Toàn cảnh xếp hạng đổi mới sáng tạo ở địa phương

Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) có thể ví như công cụ “chẩn đoán sức khỏe” nền kinh tế các địa phương dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo kết quả Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) năm 2023 vừa được Bộ Khoa học và Công nghệ công bố, Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ là 5 thành phố đứng top đầu bảng xếp hạng.

Năm 2023, lần đầu tiên bộ chỉ số được Học viện Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ, xây dựng trên toàn quốc. Bộ chỉ số hướng đến cung cấp bộ công cụ có cơ sở khoa học và thực tiễn cho lãnh đạo các cấp để ra quyết định, xây dựng và thực thi chính sách, cũng như cung cấp thông tin tham khảo hữu ích về môi trường đầu tư, điều kiện nguồn lực cho hoạt động sản xuất, kinh doanh ở địa phương.

XẾP HẠNG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO Ở CÁC ĐỊA PHƯƠNG

Trong bức tranh chỉ số đổi mới sáng tạo địa phương, các tỉnh, thành phố dẫn đầu bảng xếp hạng đều có điểm vượt trội về sáng chế, số lượng doanh nghiệp cùng các tác động kinh tế- xã hội.

Theo kết quả xếp hạng, trong 10 địa phương dẫn đầu có năm thành phố trực thuộc Trung ương, gồm: Hà Nội (số 1), TP.HCM (thứ 2), Hải Phòng (thứ 3), Đà Nẵng (thứ 4), Cần Thơ (thứ 5). Năm địa phương có công nghiệp phát triển là Bắc Ninh (thứ 6), Bà Rịa- Vũng Tàu (thứ 7), Bình Dương (thứ 8), Quảng Ninh (thứ 9) và Thái Nguyên (thứ 10).

Đây đều là các tỉnh, thành phố có công nghiệp phát triển, chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu kinh tế. Top 10 cũng là các địa phương dẫn đầu theo vùng kinh tế-xã hội với cơ sở hạ tầng, trình độ phát triển thị trường, doanh nghiệp cao so với mặt bằng chung cả nước. Vốn con người, nghiên cứu và phát triển (R&D) của các tỉnh, thành top 10 cũng vượt trội so với các địa phương khác.

Hà Nội đứng đầu ở cả xếp hạng đầu ra và đầu vào đổi mới sáng tạo với 62,86 điểm, dẫn đầu 14/52 chỉ số thành phần. Trong số này có các chỉ số về nghiên cứu và phát triển, đổi mới sáng tạo như nhân lực, chi cho nghiên cứu và phát triển, số lượng tổ chức khoa học và công nghệ, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động nghiên cứu phát triển, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo và các đầu ra về tài sản trí tuệ như sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp...

TP.HCM đạt 55,85 điểm xếp hạng hai, là địa phương dẫn đầu 12/52 chỉ số thành phần. Trong đó gồm các chỉ số như chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hạ tầng số, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động nghiên cứu và phát triển, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo và một số sản phẩm về tài sản trí tuệ, đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích…

Hải Phòng xếp thứ ba cả nước và là địa phương xếp thứ hai vùng Đồng bằng sông Hồng, với điểm số 52,32. Địa phương này xếp hạng thể chế đứng thứ hai cả nước, trong đó dẫn đầu về chính sách thúc đẩy khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo phục vụ phát triển kinh tế xã hội.

Đà Nẵng đứng thứ tư với điểm số 50,70, dẫn đầu 5/52 chỉ số thành phần. Trong đó có các chỉ số như chi cho khoa học và công nghệ, số tổ chức khoa học và công nghệ, tín dụng khu vực tư nhân, mật độ doanh nghiệp, số doanh nghiệp mới thành lập. Đà Nẵng được đánh giá có nhiều điểm mạnh về hạ tầng số và quản trị điện tử.

Cần Thơ đứng thứ năm, tuy nhiên lại xếp thứ hai về đầu ra đổi mới sáng tạo, sau Hà Nội. Địa phương này nổi trội về sản phẩm tri thức, sáng tạo công nghệ với đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích cùng giống cây trồng.

Ở chiều ngược lại, 10 tỉnh đứng cuối bảng xếp hạng gồm: Cao Bằng, Lai Châu, Gia Lai, Hà Giang, Điện Biên, Yên Bái, Sơn La, Bắc Kạn, Quảng Trị, Đắk Nông.

Bộ chỉ số PII năm 2023 được xếp hạng theo sáu vùng kinh tế - xã hội. Các địa phương vùng Đồng bằng sông Hồng có điểm trung bình cao nhất (45.17 điểm), tiếp đến là các địa phương vùng Đông Nam Bộ (44,81 điểm). Các địa phương vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung và Đồng bằng sông Cửu Long có điểm số trung bình sát nhau. Hai vùng Tây Nguyên và Trung du và miền núi phía Bắc có điểm số trung bình thấp gần như nhau, lần lượt là 32,72 điểm và 32,19 điểm.

CÔNG CỤ ĐO “SỨC KHỎE” KINH TẾ CỦA CÁC ĐỊA PHƯƠNG

Bộ chỉ số PII năm 2023 có 52 chỉ số, chia làm bảy trụ cột (theo nguyên lý của Bộ chỉ số GII). Cụ thể 5 trụ cột đầu vào phản ánh những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, bao gồm: thể chế; vốn con người, nghiên cứu và phát triển; cơ sở hạ tầng; trình độ phát triển của thị trường và trình độ phát triển của doanh nghiệp.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ chỉ số PII cung cấp bức tranh thực tế, tổng thể về hiện trạng mô hình phát triển kinh tế-xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của từng địa phương.

Kết quả đánh giá cho thấy sự phù hợp, tương đồng giữa kết quả PII 2023 với thực trạng phát triển kinh tế-xã hội của các địa phương. Các địa phương thuộc nhóm dẫn đầu có điều kiện tự nhiên và địa lý thuận lợi (tập trung ở Đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ), có ngành công nghiệp - xây dựng, dịch vụ chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu kinh tế, tập trung nhiều khu công nghiệp, có cơ sở hạ tầng phát triển và có hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo mạnh mẽ.

Ngược lại, các địa phương thuộc nhóm cuối còn hạn chế trong phát triển kinh tế-xã hội, có vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên chưa thuận lợi cho phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào phát triển kinh tế - xã hội (tập trung ở các vùng Tây Nguyên, Trung du và miền núi phía Bắc).

Các chuyên gia đánh giá Bộ chỉ số PII 2023 đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế về tính đúng đắn dưới góc độ thống kê và phương pháp luận. Bộ chỉ số nhằm tạo công cụ giám sát hiệu quả, đáng tin cậy để đánh giá về đổi mới sáng tạo cấp địa phương tại Việt Nam...

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 12-2024 phát hành ngày 18/03/2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam

Đỗ Phong