổ liên gia an toàn PCCC” đã thực hiện tốt phương án 4 tại chỗ: Lực lượng trong dân, phương tiện trong dân, chỉ huy trong dân và hậu cần trong dân để kịp thời chữa cháy. Sau 6 tháng, mô hình này sẽ được đánh giá, rút kinh nghiệm để triển khai trong các ngõ nhỏ và sâu, đáp ứng các tiêu chí PCCC tốt hơn. Dù còn nhiều khó khăn trước mắt nhưng với sự đồng thuận của người dân thì việc nhân rộng mô hình là điều khả thi”.

Huyền Châm