TP.HCM 2026: Dùng AI và siêu cảm biến 'đuổi' nước khỏi đường phố

TP.HCM vừa trải qua năm 2025 đầy biến động, với những đợt triều cường liên tiếp xô đổ các cột mốc lịch sử: nước biển dâng trung bình 1cm mỗi năm, nền đất sụt lún từ 2 - 5cm. Thế nhưng, một kết quả bất ngờ đã xuất hiện: số điểm ngập do mưa giảm hơn một nửa. Điều gì tạo nên sự thay đổi này?

AI trở thành “tổng chỉ huy” chống ngập

Theo Sở Xây dựng TP.HCM, trong năm 2025, thành phố ghi nhận 148 trận mưa, trong đó có nhiều trận được ví như “đại hồng thủy” với lượng mưa vượt ngưỡng 100mm. Tuy nhiên, một nghịch lý tích cực đã xảy ra: dù số ngày mưa tăng khoảng 8%, nhưng số tuyến đường ngập lại giảm tới 56% so với năm trước.

Vào cuối tháng 10 và đầu tháng 11.2025, triều cường tại TP.HCM đạt mức kỷ lục, lên đến 1,88m gây ngập nặng nhiều nơi - Ảnh: minh họa

Lý giải cho sự thay đổi ngoạn mục này, ông Võ Khánh Hưng - Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM - cho biết, đây là kết quả của một chiến dịch “tổng lực” về hạ tầng kỹ thuật. Trong năm qua, gần như 100% hệ thống cống thoát nước đã được nạo vét, khơi thông; hàng nghìn miệng hố ga được sửa chữa, thay thế.

“Chúng tôi không đợi nước dâng mới chống, mà chủ động khơi thông từng "huyết mạch" nhỏ nhất của đô thị ngay từ mùa khô”, ông Hưng nhấn mạnh.

Nếu ngập do mưa có xu hướng giảm, thì ngập do triều lại ngày càng nghiêm trọng do tác động của biến đổi khí hậu. TP.HCM hiện đối mặt với tình trạng nước biển dâng khoảng 1cm mỗi năm, trong khi nền đất tiếp tục lún từ 2 - 5cm mỗi năm.

Số liệu thống kê cho thấy, tính đến hết tháng 11.2025, thành phố có 37 ngày triều cường vượt mức báo động (1,5m). Đỉnh triều cao nhất ghi nhận tại trạm Phú An vào ngày 6.11 đạt 1,78m. Đặc biệt, trong đợt bão số 14, đỉnh triều cục bộ có nơi lên tới 1,88m, khiến nhiều tuyến đường như Lê Văn Lương, Trần Xuân Soạn, Nguyễn Văn Tạo ngập sâu.

Bước sang năm 2026, ngành xây dựng thành phố xác định không chỉ “chạy theo” xử lý hậu quả, mà phải chuyển sang tư duy phòng thủ dân sự chủ động. Tâm điểm của chiến lược này là đưa trí tuệ nhân tạo (AI) và hệ thống siêu cảm biến vào quản lý, vận hành đô thị.

Theo lộ trình, TP sẽ tăng cường các giải pháp cảnh báo sớm thông qua hệ thống cảm biến đo mực nước và camera thông minh. Những “mắt thần” này liên tục truyền dữ liệu về trung tâm điều hành FEDS (ứng phó khẩn cấp và thảm họa), nơi AI sẽ phân tích, dự báo chính xác các điểm ngập trước khi mưa lớn xảy ra. Nhờ đó, các trạm bơm và cống kiểm soát triều có thể được kích hoạt đúng thời điểm tối ưu nhất để “đuổi” nước ra khỏi khu dân cư.

Không chỉ dừng lại ở thoát nước, hệ thống chiếu sáng công cộng cũng đang được “số hóa” toàn diện. Với hơn 4.000 tủ điện điều khiển tự động đã được lắp đặt, thành phố hướng tới việc quản lý an toàn lưới điện bằng công nghệ, giảm thiểu tối đa nguy cơ rò rỉ điện hay sự cố trong điều kiện mưa bão, triều cường.

Theo ông Hưng, sự kết hợp giữa hạ tầng “cứng” và công nghệ “mềm” sẽ tạo nên một “lá chắn” vững chắc, giúp đô thị đặc biệt như TP.HCM thích ứng linh hoạt với những diễn biến ngày càng khó lường của khí hậu.

“Bức tử” hạ tầng và cái giá phải trả

Một điểm đáng chú ý trong công tác phòng, chống thiên tai thời gian qua là thái độ kiên quyết của các cơ quan chức năng đối với hành vi vi phạm đến hạ tầng đô thị. Năm 2025, tổng số tiền xử phạt vi phạm liên quan đến trật tự an toàn giao thông và hạ tầng kỹ thuật lên tới gần 10 tỉ đồng, mức cao kỷ lục từ trước đến nay.

Ông Võ Khánh Hưng không giấu được sự trăn trở khi đề cập tình trạng rác thải bịt kín miệng thu nước. Theo ông, dù công nghệ hiện đại đến đâu, AI có thông minh đến mấy cũng khó phát huy hiệu quả nếu các “cửa ngõ” thoát nước bị bít kín bởi túi ni-lông và rác thải sinh hoạt.

Chính vì vậy, một nhiệm vụ trọng tâm của năm 2026 là thực hiện nghiêm Chỉ thị 19 của Thành ủy, huy động sức dân trong cuộc vận động không xả rác ra đường và kênh rạch.

“Phòng, chống thiên tai không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành xây dựng. Đó là sự hiệp đồng của cả hệ thống chính trị và ý thức của mỗi người dân”, ông Hưng khẳng định.

Để hiện thực hóa mục tiêu “đường không ngập, dân an tâm” vào năm 2026, TP.HCM sẽ tiếp tục thúc đẩy các dự án ngăn triều trọng điểm, đồng thời hoàn thiện cơ chế phối hợp hai cấp chính quyền nhằm xử lý kịp thời mọi tình huống theo phương châm “4 tại chỗ”.

Cuộc chiến với thiên tai tại một đô thị đặc thù như TP.HCM vẫn còn nhiều cam go. Tuy nhiên, với sự vào cuộc của công nghệ AI cùng những quyết sách quyết liệt từ lãnh đạo ngành xây dựng, người dân hoàn toàn có cơ sở để kỳ vọng vào một tương lai đường phố Sài Gòn bớt ngập trước mưa bão và các đợt triều cường.

Hồ Quang