Tổng thống Vladimir Putin giàu đến mức nào, liệu các lệnh trừng phạt có thể thiệt hại đến ông?

Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Sasha Mordovets/Getty Images.

Tài sản bí mật của TT Putin có khả năng lớn đến mức nào?

Forbes, tạp chí nổi tiếng với việc xếp hạng các tỷ phú trên thế giới, cho biết họ đã phải vật lộn để trả lời câu hỏi đó trong 20 năm qua, và một trong những biên tập viên của tạp chí này đã bị bắn hạ ở Moscow trong khi anh đang tìm hiểu các nhà tài phiệt Nga.

Bất chấp bí mật được bảo vệ, giới chuyên môn ước tính tài sản của Tổng thống Nga lên tới hàng tỷ USD.

William Browder, nhà đầu tư hàng đầu một thời ở Nga, người có công trong việc thông qua Đạo luật Magnitsky xử phạt các cá nhân nước ngoài vi phạm nhân quyền, ước tính tài sản của TT Putin lên tới hơn 200 tỷ USD. Điều đó sẽ đưa ông ngang hàng với Elon Musk với tư cách là người giàu nhất trên Trái đất.

Ông Browder dựa trên ước tính của mình về một thỏa thuận mà ông nói rằng TT Putin đã ký với các nhà tài phiệt vào năm 2004.

“Ông không có tiền dưới danh nghĩa của mình,” ông Browder đến từ London cho biết.

Tiền ở đâu?

Phần lớn trong số đó được cất giữ trong các tài khoản, khoản đầu tư và tài sản ở nước ngoài.

Theo một nghiên cứu năm 2017 do Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ công bố, ước tính có khoảng 800 tỷ USD được nắm giữ bởi những người Nga giàu có ở nước ngoài.

Điều đó bao gồm BĐS quan trọng, thị phần ở châu Âu. Oliver Bullough, theo một chuyên gia rửa tiền người Anh trước đây có trụ sở tại Nga.

Tổ chức Minh bạch Quốc tế đã ước tính rằng gần 2 tỷ USD BĐS của Anh đã được mua bởi những người Nga có quan hệ với Điện Kremlin hoặc có liên quan đến tham nhũng, phần lớn ở London, gọi là “tiệm giặt là” hoặc “Londongrad” của Nga.

Ông nói: “Họ thường sử dụng con cái hoặc các cộng sự thân cận của mình như một vật bất ly thân để che giấu sự giàu có của mình”.

Sau đó là các cung điện, siêu du thuyền và máy bay phản lực riêng. Vài tuần trước khủng hoảng Ukraine, người ta thấy chiếc du thuyền sang trọng dài 80 mét Graceful đã đột ngột rời Đức để đến Nga.

Các nhà phân tích tin rằng con tàu thuộc về TT Putin và ông đang đặt nó ở một bến an toàn hơn.

Nhóm của Alexei Navalny, một nhà lãnh đạo đối lập người Nga mà chính phủ của Putin đã bỏ tù, đã lập một báo cáo dài (viết bằng tiếng Nga) mô tả chi tiết một mạng lưới chuyển tiền phức tạp và những người đã đi vào "cung điện của Putin", một khu đất khổng lồ trong phía nam của Nga nhìn ra Biển Đen ước tính trị giá 1,3 tỷ USD. Tỷ phú Nga Arkady Rotenberg, người có quan hệ mật thiết với TT Putin, cho biết tài sản thuộc về ông.

Họ đã chuẩn bị cho các biện pháp trừng phạt bao lâu?

Sau khi sáp nhập Crimea vào năm 2014, Mỹ và Liên minh châu Âu đã áp đặt một loạt các biện pháp hạn chế đối với các cá nhân và thực thể của Nga.

Nhưng TT Putin và những người bạn giàu có của ông được cho là đã dành nhiều năm để tẩu tán và cất giấu tài sản, nhờ sự hỗ trợ của các luật sư, kế toán và ngân hàng, những người đã phục vụ các nhà tài phiệt trong việc khai thác cách tiếp cận tự do của phương Tây đối với các yêu cầu tiết lộ, cũng như những sơ hở và để che giấu quyền sở hữu của họ.

Maira Martini, một chuyên gia chống rửa tiền tại Tổ chức Minh bạch Quốc tế ở Berlin, cho biết việc điều tra tiền bất hợp pháp của Nga sẽ đòi hỏi sự hợp tác chưa từng có giữa các quốc gia vì tiền thường được che giấu thông qua các công ty vỏ bọc ở một quốc gia, ngân hàng ở một quốc gia khác và sau đó được sử dụng vào các tài sản như BĐS xa xỉ ở nước thứ ba.

Ông Martini nói: “Sự giàu có của Putin được che giấu rất kỹ. Có nhiều lớp giữa các tài sản của ông. Nó đòi hỏi một sự hiểu biết toàn diện về những người đã từng làm nhiệm vụ ủy thác cho những người thân cận với chế độ”.

Mỹ và các đồng minh đang truy lùng các nhà tài phiệt Nga như thế nào?

Mỹ, EU và Anh đang làm việc với một danh sách trừng phạt mở rộng đối với giới tinh hoa Nga có quan hệ với Tổng thống Nga. Những danh sách đó đại diện cho các mục tiêu chính khi các nhà điều tra của chính phủ bắt đầu cố gắng bóc mẽ hành vi bí mật.

Và vào 28-2, Thụy Sĩ đã phá vỡ truyền thống trung lập của mình bằng cách tham gia đóng băng tài sản của TT Putin, Thủ tướng và Ngoại trưởng Nga, cũng như nhiều cá nhân bị EU nhắm mục tiêu vào tuần trước.

Đối với những người trong danh sách, các lệnh trừng phạt sẽ chặn quyền truy cập vào tài sản và các giao dịch tài chính ở Mỹ, EU và Anh. Về cơ bản, họ sẽ đóng băng các tài khoản đang giữ tiền mặt và chứng khoán.

Mỹ đang chuẩn bị đưa thêm nhiều nhà tài phiệt Nga và các bên liên quan vào danh sách của mình.

Hôm 2-3, Bộ trưởng Tư pháp Merrick Garland đã công bố Lực lượng Đặc nhiệm KleptoCapture, một nỗ lực liên cơ quan nhằm thực thi các biện pháp trừng phạt tài chính và các biện pháp kinh tế khác nhằm vào các cá nhân và thực thể Nga.

Cơ hội nhận diện sự giàu có của họ?

Mọi việc sẽ không nhanh chóng và dễ dàng, và trong một số trường hợp, có thể không thể tìm thấy bằng chứng về việc TT Putin nắm giữ tài sản lớn cho đến khi ông không còn nắm quyền.

“Có một ý chí chính trị để theo đuổi điều này một cách hệ thống, nhưng nó cần có thời gian. Bạn phải có ý định đó, và nó sẽ không xảy ra trong một sớm một chiều”, Daniel Fried, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Ba Lan và hiện là thành viên của Hội đồng Đại Tây Dương ở Washington cho biết.

Jamison Firestone, một luật sư người Mỹ từng hành nghề luật sư ở Nga và đang làm việc cho nhóm Navalny của nhà bất đồng chính kiến Nga, cho biết phản ứng mà ông thấy từ phương Tây khác hẳn so với trước đây, cả về phạm vi và cường độ.

Các biện pháp trừng phạt có thể đạt được điều gì?

Mục tiêu là đủ để làm gián đoạn cuộc sống của giới nội bộ của Putin để họ có thể gây áp lực lên nhà lãnh đạo Nga để kiểm duyệt hành vi của ông.

Không rõ liệu các nhà tài phiệt, ngay cả khi bị áp lực tài chính, có dám yêu cầu TT Putin rút khỏi Ukraine hay không, chứ chưa nói đến việc cố gắng loại bỏ ông khỏi quyền lực. TT Putin đang sử dụng những người cực kỳ trung thành với ông và có khả năng phụ thuộc vào ông.

Ông Olga Khvostunova, Giám đốc Viện Nước Nga Hiện đại ở New York, cho biết ông Putin đã xây dựng nhiều mạng lưới dựa trên sự ủng hộ cá nhân và kompromat, hoặc thông tin gây tổn hại, giúp ông có nhiều quyền kiểm soát đối với mọi người.

Tuy nhiên, một số người nói rằng các nhà tài phiệt đã đạt được thỏa thuận với ông Putin đã trở nên quen với việc tận hưởng một lối sống xa hoa, một lối sống mà họ có thể không muốn từ bỏ.

Jamison Firestone, một luật sư người Mỹ từng hành nghề luật sư ở Nga và đang làm việc cho nhóm Navalny của nhà bất đồng chính kiến Nga, cho biết: “Đây không chỉ là về tiền. Đây là về một cách sống".

TT Putin có thể phản ứng như thế nào với các lệnh trừng phạt?

Vào 24-2, hãng thông tấn Nga Tass đã đưa tin rằng ông đã triệu tập 37 đại diện doanh nghiệp của Nga đến Nhà thờ St Catherine ở Điện Kremlin.

Đó là những người đứng đầu các ngành công nghiệp Nga, và họ bao gồm một số tỷ phú, những người kể hiện đã bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

TT Putin nói với họ lý do tại sao cuộc khủng hoảng bắt đầu và dường như chuẩn bị cho họ các biện pháp trừng phạt có thể xảy ra. Và theo các tài khoản được công bố, TT Putin đã rời hội trường mà không cho bất kỳ lãnh đạo doanh nghiệp nào có cơ hội bình luận.

Các biện pháp trừng phạt đối với TT Putin chắc chắn mang tính biểu tượng hơn nhiều so với bất cứ điều gì tự nó có thể gây hại cho ông. Tuy nhiên, tính biểu tượng là mạnh mẽ.

Nhã Trúc