Tổng thống Trump áp dụng chiến lược 'hòa bình Gaza' ở Ukraine thế nào?

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Washington, D.C., ngày 18/8/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Wall Street Journal, chiến lược ngoại giao của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm chấm dứt cuộc xung đột dai dẳng tại Ukraine đang được mô tả là tương đồng với phương pháp ông đã áp dụng để đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza. Bằng cách sử dụng sức mạnh Mỹ và áp đặt thời hạn cứng rắn, ông Trump đang tìm cách nhanh chóng phá vỡ thế bế tắc giữa Nga và Ukraine, nhằm hiện thực hóa cam kết tranh cử sẽ chấm dứt giao tranh chỉ trong vòng 24 giờ.

Kịch bản giao dịch, chấp nhận hoặc từ bỏ

Kế hoạch hòa bình 28 điểm dành cho Ukraine của Tổng thống Trump được xây dựng dựa trên chiến thuật mà ông đã sử dụng trước đó trong việc đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza vào cuối tháng 9 vừa qua.

Ông Aaron David Miller, cựu nhà đàm phán Trung Đông của Mỹ và hiện là thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định rằng: "Kế hoạch 28 điểm của Tổng thống Trump nhằm chấm dứt chiến sự ở Ukraine có cùng kịch bản với kế hoạch 20 điểm của ông ấy cho Gaza - một cách tiếp cận ngắn hạn, mang tính giao dịch, chấp nhận hoặc từ bỏ để nhanh chóng chấm dứt giao tranh".

Chuyên gia Miller nói thêm: "Cả hai đều được thiết kế rõ ràng để có lợi cho một trong hai bên tham chiến – Nga trong trường hợp của Ukraine; Israel ở Gaza".

Tương tự như kế hoạch Gaza, bản thiết kế cho Ukraine cũng được soạn thảo bởi đặc phái viên Steve Witkoff và con rể Tổng thống Trump, Jared Kushner. Tuy nhiên, lần này có sự tham gia của ông Kirill Dmitriev, người đứng đầu Quỹ Đầu tư Trực tiếp Nga (RDIF), một trong những quỹ đầu tư quốc gia lớn nhất của Nga, trong các cuộc tham vấn.

Áp lực thời hạn và lời cảnh báo cứng rắn

Để thúc đẩy tiến trình, Tổng thống Trump đã thành công trong việc giành được sự ủng hộ nhất định từ Tổng thống Nga Vladimir Putin, người đã nói rằng dự thảo kế hoạch 28 điểm của Mỹ có thể là cơ sở để giải quyết xung đột.

Tuy nhiên, việc ông Trump ban đầu kêu gọi Kiev chấp nhận đề xuất này trong vòng một tuần và đến ngày 23/11, Washington cảnh báo Kiev khó thắng trong cuộc chiến tiêu hao, đồng thời yêu cầu chấp nhận thỏa thuận gồm giới hạn quân số, từ bỏ NATO và nhượng lãnh thổ trong 48 giờ, đã gây ra sự lo ngại sâu sắc ở châu Âu và Ukraine.

Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt phát biểu rằng: "Giống như những gì quý vị đã thấy liên quan đến Israel và Gaza, chúng tôi đang lắng nghe cả hai bên trong cuộc chiến này để hiểu những gì quý vị có thể cam kết thực hiện để chấm dứt xung đột".

Giống như cách ông Trump từng cảnh báo Hamas rằng họ có "3 hoặc 4 ngày" để đồng ý với thỏa thuận ngừng bắn chi tiết do Mỹ soạn thảo ở Gaza, Tổng thống Mỹ đã gây sức ép tương tự lên Ukraine. Ông Trump tuyên bố Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky "sẽ phải học cách chấp nhận điều này", nếu không sẽ phải tiếp tục chiến đấu.

Richard Haass, cựu Giám đốc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR), tổ chức nghiên cứu của Mỹ tập trung vào chính sách đối ngoại và quan hệ quốc tế của Mỹ, nhận định rằng mức độ nghiêm trọng của tối hậu thư này thậm chí còn cao hơn so với Gaza vì chủ quyền của Ukraine và an ninh của châu Âu đang bị thách thức. Ông Haass nói: "Việc ép buộc mọi người về một điều gì đó tương đối khiêm tốn là một chuyện; việc ép buộc họ về một điều gì đó mang tính sống còn lại là chuyện khác".

Kế hoạch 28 điểm kêu gọi thành lập một "Hội đồng Hòa bình" do Tổng thống Trump đứng đầu để giám sát việc thực hiện thỏa thuận, tương tự như Hội đồng Hòa bình do ông đứng đầu trong thỏa thuận về Gaza.

Tuy nhiên, các cựu quan chức và nhà phân tích Mỹ lo ngại rằng kế hoạch của chính quyền Trump yêu cầu Ukraine đổi các thỏa thuận an ninh hữu hình lấy lời hứa tham vấn đơn thuần. Kế hoạch yêu cầu Ukraine giới hạn quân số ở mức 600.000 người và ngăn chặn việc triển khai một "lực lượng tự nguyện" do châu Âu dẫn đầu bên trong nước này.

Một thỏa thuận song song về đảm bảo an ninh quy định tổng thống Mỹ sẽ tham vấn với chính phủ Ukraine, NATO và châu Âu nếu Nga thực hiện "một cuộc tấn công vũ trang đáng kể, có chủ đích và kéo dài" sau khi thỏa thuận hòa bình được thực hiện. Các phản ứng tiềm năng được liệt kê bao gồm hành động quân sự, chia sẻ thông tin tình báo và hỗ trợ hậu cần cho Ukraine, cũng như các biện pháp kinh tế và ngoại giao.

Ông Andrew Peek, cựu quan chức cấp cao phụ trách các vấn đề về Nga tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, nhận định: "Việc Nga đạt được thỏa thuận về bảo đảm an ninh độc quyền với phương Tây là một thành tựu quan trọng đối với Điện Kremlin".

Ngược lại, Rebeccah Heinrichs, thành viên cấp cao tại Viện Hudson, nêu quan điểm: "Điều này khiến liên minh NATO và Ukraine rơi vào trạng thái hỗn loạn, khiến chúng ta bất đồng quan điểm với nhau".

Đối mặt với tối hậu thư, Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine đang ở "một trong những thời khắc khó khăn nhất trong lịch sử", đồng thời nói thêm rằng ông vẫn đang tìm cách thuyết phục Nhà Trắng sửa đổi các điều khoản và đã đồng ý để các cố vấn làm việc "nhằm tìm ra một con đường khả thi hướng tới hòa bình" sau cuộc trao đổi với Phó Tổng thống Mỹ JD Vance.

Tiếp đó ngày 23/11, đại diện Mỹ và Ukraine đã gặp nhau tại Geneva để thảo luận đề xuất hòa bình của Washington. Theo thông báo của Nhà Trắng, cuộc trao đổi diễn ra mang tính xây dựng và tôn trọng, thể hiện quyết tâm chung hướng tới một nền hòa bình công bằng và bền vững. Hai bên đánh giá tham vấn đạt hiệu quả, ghi nhận tiến bộ trong thu hẹp khác biệt và xác định các bước tiếp theo, đồng thời thống nhất rằng mọi thỏa thuận tương lai phải tôn trọng chủ quyền Ukraine.

Trên cơ sở thảo luận, một khuôn khổ hòa bình được cập nhật và hoàn thiện. Ukraine bày tỏ cảm kích trước cam kết của Mỹ và Tổng thống Trump trong nỗ lực chấm dứt chiến sự. Hai bên sẽ tiếp tục thúc đẩy các đề xuất chung, phối hợp chặt chẽ với đối tác châu Âu, và khẳng định các quyết định cuối cùng sẽ do lãnh đạo hai nước đưa ra nhằm bảo đảm hòa bình, an ninh và tái thiết cho Ukraine.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc