Tổng thống Donald Trump có thể sa thải chủ tịch Fed Jerome Powell không?

Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), ông Jerome Powell, hiện đang đối mặt với những chỉ trích gay gắt từ Tổng thống Donald Trump - người mới đây công khai dọa sẽ bãi nhiệm người đứng đầu ngân hàng trung ương.

Chủ tịch Fed Jerome Powell. Ảnh: Getty

Đây sẽ là một động thái chưa từng có tiền lệ trong lịch sử. Trước nay, các tổng thống Mỹ đều giữ nguyên tắc tôn trọng tính độc lập của Fed và hạn chế can thiệp, ngay cả khi có bất đồng về chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, Tổng thống Trump dường như đang theo đuổi cách tiếp cận hoàn toàn khác.

“Việc sa thải Powell càng sớm càng tốt!”, ông Donald Trump viết trên mạng xã hội tuần trước.

Ông Powell được chính Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm vào vị trí Chủ tịch Fed từ năm 2018 và sau đó được Tổng thống Joe Biden tái bổ nhiệm vào năm 2022. Nhiệm kỳ hiện tại của ông dự kiến kết thúc vào tháng 5/2026.

Tuy nhiên, nhiều nguồn tin cho rằng ông Donald Trump đang xem xét khả năng thay thế người đứng đầu Fed trước thời hạn.

Fed có vai trò gì trong nền kinh tế Mỹ?

Là ngân hàng trung ương của Mỹ, Cục Dự trữ Liên bang chịu trách nhiệm điều hành chính sách tiền tệ, với nhiệm vụ kép là kiểm soát lạm phát và duy trì sự ổn định của thị trường lao động.

Trong quá trình đưa ra quyết định về lãi suất, Fed phải cân nhắc giữa hai mục tiêu này: lãi suất cao giúp kiềm chế lạm phát nhưng có thể làm chậm đà tăng trưởng việc làm, trong khi lãi suất thấp có thể kích thích thị trường lao động nhưng lại làm gia tăng áp lực lạm phát.

Trong những năm gần đây, kể từ trước thời điểm ông Trump quay trở lại Nhà Trắng, Fed đã liên tục tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát – từng đạt đỉnh 9% vào tháng 6/2022. Khi đó, lãi suất được nâng lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, dao động từ 5,25% đến 5,5%.

Trước đó, trong giai đoạn đại dịch năm 2020–2021, lãi suất từng được duy trì ở gần mức 0%, giúp việc vay mượn bao gồm cả vay mua nhà trở nên dễ dàng hơn. Đến cuối năm ngoái, Fed đã bắt đầu điều chỉnh lãi suất theo hướng giảm, hiện đang ở mức từ 4,25% đến 4,5%, tức thấp hơn một điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

Thị trường chứng khoán Mỹ rất nhạy cảm với các quyết sách của Fed. Từ tháng 9 năm ngoái, khi Fed phát tín hiệu hạ lãi suất, thị trường bắt đầu có dấu hiệu phục hồi.

Vì sao Tổng thống Trump chỉ trích Fed?

Kể từ khi Tổng thống Trump trở lại Nhà Trắng, Fed đã tổ chức hai cuộc họp quan trọng vào tháng 1 và tháng 3, nhưng cả hai lần đều quyết định giữ nguyên lãi suất do còn nhiều bất định trong triển vọng kinh tế.

Sau khi công bố loạt thuế quan mới, Tổng thống Trump đã lên tiếng trên mạng xã hội, cho rằng đây là thời điểm lý tưởng để Fed hạ lãi suất. Ông viết: “Đây là thời điểm HOÀN HẢO để giảm lãi suất. HÃY GIẢM LÃI SUẤT ĐI, JEROME, VÀ ĐỪNG CHÍNH TRỊ HÓA VẤN ĐỀ NÀY”.

Theo nhận định của Tổng thống Trump, việc hạ lãi suất sẽ giúp bù đắp phần nào tác động tiêu cực mà các mức thuế mới có thể gây ra cho thị trường chứng khoán Mỹ. Tuy nhiên, với các quan chức Fed, điều này lại tiềm ẩn nguy cơ khiến lạm phát leo thang trở lại.

Trong một phát biểu tại Chicago tuần trước, ông Powell - người nổi tiếng thận trọng khi đưa ra các tuyên bố công khai - đã ngầm ám chỉ rằng các chính sách thuế của Tổng thống Trump có thể làm tăng giá tiêu dùng, từ đó khiến việc hạ lãi suất trở nên khó khả thi hơn.

“Chúng tôi có trách nhiệm giữ kỳ vọng lạm phát dài hạn ở mức ổn định và không để một đợt tăng giá tạm thời biến thành vấn đề lạm phát kéo dài,” ông Powell khẳng định.

Những phát ngôn này dường như đã khiến Tổng thống Trump tức giận. Trong buổi tiếp xúc báo chí tại Phòng Bầu Dục vào thứ Năm, ông tuyên bố: “Nếu tôi muốn ông ta rời đi, ông ta sẽ đi ngay lập tức, tin tôi đi. Tôi không hài lòng với ông ta”.

Tổng thống Trump có quyền pháp lý để sa thải Chủ tịch Fed?

Câu trả lời rõ ràng nhất vào thời điểm hiện tại là: rất có thể là không – nhưng điều đó có thể thay đổi trong tương lai.

Trong một phiên điều trần gần đây, ông Powell tái khẳng định rằng tính độc lập của Fed là điều được luật pháp bảo vệ.

“Chúng tôi không thể bị bãi nhiệm nếu không có lý do chính đáng”, ông nói, đồng thời cho biết tính độc lập của Fed hiện đang nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ cả hai đảng chính trị cũng như lưỡng viện Quốc hội.

Tuy vậy, ông cũng đề cập đến một vụ kiện đang được Tòa án Tối cao xem xét, có thể làm thay đổi quyền lực của Tổng thống đối với các cơ quan liên bang. Vụ việc xuất phát từ việc ông Trump từng sa thải một quan chức thuộc Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia. Tòa án cấp dưới từng phán quyết việc sa thải đó là không hợp lệ, nhưng sau đó bị Tòa án Tối cao bác bỏ.

“Tôi không nghĩ phán quyết này sẽ ảnh hưởng đến Fed, nhưng cũng không thể khẳng định chắc chắn”, ông Powell chia sẻ. “Chúng tôi đang theo dõi tình hình rất sát sao”.

Cuộc họp tiếp theo của Fed dự kiến diễn ra vào ngày 6 và 7 tháng 5. Giới quan sát cho rằng Tổng thống Trump đang tìm cách gây áp lực lên Fed trước cuộc họp này, song khả năng các quan chức ngân hàng trung ương thay đổi lập trường là không cao.

Vì sao Fed cần giữ tính độc lập với Nhà Trắng?

Với vai trò là một trong những cơ quan có ảnh hưởng lớn nhất đến nền kinh tế Mỹ, mỗi quyết định của Fed đều phải được cân nhắc hết sức thận trọng.

Các động thái của Fed không chỉ tác động trực tiếp đến thị trường chứng khoán, đồng USD, mà còn ảnh hưởng đến thị trường trái phiếu chính phủ, từ đó chi phối toàn bộ cục diện kinh tế Mỹ.

Về vấn đề này, ông Powell nhấn mạnh: “Chúng tôi chỉ đưa ra quyết định dựa trên phân tích kỹ lưỡng các dữ liệu kinh tế, nhằm đạt được các mục tiêu trong nhiệm vụ kép của mình, phục vụ tốt nhất cho người dân Mỹ”.

“Chúng tôi hành động độc lập, không để bất kỳ yếu tố chính trị hay ảnh hưởng bên ngoài nào chi phối quyết định của mình”, ông khẳng định.

Dũng Phan (Theo The Guardian)