Tổng thống Trump và câu chuyện Nobel Hòa bình

Người ta vốn không lạ với việc gắn câu chuyện Nobel Hòa bình với Tổng thống Mỹ Donald Trump khi ông nhiều lần công khai thể hiện mong muốn giành danh hiệu cao quý này. Ngay từ nhiệm kỳ đầu tiên ở Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã cho rằng ông là ứng viên xứng đáng được trao giải thưởng danh giá này.

Rất nhiều đề cử

Lần đầu tiên Tổng thống Trump đề cập giải Nobel Hòa bình là vào tháng 2-2019, khi đang trong nhiệm kỳ đầu ở Nhà Trắng. Ông Trump cảm ơn Thủ tướng Nhật khi đó là ông Shinzo Abe vì đã đề cử ông cho giải Nobel Hòa bình ghi nhận việc ông gặp lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un trong Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên năm 2018 để thảo luận giải trừ chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên. Thời điểm này Tổng thống Trump tự tin nói rằng nhiều người khác cũng cảm thấy ông xứng đáng với giải thưởng.

Giải Nobel Hòa bình năm 2019 thuộc về Thủ tướng Ethiopia - ông Abiy Ahmed Ali, vinh danh nỗ lực của ông giải quyết xung đột biên giới đẫm máu kéo dài hơn 20 năm giữa Ethiopia và Eritrea. Tháng 1-2020, Tổng thống Trump nói rằng đáng lẽ ông phải được trao giải Nobel Hòa bình thay vì thủ tướng Ethiopia, bởi ông đã giúp “đạt được một thỏa thuận và cứu một đất nước”. Theo giới quan sát, “thỏa thuận” mà ông Trump nhắc đến là lời đề nghị giúp làm trung gian hòa giải tranh chấp giữa Ethiopia, Ai Cập và Sudan về dự án đập trên sông Nile.

Tổng thống Mỹ Donald Trump mong muốn nhận giải Nobel Hòa bình. Ảnh: WIN MCNAMEE, JONATHUNDER

Sang nhiệm kỳ thứ hai, câu chuyện Nobel Hòa bình được tiếp nối với Tổng thống Trump, thậm chí với nhiều diễn biến thu hút chú ý hơn. Giữa tháng 8, ông Trump đích thân đề cập điều này khi nói rằng ông đã giúp kết thúc bảy cuộc chiến, gồm sáu cuộc trong nhiệm kỳ thứ hai và một cuộc trong nhiệm kỳ đầu. Đó là các cuộc xung đột Armenia - Azerbaijan, Thái Lan - Campuchia, Rwanda - CHDC Congo, Israel - Iran, Ai Cập - Ethiopia, Ấn Độ - Pakistan, Serbia - Kosovo. Ngoài ra, một mục tiêu lớn của ông Trump lúc này và cũng là sự chú ý của giới quan sát là hòa giải cho được cuộc xung đột Nga - Ukraine vốn đã kéo dài ba năm rưỡi với quá nhiều thương vong và mất mát.

Trong năm nay, từ nước Mỹ, nhiều nhà lập pháp Cộng hòa đã gửi thư cho Ủy ban Nobel đề cử Tổng thống Trump cho giải Nobel Hòa bình.

Ngoài nước Mỹ, Tổng thống Trump được nhiều lãnh đạo thế giới đề cử cho giải này, phần lớn là các bên liên quan các cuộc xung đột mà ông góp phần giải quyết.

Cũng nhiều tranh cãi

Dù dồn dập đề cử song theo nhận định của giới quan sát, cánh cửa tới giải thưởng Nobel Hòa bình vẫn chưa thể nói chắc rộng hẹp tới đâu với Tổng thống Trump.

TS Samir Puri - Giám đốc Trung tâm Quản trị và An ninh toàn cầu tại Viện nghiên cứu Chatham House có trụ sở tại Anh - có cách nhìn nhận khá khác biệt về bảy cuộc xung đột mà ông Trump đã hòa giải. TS Puri chỉ ra rằng những việc ông Trump làm chỉ là giúp “chấm dứt xung đột tạm thời”, đưa ra những lời đề nghị hấp dẫn hoặc đe dọa trừng phạt kinh tế để các bên chịu ngồi lại với nhau, chứ không phải “giải quyết gốc rễ xung đột”.

Chẳng hạn nhà nghiên cứu Ali Mamouri tại Viện nghiên cứu Trung Đông thuộc ĐH Deakin (Úc) cho rằng việc ông Trump được Thủ tướng Israel - người bị Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) ban hành lệnh bắt giữ do phạm tội ác chiến tranh - đề cử cho giải Nobel Hòa bình là điều trớ trêu và mang tính chính trị hơn là vì mục đích hòa bình.

Theo học giả này, đề cử của ông Netanyahu được đưa ra đúng vào thời điểm vị thủ tướng Israel cần có được sự ủng hộ liên tục của Tổng thống Trump trong các cuộc đàm phán ngừng bắn, bởi điều này liên quan đến sự tồn tại chính trị của ông Netanyahu trong nội bộ Israel.

Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt tay Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev (trái) và Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan tại Nhà Trắng sau khi hai nước ký thỏa thuận hòa bình, tuyên bố ngừng bắn trong cuộc chiến giành khu vực Nagorno - Karabakh. Ảnh: WASHINGTON POST

Cũng theo ông Ali Mamouri, các chiến dịch quân sự của Israel trên khắp khu vực Trung Đông, gồm các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng dân sự, quân sự và hạt nhân của Iran mà không có cơ sở pháp lý rõ ràng, khiến hơn 1.000 người dân thiệt mạng và gây thêm bất ổn trong khu vực một phần vì sự ủng hộ vô điều kiện của Tổng thống Trump.

Bên cạnh đó, việc Mỹ không kích vào các cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran, kết thúc cuộc chiến 12 ngày đêm giữa Iran và Israel, chỉ làm Iran cảm thấy lo ngại hơn về an ninh và tìm cách đáp trả, đẩy thế giới đến gần hơn với xung đột và thảm họa hạt nhân.

Ông Shahram Akbarzadeh - Giám đốc Diễn đàn nghiên cứu Trung Đông thuộc ĐH Deakin - lại nhìn nhận rằng ông Trump không phải là người đủ kiên nhẫn để xây dựng hòa bình lâu dài. Theo ông Akbarzadeh, cuộc chiến giữa Israel và Hamas ở Dải Gaza kéo dài tới gần hai năm khiến khoảng 100.000 người ở Gaza thiệt mạng một phần vì ông Trump đã không tận dụng những đòn bẩy trong tầm kiểm soát của mình để chấm dứt cuộc chiến. Ngược lại Tổng thống Trump chưa đủ cứng rắn trước những động thái quân sự quyết liệt của Israel ở Gaza.

Phần mình, Tổng thống Trump dường như cũng nhận thức “cánh cửa hẹp” này nhưng cho rằng không phải vì ông không xứng đáng mà vì cách nhìn nhận thiếu công bằng. Ông Trump từng có phát ngôn rằng dù ông nỗ lực như thế nào cũng không được giải Nobel Hòa bình.

Từng nhớ vào thời điểm cuối năm 2019, trong cuộc gặp với Thủ tướng Pakistan ông Imran Khan, ông Trump nói rằng ông “sẽ nhận được giải Nobel vì rất nhiều điều, nếu họ (Ủy ban Nobel Na Uy - PV) trao giải một cách công bằng nhưng họ sẽ không làm vậy”. Đến tháng 6, ông Trump bất bình rằng bất kể ông làm gì, kể cả đóng góp giúp giải quyết xung đột Nga - Ukraine, cũng sẽ không được công nhận. Vị tổng thống thứ 47 của Mỹ cho rằng dù thế, những cống hiến vì hòa bình của ông sẽ được người dân biết đến và đó là tất cả những gì quan trọng với ông.

ĐỨC HIỀN