Tổ tiên thần thoại của Julius Caesar

Bọn cướp biển đòi mười hai ta-lăng mới cho chuộc Caesar, nhưng cậu phì cười vì chúng không hiểu giá trị thực của cậu. Cậu tự nâng mức giá tiền chuộc lên năm mươi ta-lăng.

- Plutarch

Vào đầu thế kỷ thứ hai sau Công Nguyên, nhà viết tiểu sử La Mã Suetonius đã viết tác phẩm rất nổi tiếng Lives of the Twelve Caesars (Cuộc đời của mười hai vị hoàng đế La Mã) - một trong những nguồn nghiên cứu tốt nhất về những nhà thống trị La Mã từ Julius Caesar tới Augustus và Caligula, Claudius và Domitian.

Đáng tiếc, phần mở đầu của một cuốn sách cổ hoặc cuộn giấy cói luôn là phần nhiều khả năng bị thất lạc nhất sau những tàn phá của thời gian. Do đó, vài chương đầu tiên của tác phẩm Life of Julius Caesar (Cuộc đời Julius Caesar) của Suetonius đã biến mất mãi mãi vào thời điểm nào đó đầu thời Trung cổ, thế nên nguồn tham khảo hiệu quả duy nhất của chúng ta về tuổi thơ của Caesar bắt đầu bằng câu annum agens sextum decimum (“Vào năm ông mười sáu tuổi...”).

Dù điều này khiến chúng ta khá nản khi nỗ lực tái tạo lại cuộc đời Caesar, nhưng cũng chẳng có gì lạ cả đối với chuyện hầu như không có mấy thông tin đáng tin cậy về những năm đầu đời của bất kỳ nhân vật nổi tiếng nào trong quá khứ, như Socrates, Joan of Arc hay thậm chí cả Abraham Lincoln nữa. Vì không ai trong số họ biết một ngày nào đấy, mình sẽ trở nên nổi tiếng, thế nên chỉ lèo tèo vài người thèm chú ý tới họ cho tới khi họ đến tuổi trưởng thành.

May mắn làm sao, chúng ta biết rất nhiều về thời gian và địa điểm mà Caesar lớn lên. Bởi vì thế kỷ đầu tiên trước Công Nguyên là một giai đoạn định hình trong lịch sử La Mã và vì thế, nhiều tác giả sống sót được vào giai đoạn cổ xưa ấy, như Cicero và Suetonius, đã viết về bầu không khí hỗn loạn của những tháng năm này, nhờ thế mà chúng ta có thể hiểu về các sự kiện diễn ra trong thời thanh niên của Caesar rõ ràng hơn cả nhiều sự kiện xảy ra trong thời thanh niên của chính mình.

Tranh mô tả Caesar cùng các bề tôi. Ảnh: Smithsonian Magazine.

Gia đình Julius cho rằng mình là hậu duệ của Julus, còn được biết đến với cái tên Ascanius, con trai của chiến binh thành Troy Aeneas và là cháu ngoại của nữ thần Venus, ấy thế nhưng đã từ lâu họ đứng ngoài rìa quyền lực La Mã. Giống như tầng lớp quý tộc nghèo rớt mồng tơi của kỷ nguyên Victoria, những kẻ mà rất lâu trước đây phải đem bán cả món đồ bạc cuối cùng của gia đình, tất cả những gì còn lại cho các thành viên gia đình Julius vào cuối thế kỷ thứ hai trước Công Nguyên chỉ là cái họ danh giá của mình.

Không ai trong số tổ tiên của Ceasar nắm giữ chức vụ cao suốt nhiều năm. Phải đợi tới khi diễn ra cuộc hôn nhân giữa bà dì của ông, Julia, với vị tướng quân Gaius Marius, tuy xuất thân tầng lớp bình dân nhưng giàu có và đầy tham vọng, thì gia đình ông mới bắt đầu trỗi dậy lần nữa. Lúc ấy, cha của Caesar mới có thể kết hôn với Aurelia, con gái của cựu quan chấp chính Cotta, có xuất thân khá giả. Aurelia là người phụ nữ có văn hóa, vô cùng mẫn tiệp và toàn tâm toàn ý cống hiến vì lợi ích và sự nghiệp của con trai mình.

Ngày nào đó Caesar sẽ được tung hô là thần, nhưng khi ông ra đời vào năm 100 trước Công Nguyên, mọi chuyện rất đỗi bình thường. Chuyện rằng ông sinh ra bằng thủ thuật sinh mổ là một giai thoại xuất phát từ một từ nguyên gây khó hiểu. Dân gian La Mã tin rằng một đứa trẻ được mổ lấy ra khỏi tử cung người mẹ sẽ trở nên vĩ đại. Vì vào thời ấy, một ca phẫu thuật như thế chắc chắn sẽ tước đi mạng sống của người mẹ mang thai, nên có thể việc người sản phụ hy sinh mạng sống vì đứa trẻ mang ý nghĩa truyền lại cho con những quyền năng đặc biệt.

Tranh luận vững chắc nhất phản đối chuyện Caesar được sinh theo phương pháp mổ đó là mẹ của ông, Aurelia, thực sự đã sống tiếp gần năm mươi năm nữa sau khi hạ sinh ông. Có nhiều ca sinh mổ có thật trong kỷ nguyên La Mã, nhưng chuyện này thường xảy ra khi người mẹ hoặc đã chết khi sinh nở hoặc không được mong đợi sẽ sống sót. Tướng Scipio Africanus, người đã đánh bại tướng Hannibal, được cho là chào đời bằng sinh mổ cũng như các nhân vật La Mã nổi tiếng khác, bao gồm cả tổ tiên của Julius Caesar.

Philip Freeman/Bách Việt Books-NXB Dân Trí