Toàn cảnh vụ tai nạn máy bay ở Kazakhstan

Các nhân viên cứu hộ làm việc tại hiện trường vụ tai nạn máy bay chở khách của hãng hàng không Azerbaijan gần thành phố Aktau, Kazakhstan vào ngày 25/12.

Phó Thủ tướng Kazakhstan Kanat Bozumbayev cho biết, sau một chiến dịch cứu hộ quy mô lớn, 29 người sống sót trong đó có 2 trẻ em đã được đưa ra khỏi đống đổ nát. Trong số này, 11 người đang trong tình trạng nguy kịch.

Chính quyền Kazakhstan cho biết, trước đó rằng tất cả những người sống sót đã được đưa đến bệnh viện, không ai trong số những người sống sót là công dân Kazakhstan.

“Các thi thể trong tình trạng tồi tệ, hầu hết đã bị cháy, tất cả đều được thu thập. Bây giờ họ sẽ được đưa vào nhà xác và việc nhận dạng sẽ được tiến hành”, ông Bozumbayev cho biết.

Trong một báo cáo sơ bộ, Bộ giao thông Kazakhstan cho biết, có 62 hành khách và 5 thành viên phi hành đoàn trên máy bay. 37 người trong số các hành khách là công dân Azerbaijan, 6 người Kazakhstan, 3 người Kyrgyzstan và 16 người Nga.

Hãng hàng không cho biết trên trang Facebook của mình rằng, “thông tin bổ sung về vụ việc sẽ được cung cấp cho công chúng”.

Theo hãng hàng không Azerbaijan Airlines, chuyến bay J2-8243 đang thực hiện hành trình từ thủ đô Baku của Azerbaijan đến thành phố Grozny thuộc vùng Chechnya của Nga trước khi hạ cánh khẩn cấp xuống khu vực cách Aktau khoảng 3 km.

Bộ Tình trạng khẩn cấp Kazakhstan cho biết, các nhóm cứu hộ của nước này đã phát hiện máy bay bốc cháy khi đến hiện trường và các đơn vị cứu hộ đã dập tắt đám cháy ngay khi đến nơi.

Một nhóm tìm kiếm đã định vị được hộp đen của máy bay, hãng thông tấn nhà nước Azerbaijan AZERTAC đưa tin. Chính phủ Kazakhstan đã thành lập một ủy ban để điều tra nguyên nhân vụ tai nạn và hỗ trợ gia đình hành khách. Chính phủ Kazakhstan cũng sẽ hợp tác với Azerbaijan trong cuộc điều tra, hãng này cho biết.

Kazakhstan mở cuộc điều tra hình sự về vụ việc

Cơ quan giám sát hàng không Nga cho biết trong một tuyên bố rằng, thông tin sơ bộ cho thấy, phi công đã quyết định hạ cánh khẩn cấp do va chạm với chim. Các quan chức không giải thích ngay lý do tại sao máy bay lại bay qua biển, nhưng vụ tai nạn xảy ra ngay sau khi máy bay không người lái tấn công miền nam nước Nga. Hoạt động của máy bay không người lái đã khiến Nga đóng cửa các sân bay trong khu vực và sân bay Nga gần nhất trên đường bay của chuyến bay xấu số cũng đã đóng cửa vào sáng cùng ngày.

Sở cảnh sát giao thông Kazakhstan đã mở cuộc điều tra hình sự về vụ tai nạn trước khi xét xử theo một phần của bộ luật hình sự liên quan đến “vi phạm các quy tắc an toàn trong quá trình vận hành phương tiện, dẫn đến tử vong ngoài ý muốn của hai người trở lên”, hãng thông tấn nhà nước Kazinform đưa tin.

Theo AZERTAC, phi công điều khiển máy bay là người có nhiều kinh nghiệm, đã bay hơn 15.000 giờ và chiếc máy bay gặp nạn đã trải qua đợt kiểm tra kỹ thuật toàn diện cuối cùng vào tháng 10.

Phó Thủ tướng Kazakhstan Bozumbayev cho biết, hiện chưa thể xác định “ngay cả nguyên nhân sơ bộ” nhưng các chuyên gia đang xem xét, Kazinform đưa tin.

Văn phòng Công tố viên Azerbaijan cùng ngày cũng cho biết, cuộc điều tra về vụ rơi máy bay ở Kazakhstan đang được tiến hành và hiện tại vẫn còn quá sớm để nói về kết quả.

“Hiện tại, cuộc điều tra đang tiếp tục với sự hợp tác chặt chẽ của văn phòng công tố Kazakhstan. Tất cả các khả năng có thể đang được điều tra và tất cả các hoạt động chuyên môn cần thiết đang được tiến hành. Hiện tại, vẫn còn quá sớm để nói về kết quả cụ thể của cuộc điều tra”, ông Kyanan Zeinalov, đại diện Văn phòng Công tố viên Azerbaijan cho biết tại một cuộc họp báo.

Cùng ngày, hãng hàng không Azerbaijan Airlines cho biết, hãng này đã đình chỉ các chuyến bay từ Baku đến Grozny và Makhachkala, thành phố lớn nhất của Dagestan, cho đến khi cuộc điều tra về vụ tai nạn hoàn tất.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã bày tỏ lời chia buồn với những người liên quan đến vụ tai nạn và cho biết, một máy bay của Bộ Tình trạng khẩn cấp Nga chở nhân viên y tế và thiết bị đã được điều đến Kazakhstan để hỗ trợ.

“Chúng ta hãy hy vọng những người bị thương sẽ nhanh chóng bình phục và tất nhiên, tôi chắc chắn rằng, một cuộc điều tra toàn diện sẽ được tiến hành. Chúng tôi sẽ điều phối công việc của cơ quan các dịch vụ đặc biệt và hàng không của chúng tôi về mọi vấn đề liên quan đến thảm kịch này”, ông phát biểu trong một hội nghị thượng đỉnh của Cộng đồng các quốc gia độc lập.

Chuyện gì đã xảy ra với chuyến bay?

Xác máy bay Embraer 190 của hãng hàng không Azerbaijan Airlines nằm trên mặt đất gần sân bay Aktau, Kazakhstan, vào ngày 25/12/2024.

Vào lúc 10:15 sáng, chuyến bay cất cánh từ Baku, bay theo lộ trình đã định trên biển Caspi. Trong giờ đầu tiên, mọi thứ có vẻ bình thường, cho đến đúng 11:23 sáng, máy bay biến mất khỏi màn hình radar rồi xuất hiện trở lại vài phút sau đó.

Nhiều suy đoán đang được đưa ra. Liệu đó có phải là lỗi kỹ thuật, phá hoại cố ý hay là kết quả của sự can thiệp quân sự tinh vi như gây nhiễu GPS? Bí ẩn về cách thức và lý do tại sao chiếc máy bay này lại rơi vào vực thẳm gián đoạn hàng không là điều mà các chuyên gia vẫn đang vật lộn để tìm lời giải.

Sau khi xuất hiện trở lại, chiếc máy bay đã bay ở độ cao nguy hiểm gần bờ biển bất ổn của Dagestan, một khu vực đang dao động giữa địa chính trị và chiến tranh.

Hành khách bắt đầu nhận thấy những sự việc kỳ lạ. Các báo cáo từ những người sống sót mô tả một vụ va chạm mạnh đột ngột làm rung chuyển cabin. Giả định ban đầu là do va chạm với chim, nhưng thiệt hại cho thấy điều gì đó thảm khốc hơn nhiều. Đến 11:45 sáng, phi hành đoàn buồng lái đã nỗ lực để lấy lại quyền kiểm soát, các động tác bất thường của máy bay ám chỉ những nỗ lực tuyệt vọng nhằm ổn định một cú lao xuống không thể kiểm soát. Dòng thời gian của vụ tai nạn cho thấy phi hành đoàn đã cố gắng kéo máy bay ra khỏi một cú rơi dốc trước khi khuất phục trước lực kéo tàn khốc của trọng lực.

Khi đồng hồ điểm 12 giờ trưa, chuyến bay từ Baku đến Grozny đột ngột chuyển hướng, hướng đến Aktau. Các tín hiệu cấp cứu xuất hiện, ám chỉ sự cố hệ thống hoặc sự can thiệp từ bên ngoài. Trong buồng lái, các phi công đã thực hiện nỗ lực cuối cùng để điều khiển máy bay đến nơi an toàn, đổi hướng bay về phía sân bay Aktau. Đến 12:15 chiều, hy vọng lóe lên khi máy bay tiếp cận điểm đến, nhưng tia hy vọng đó không kéo dài được lâu.

Vào lúc 12:18 chiều, chuyến bay 4K-AZ65 đã hạ cánh lần cuối. Cảnh quay từ mặt đất đã ghi lại khoảnh khắc kinh hoàng: máy bay chìm trong biển lửa, vỡ tan khi va chạm. Phần đuôi máy bay vẫn còn nguyên vẹn, che chở cho một số ít người sống sót, trong khi phần đầu máy bay bị phá hủy, cướp đi sinh mạng của 38 người.

Những đồn đoán về nguyên nhân vụ tai nạn

Vụ tai nạn máy bay của hãng hàng không Azerbaijan không chỉ là một vụ tai nạn hàng không thông thường mà còn gây chấn động khắp các quốc gia, gây ra nhiều tranh cãi và để lại một loạt câu hỏi chưa có lời giải đáp. Embraer 190, chiếc máy bay gặp nạn vốn nổi tiếng với hồ sơ an toàn, không có khả năng dẫn tới thảm họa.

Tuy nhiên, trên chuyến bay đặc biệt này, thảm họa đã ập đến. Các thông tin ban đầu đã vẽ nên một bức tranh khó hiểu. Sự biến mất của máy bay khỏi radar trùng hợp với cáo buộc gây nhiễu GPS, một chiến thuật thường liên quan đến các cuộc diễn tập quân sự trong không phận có tranh chấp. Những người sống sót sau thảm họa đã nhắc đến một cú va chạm kinh hoàng, cho rằng có một lực bên ngoài đã tác động vào thân máy bay, nhưng không có sự đồng thuận rõ ràng nào cho khả năng này.

Nhiều giả thuyết được đưa ra. Liệu đó có phải là do cú va chạm với một đàn chim, một vụ nổ bình oxy hay một thứ gì đó khác? Nhiều lỗ thủng trên thân máy bay đang làm dấy lên những nghi ngờ rằng phương tiện này đã trúng hỏa lực từ mặt đất.

Truyền thông Nga dẫn lại từ kênh Telegram Fighterbomber đăng tải video xác chiếc máy bay Embraer 190 thuộc Hãng hàng không Azerbaijan gặp nạn. Theo đó, phần đuôi của máy bay lỗ chỗ những vết như vết đạn.

Điều này khiến tác giả kênh Fighterbomber cho rằng, nguyên nhân vụ tai nạn có thể không phải do va chạm với chim như thông tin ban đầu được công bố.

Trước đó, cũng có thông tin về việc một số máy bay không người lái (UAV) bị bắn hạ ở Chechnya, nơi chiếc máy bay xấu số dự kiến hạ cánh. Ông Subkhonkul Rakhimov, một trong những người may mắn sống sót trong vụ tai nạn kể lại, các phi công đã cố gắng tìm cách hạ cánh máy bay xuống Grozny tới ba lần.

“Trong lần tìm cách hạ cánh thứ ba, có thứ gì đó đã phát nổ. Tôi không nghĩ vụ nổ xảy ra bên trong máy bay. Phần thân máy bay chỗ tôi ngồi đã bị xé toạc”, ông Rakhimov nhớ lại.

Tại sao đường bay này lại là một canh bạc lớn?

Mỗi đường bay đều là một quyết định được tính toán tỉ mỉ, nhưng đường bay của chuyến bay gặp nạn có vẻ là một canh bạc mà không ai muốn thua. Bay qua không phận biển Caspi, đặc biệt là gần các khu vực xung đột của Dagestan, sẽ mang đến một loạt các rủi ro địa chính trị mà ít hành khách nào nhận ra rằng, họ đang bay qua ở độ cao 35.000 feet (hơn 10.000 mét).

Tranh cãi về đường bay bắt đầu từ địa lý. Biển Caspi và các khu vực xung quanh từ lâu đã là một bàn cờ địa chính trị. Nằm giữa Nga, Iran, Azerbaijan và các quốc gia khác, không phận này không xa lạ gì với các hoạt động quân sự. Phân tích đường bay của Azerbaijan Airlines làm nổi bật điểm giao nhau quan trọng của những yếu tố này: một máy bay dân sự bay gần một cách đáng báo động đến các khu vực có hệ thống phòng không được chuẩn bị sẵn sàng và những phán đoán sai lầm có thể gây ra hậu quả thảm khốc.

Các báo cáo cho rằng, chuyến bay của Azerbaijan Airlines đã bay thấp hơn bình thường, có thể do sự gián đoạn trước đó, càng khiến các nhà điều hành radar khó phân loại mục tiêu hơn. Liệu sự lệch hướng của chuyến bay so với đường bay dự kiến có kích hoạt phản ứng tự động từ các hệ thống phòng không không? Sự chồng chéo của các tuyến bay dân sự với các khu vực có rủi ro cao khiến không phận này trở thành một trong những hành lang rủi ro nhất trong ngành hàng không hiện đại.

Nhưng tại sao tuyến bay cụ thể này lại được chọn? Các hãng hàng không thường ưu tiên hiệu quả, lựa chọn những tuyến đường ngắn nhất và tiết kiệm chi phí nhất. Tuy nhiên, những quyết định này thường không tính đến những căng thẳng đang diễn ra trên mặt đất, hoặc trong trường hợp này là trên không. Nguyên nhân vụ tai nạn của Azerbaijan Airlines có thể một phần nằm ở việc quá phụ thuộc vào những yếu tố này, khi hãng hàng không có thể đã không tích hợp đầy đủ thông tin tình báo thời gian thực về các mối nguy hiểm khi bay qua một khu vực nhạy cảm về mặt chính trị như vậy.

Tranh cãi về đường bay cũng mở rộng đến các giao thức ra quyết định trong suốt chuyến bay. Khi các báo cáo về việc gây nhiễu GPS và gián đoạn radar bắt đầu xuất hiện, liệu chuyến bay có nên được định tuyến lại sớm hơn không? Việc tiếp tục tuyến đường này bất chấp tình trạng bất ổn đã biết trong khu vực là một bản cáo trạng đối với các hệ thống được thiết kế để bảo vệ các chuyến bay dân dụng khỏi những mối nguy hiểm như vậy.

Thách thức tử thần: 29 hành khách đã vượt qua số phận như thế nào?

Sống sót sau thảm họa hàng không là một điều kỳ diệu, có thể nhờ những quyết định trong tích tắc, vị trí ngồi và sự may mắn đã mang đến sự khác biệt giữa sự sống và cái chết. Đối với 29 người sống sót sau vụ tai nạn của hãng hàng không Azerbaijan, họ đã trải qua một cuộc thoát hiểm thần kỳ. Những câu chuyện sống sót của họ vẽ nên một bức tranh sống động về khả năng phục hồi của con người giữa một thảm kịch không thể tưởng tượng nổi.

Vài phút trước khi máy bay lao xuống, hành khách đã mô tả một chuỗi sự kiện kinh hoàng. Mặt nạ dưỡng khí rơi xuống, cabin rung chuyển dữ dội và một cú va chạm mạnh làm rung chuyển toàn bộ máy bay. Sự hoảng loạn ập đến khi hành khách cố gắng hiểu chuyện gì đang xảy ra. Những người ngồi gần phía sau máy bay - nơi hầu hết những người sống sót được tìm thấy cho biết, đã nhìn thấy ngọn lửa bao trùm phần đầu máy bay, một lời nhắc nhở rõ ràng về số phận đang chờ đợi những người kém may mắn hơn. Giữa cảnh hỗn loạn, các tiếp viên hàng không đã hét lên các lệnh, thúc giục hành khách vào tư thế chống đỡ. Lời kể của những người sống sót sau vụ tai nạn của hãng hàng không Azerbaijan Airlines đầy những hồi ức ám ảnh về những khoảnh khắc cuối cùng này.

Những khoảnh khắc sau vụ tai nạn cũng không kém phần kinh hoàng. Những người sống sót chui ra khỏi đống đổ nát, cơ thể họ bê bết máu và bầm tím, một số loạng choạng vì sốc, những người khác bị thương quá nặng không thể di chuyển. Nhiều người mô tả cảm giác mất phương hướng tột độ, khi chỉ một lúc trước họ đang lao vút qua không trung rồi ngay sau đó bị bao quanh bởi những mảnh vỡ đang cháy âm ỉ và tiếng kêu la của những người bị thương. Phần đầu máy bay đã bị xóa sổ, trong khi phần đuôi là nơi trú ẩn mong manh cho những người đủ may mắn tránh được cú va chạm tồi tệ nhất.

Các cuộc phỏng vấn với hành khách cho thấy, những hành động dũng cảm phi thường giữa cảnh hoang tàn. Một người sống sót kể lại cách cô ấy giúp một hành khách khác thoát khỏi dây an toàn bị rối, mặc dù bản thân cô ấy cũng bị thương. Một người khác kể về một người lạ đã che chắn cho cô ấy khỏi những mảnh vỡ rơi xuống trong vụ tai nạn, một cử chỉ có thể đã cứu mạng cô ấy. Những câu chuyện này là minh chứng cho khả năng đồng cảm và lòng dũng cảm của con người, ngay cả khi đối mặt với cái chết sắp xảy ra. Câu chuyện của những người sống sót không chỉ là về sự sống còn, mà còn về việc phải đối mặt với cái chết và tìm thấy sức mạnh để xây dựng lại sau những gì đã xảy ra.

Nước mắt và lời tri ân: Một thế giới đoàn kết trong đau buồn

Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã tuyên bố quốc tang vào ngày 26/12 nhằm tưởng niệm các nạn nhân thiệt mạng trong vụ rơi máy bay.

Vài giờ sau vụ tai nạn, các nhà lãnh đạo từ Azerbaijan, Kazakhstan, Nga và các quốc gia láng giềng đã gửi lời chia buồn tới gia đình các nạn nhân.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gửi lời chia buồn tời gia đình các nạn nhân trong vụ tai nạn máy bay tại Kazakhstan, ngày 25/12/2024.

Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã hủy các cuộc gặp chính thức để giải quyết cuộc khủng hoảng. Những biểu hiện đau buồn này không chỉ là hình thức; chúng phản ánh cảm giác mất mát sâu sắc của các quốc gia gắn kết với nhau thông qua lịch sử và biên giới chung. Phản ứng quốc tế đối với vụ tai nạn của hãng hàng không Azerbaijan Airlines đã vượt qua các chia rẽ chính trị, làm nổi bật khoảnh khắc đoàn kết hiếm hoi trong một khu vực thường xuyên căng thẳng.

Mạng xã hội đã trở thành nền tảng để tưởng nhớ, khi các thành viên gia đình và bạn bè chia sẻ ảnh và kỷ niệm về những người đã mất trong vụ tai nạn. Những thông điệp ủng hộ tràn ngập khắp thế giới, với các hashtag dành riêng cho các nạn nhân đang được chia sẻ bằng nhiều ngôn ngữ. Phản ứng toàn cầu là lời nhắc nhở về tình người gắn kết chúng ta trong những khoảnh khắc mất mát sâu sắc.

Những lời tưởng nhớ được gửi về từ khắp mọi nơi trên thế giới. Các buổi cầu nguyện thắp nến được tổ chức tại Azerbaijan và Kazakhstan để tưởng nhớ những người đã mất và cầu nguyện cho những người sống sót. Các tổ chức hàng không quốc tế đã dành những phút mặc niệm và treo cờ rủ ở một số quốc gia. Những cử chỉ này, mặc dù mang tính biểu tượng nhưng đã mang đến sự an ủi cho các gia đình đang đau buồn và củng cố cảm giác về một thế giới đoàn kết.

Sau thảm kịch, các nhà lãnh đạo thế giới cũng nhấn mạnh đến nhu cầu phải có trách nhiệm giải trình và phòng ngừa. Những lời kêu gọi tiến hành một cuộc điều tra toàn diện đã vang vọng trên khắp các diễn đàn quốc tế, với nhiều lời kêu gọi cải cách để đảm bảo rằng những thảm họa như vậy sẽ không bao giờ xảy ra nữa. Nỗi đau chung đã làm dấy lên một cuộc thảo luận rộng hơn về an toàn hàng không và hợp tác khu vực.

Minh Thúy