Toàn cảnh vụ tai nạn máy bay chở Tổng thống Iran

Khoảng 22 giờ tối 19/5, giờ Hà Nội, báo chí thế giới đưa tin chiếc máy bay chở Tổng thống Iran Ebrahim Raisi gặp nạn khi đang bay qua tỉnh Đông Azerbaijan, nằm ở phía Tây Bắc Iran. Các tuyên bố từ Tehran cho biết máy bay phải hạ cánh khẩn cấp khi Tổng thống Raisi cùng Bộ trưởng Ngoại giao đang trên đường trở về sau chuyến thăm Azerbaijan. Nguyên nhân có thể do thời tiết xấu.

Cuộc gặp giữa Tổng thống Iran Raisi với Tổng thống Aliyev của Azerbaijan, vài giờ trước khi trực thăng rơi.

Ai có mặt trên máy bay?

Theo hãng thông tấn nhà nước IRNA, chiếc trực thăng chở Tổng thống Iran Ebrahim Raisi, Bộ trưởng Ngoại giao Hossein Amirabdollahian, thống đốc tỉnh Đông Azerbaijan của Iran cùng các quan chức và vệ sĩ.

Máy bay rơi ở đâu?

Chiếc trực thăng có thể đã bị rơi hoặc hạ cánh khẩn cấp xuống rừng Dizmar giữa hai thành phố Varzaqan và Jolfa ở tỉnh Đông Azerbaijan của Iran, gần biên giới với Azerbaijan. Ban đầu, Bộ trưởng Nội vụ Ahmad Vahidi cho biết chiếc trực thăng “buộc phải hạ cánh khẩn cấp do thời tiết xấu và sương mù”.

Chuyên gia nói gì?

Paul Beaver, một chuyên gia hàng không và cựu phi công trực thăng, cho rằng mây che phủ, sương mù và nhiệt độ thấp chắc chắn đã góp phần gây ra vụ tai nạn máy bay của Tổng thống Iran. Ông nói thêm rằng không giống như máy bay có cánh cố định, trực thăng không thể dễ dàng bay khi thời tiết quá xấu.

Kyle Bailey, một nhà phân tích hàng không, cho biết các phi công lái máy bay chở tổng thống thường có kỹ năng và kinh nghiệm rất tốt, nhưng trực thăng là một "cỗ máy rất phức tạp". Khi máy bay cất cánh, thời tiết quang đãng, nhưng khi đến địa hình miền núi hiểm trở, sương mù bất ngờ hình thành nhanh chóng ngoài dự kiến. “Những tình huống như vậy không có trong dự báo thời tiết, không có trên bản đồ hay trên radar. Sương mù có thể xuất hiện khá nhanh ở bất cứ đâu và bám vào máy bay”.

Tình hình tại hiện trường

Các quan chức Iran cho biết địa hình đồi núi, bùn lầy, rừng rậm và sương mù dày đặc đã cản trở hoạt động tìm kiếm cứu nạn. Hiệp hội Trăng lưỡi liềm đỏ Iran cho biết 73 đội tìm kiếm đã có mặt tại khu vực này bất chấp “điều kiện thời tiết khó khăn”. Theo IRNA, các đội chỉ tìm kiếm trên mặt đất vì “điều kiện thời tiết khiến việc tìm kiếm trên không không thể thực hiện được”.

Địa hình đồi núi, bùn lầy, rừng rậm và sương mù dày đặc đã cản trở hoạt động tìm kiếm cứu nạn.

Phản ứng của các nước

Nghe tin về vụ tai nạn, Tổng thống Nga Putin đã có cuộc họp với quan chức an ninh và quốc phòng hàng đầu của Nga và Đại sứ Iran tại Nga Kazem Jalali. Cuộc họp có sự tham dự của Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov, Thư ký Hội đồng An ninh Sergei Shoigu, Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov, người đứng đầu Bộ Tình trạng khẩn cấp Alexander Kurenkov và Trợ lý đặc biệt của Tổng thống Igor Levitin.

Ông Putin vô cùng đau buồn trước vụ rơi trực thăng của Tổng thống Iran và cho biết phía Nga sẽ làm mọi việc cần thiết để giúp đỡ. Hai máy bay với 50 chuyên gia sẵn sàng tham gia hoạt động tìm kiếm và cứu hộ.

Người dân cầu nguyện cho Tổng thống Raisi.

Tổng thống Venezuela đã bày tỏ chia buồn với Iran và Lãnh đạo tối cao Ali Khamenei, nói rằng ông Raisi là “người bạn vô điều kiện” của Venezuela. Tổng thống Maduro viết trên mạng xã hội:

“Xin gửi tình cảm chân thành từ Cộng hòa Bolivar Venezuela. Các bạn, Iran, là một tấm gương về phẩm giá, đạo đức và sự phản kháng”

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi bàng hoàng trước cái chết bi thảm của Tổng thống Raisi, đồng thời nói thêm rằng cố tổng thống Iran đã góp phần “tăng cường mối quan hệ song phương Ấn Độ-Iran”. Ông Modi viết trong một bài đăng trên mạng xã hội:

“Tôi gửi lời chia buồn chân thành tới gia đình ông ấy và người dân Iran. Ấn Độ sát cánh cùng Iran trong thời điểm đau buồn này”.

Các quan chức Mỹ đang rất thận trọng và mới có thông báo rằng Tổng thống Biden đã được báo cáo tóm tắt về tình hình. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết họ đang theo dõi chặt chẽ các tin tức này. Vụ việc xảy ra vào thời điểm đặc biệt nhạy cảm. Mới tuần trước, có tin các quan chức Mỹ và Iran gặp nhau gián tiếp ở Oman bàn về việc kiềm chế cuộc chiến hiện tại của Israel ở Gaza.

Nếu Tổng thống Iran qua đời sẽ ảnh hưởng như thế nào đến Iran?

Hiến pháp Iran quy định trong trường hợp tổng thống đột ngột qua đời, Phó Tổng thống thứ nhất - hiện là ông Mohammad Mokhber - sẽ đảm nhận chức vụ tổng thống, nếu có sự chấp thuận của lãnh tụ tối cao.

Tổng thống Raisi được coi là học trò và người kế nhiệm Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei trong tương lai. Theo hiến pháp Iran, nếu ông qua đời, Phó Tổng thống thứ nhất của đất nước Mohammad Mokhber sẽ trở thành tổng thống. Bầu cử phải được tổ chức trong vòng không quá 50 ngày. Marwan Bishara, nhà phân tích chính trị cấp cao của Al Jazeera, nói rằng Iran có bộ máy lãnh đạo mạnh mẽ và hệ thống chính trị có năng lực và cân bằng. Lãnh tụ Khamenei khẳng định với người Iran rằng vụ tai nạn sẽ không làm gián đoạn hoạt động của đất nước.

Cảm xúc của người dân Iran

Sau khi tin tức về chiếc trực thăng của Tổng thống Raisi mất tích được xác nhận, người dân Iran đã cầu nguyện cho sự an toàn của ông và những người đi cùng ông trên máy bay.

Người dân cầu nguyện cho Tổng thống Raisi sau khi nghe tin ông qua đời.

Sự nghiệp chính trị của Tổng thống Ebrahim Raisi

Ông Raisi bắt đầu học tại chủng viện tôn giáo Qom nổi tiếng khi mới 15 tuổi và theo học với một số giáo sĩ hàng đầu. Khi mới ngoài 20 tuổi, ông được bổ nhiệm làm công tố viên ở nhiều thành phố liên tiếp, sau đó đến thủ đô Tehran để làm phó công tố viên.

Năm 1983, ông kết hôn với bà Jamileh Alamolhoda, con gái của Imam Ahmad Alamolhoda. Họ có hai cô con gái. Năm 1989, ông được bổ nhiệm làm công tố viên Tehran sau khi Lãnh đạo tối cao đầu tiên của Iran Ayatollah Ruhollah Khomeini qua đời.

Ông Raisi lần đầu tiên tranh cử tổng thống vào năm 2017 cùng đối thủ Hassan Rouhani, nhưng không thành công. Ông Raisi bắt đầu lên kế hoạch cho chiến dịch tranh cử tổng thống tiếp theo của mình. Vào tháng 6 năm 2021, ông giành được 62% số phiếu bầu.

Uy tín của ông Raisi trong các tổ chức tôn giáo rất lớn.

Uy tín của ông Raisi trong các tổ chức tôn giáo rất lớn. Ông có quan hệ vững chắc với Lãnh tụ Khomeini quá cố cũng như với lãnh tụ Khamenei, người đã bổ nhiệm ông vào một số chức vụ cấp cao. Ông cũng đã duy trì được mối quan hệ tốt đẹp với tất cả các nhánh của chính phủ, quân đội và lập pháp cũng như giai cấp lãnh đạo thần quyền đầy quyền lực.

Tuy nhiên, mức sống của nhiều người dân Iran ngày càng sa sút, một phần do các lệnh trừng phạt và các nhà phê bình cho rằng nguyên nhân là do nhà nước ưu tiên quốc phòng hơn các vấn đề trong nước.

Gần đây hơn, Iran lâm vào tình thế đối đầu với Israel liên quan đến cuộc tấn công không ngừng của Israel vào Gaza, hiện đã bước sang tháng thứ tám. Iran đã lên án các cuộc tấn công tàn bạo của Israel nhằm vào dân thường Palestine. Đầu tháng 4, tòa nhà lãnh sự Iran ở Damascus, Syria, đã bị phá hủy trong một cuộc tấn công được cho là do Israel thực hiện, khiến 7 người thiệt mạng, trong đó có một chỉ huy cấp cao.

Vào ngày 15/4, Iran đã tiến hành một cuộc tấn công mà người phát ngôn quân sự của Israel, Daniel Hagari, cho rằng có sử dụng hơn 120 tên lửa đạn đạo, 170 máy bay không người lái và hơn 30 tên lửa hành trình, hầu hết đều bị đánh chặn bên ngoài biên giới Israel. Thiệt hại nhỏ đã được báo cáo ở một số khu vực của Israel. Israel tấn công đáp trả một cách hình thức.