Tội ác nấp sau tấm áo bệnh nhân tâm thần

Giám định pháp y tâm thần vốn là biện pháp nhân đạo, để phân định người mất năng lực hành vi với kẻ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Nhưng bi kịch bắt đầu khi kết luận lẽ ra được viết bằng sự thật và lương tri lại bị vấy bẩn bởi tiền bạc và quyền lực.

Vụ án phơi bày một đường dây tội phạm tinh vi, nơi mà Nguyễn Thị Mai Anh - Lê Văn Đông đã dùng tiền để đổi lấy những bản giám định sai lệch. Họ không chỉ thoát vòng tố tụng sau hàng loạt tội danh, từ lừa đảo, làm giả giấy tờ, gây rối trật tự công cộng, mà còn tận dụng “thân phận bệnh nhân” để tổ chức các bữa tiệc ăn chơi, sử dụng ma túy ngay trong phòng bệnh bắt buộc. Bất ngờ hơn, họ thường xuyên ra ngoài, thậm chí mời cả khoa đi du lịch, vun đắp lợi ích nhóm, biến bệnh viện thành “tụ điểm” dung túng tội ác. Đỉnh điểm, Công an còn bắt quả tang vợ chồng Mai Anh cùng nhân viên, bệnh nhân Viện Pháp y đang sử dụng ma túy tại bãi biển Sầm Sơn (Thanh Hóa). Nghiêm trọng hơn, vợ chồng Mai Anh còn móc nối với lãnh đạo, cán bộ Viện Pháp y tâm thần Trung ương để nhận tiền, môi giới “chạy” kết luận giám định tâm thần cho các bị can khác. Họ trở thành mắt xích môi giới, dắt mối cho những kẻ muốn núp bóng bệnh án giả nhằm thoát tội.

Sau họ là bàn tay của những người từng có trách nhiệm bảo vệ lẽ phải. Trần Văn Trường - nguyên Viện trưởng Viện Pháp y tâm thần Trung ương, cùng nhiều cán bộ, giám định viên đã biến bệnh án thành món hàng, nhận tiền để hợp thức hóa những sai lệch, chia chác nhau những đồng tiền dơ bẩn. Một bản giám định pháp y tâm thần không chỉ là giấy tờ chuyên môn, mà là căn cứ pháp lý, nền móng cho phán quyết công bằng. Khi nó bị mua bán, nền móng ấy đổ vỡ, công lý bị bẻ cong. Đằng sau mỗi bản giám định giả không chỉ là một kẻ phạm tội thoát được tù tội, mà còn là nhát dao đâm vào lòng tin xã hội khi kẻ ác đội lốt bệnh nhân tâm thần không chỉ để trốn tội mà còn tiếp tục phạm tội.

Công an Hà Nội đã khởi tố 40 bị can, triệu tập hơn 90 người liên quan, phần lớn là cán bộ, lãnh đạo, nhân viên Viện Pháp y tâm thần Trung ương. Con số này cho thấy đây không còn là sai phạm cá nhân, mà là sự đứt gãy nghiêm trọng của một hệ thống. Một hệ thống lẽ ra phải đại diện cho sự thật, cho lẽ phải, đã bị nhuộm màu của tiền bạc.

Xử lý hình sự là cần thiết, nhưng đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng. Nếu không nhìn thẳng vào sự thật và thay đổi tận gốc, nguy cơ tái diễn sẽ luôn rình rập. Đằng sau những con người vi phạm là một cơ chế giám định thiếu giám sát độc lập, thiếu phản biện khoa học, thiếu minh bạch - mảnh đất màu mỡ cho sai phạm nảy mầm.

Đã đến lúc các cơ quan có trách nhiệm phải hành động đồng bộ và quyết liệt. Bộ Y tế cần rà soát toàn diện quy trình giám định, củng cố kỷ cương ngành. Các cơ quan bảo vệ pháp luật cần mở rộng điều tra, giám sát, rà soát các vụ án nghiêm trọng từng có kết luận giám định tâm thần. Thêm vào đó, một Hội đồng giám sát liên ngành cần được lập ra để mọi kết luận giám định được kiểm tra chéo. Hồ sơ bệnh án cần được số hóa, liên thông giữa các cơ quan, để ngăn ngừa chỉnh sửa, hợp thức hóa sai phạm.

Một bản giám định sai không chỉ giúp kẻ thoát tội, mà còn khoét sâu vào niềm tin vào luật pháp. Vụ án này phải trở thành vụ án điểm, để tội ác không thể nấp sau tấm áo bệnh nhân. Chỉ khi lương tri và công lý thoát khỏi sự mặc cả của đồng tiền trong tay những kẻ dơ bẩn thì xã hội mới thật sự bình yên.

Đức Sơn