TP.HCM xây cơ chế thành lập, mở rộng Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ

UBND TP.HCM vừa có tờ trình về việc xây dựng Nghị quyết Hội đồng nhân dân Thành phố quy định trình tự, thủ tục thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do Thành phố.

Đây là bước pháp lý quan trọng để Thành phố tiến tới thành lập Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ theo Nghị quyết số 260/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 98/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM vừa được Quốc hội thông qua ngày 11/12.

Nghị quyết số 260/2025/QH15 giao UBND TP.HCM quyết định thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ. Ảnh: Lê Toàn

Mở đường thành lập Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ

Theo dự thảo Nghị quyết, Khu thương mại tự do được thành lập nếu đáp ứng 7 điều kiện. Cụ thể, đáp ứng các mục tiêu quy định tại Nghị quyết số 260/2025/QH15; Phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố;

Phù hợp với một trong các quy hoạch sau: quy hoạch chung TP.HCM, quy hoạch tổng thể TP.HCM, quy hoạch tỉnh, quy hoạch vùng, các quy hoạch chi tiết ngành; Trong trường hợp chưa phù hợp hoặc chưa được định hướng trong các quy hoạch tại điểm này thì thực hiện theo quy định tại Nghị quyết số 260/2025/QH15;

Có khả năng huy động các nguồn lực để đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của Khu thương mại tự do và phát triển sản xuất, kinh doanh; Có hiệu quả kinh tế - xã hội; Đáp ứng điều kiện bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường; Bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Bên cạnh các tiêu chí, dự thảo Nghị quyết cũng quy định chi tiết về hồ sơ, trình tự thủ tục thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do…

Một trong những đề xuất đáng chú ý là cơ chế mở rộng Khu thương mại tự do. Đây là việc tăng quy mô diện tích của Khu thương mại tự do đã được thành lập trên 10% tổng quy mô diện tích, trong đó khu vực mở rộng Khu thương mại tự do có ranh giới liền kề hoặc không liền kề, có thể kết nối, sử dụng chung hạ tầng kỹ thuật với Khu thương mại tự do đã được thành lập trước đó để nâng cao tiềm năng phát triển, tính lan tỏa của Khu thương mại tự do.

Cơ chế này được cơ quan soạn thảo vận dụng quy định tại Nghị định 35/2022 của Chính phủ quy định về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế, đồng thời bổ sung thêm nội dung “khu vực mở rộng Khu thương mại tự do không liền kề với Khu thương mại tự do đã được thành lập trước đó”.

Cơ quan soạn thảo cho biết, đề xuất trên căn cứ trên thực tiễn địa bàn TP.HCM có 4 Khu thương mại tự do theo quy hoạch.

Cụ thể: Khu thương mại tự do Cần Giờ quy mô khoảng 1.000 - 2.000 ha tại Cần Giờ gắn với cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ; Khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ quy mô khoảng gần 3.800 ha; Khu thương mại tự do tại phường An Bình quy mô khoảng 100 ha; Khu thương mại tự do tại xã Bàu Bàng quy mô khoảng 100 ha.

Còn Nghị quyết số 260/2025/QH15 quy định việc thành lập và hoạt động của Khu thương mại tự do TP.HCM, trong đó giao UBND Thành phố quyết định thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ. Điều này có nghĩa là trên địa bàn Thành phố chỉ thành lập 1 Khu thương mại tự do, và thành lập tại khu vực gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ.

Tuy nhiên, trong trường hợp điều kiện trong nước và quốc tế phù hợp, UBND Thành phố có thể mở rộng các phân khu bổ sung cho Khu thương mại tự do TP.HCM tại các vị trí đã được xác định trong quy hoạch Thành phố như khu vực Cần Giờ gắn với cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, khu vực Bàu Bàng, An Bình gắn với tuyến đường sắt xuyên Á. Đây là mô hình Khu thương mại tự do bao gồm nhiều phân khu không liền kề mà nhiều quốc gia trên thế giới, có cả Trung Quốc đang áp dụng.

Vận chuyển hàng hóa ở cảng Cái Mép - Thị Vải. Ảnh: Lê Toàn.

Tạo động lực để TP.HCM tăng trưởng hai con số

Theo quy hoạch, Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ thuộc phường Tân Phước (TP.HCM) với quy mô gần 3.800 ha, gắn với hệ thống cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải.

Dự án được chia thành 3 khu chức năng chính. Khu chức năng thứ nhất (đầu mối giao thông vận tải) rộng hơn 1.735 ha, bao gồm hệ thống cảng biển hiện hữu, bến cảng container Cái Mép Hạ (thượng lưu và hạ lưu), cảng bến thủy nội địa và đặc biệt là Ga Cái Mép Hạ thuộc tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu.

Khu chức năng thứ hai (Kho bãi logistics và công nghiệp) rộng hơn 1.178 ha, bao gồm khu nam Khu công nghiệp Cái Mép và Trung tâm logistics Cái Mép Hạ. Khu chức năng thứ ba (công nghiệp công nghệ cao, đô thị và dịch vụ) rộng hơn 850 ha, trong đó chú trọng đến quy hoạch khu dự trữ xanh và tín chỉ carbon rừng.

UBND Thành phố đánh giá việc thành lập Khu thương mại tự do là một giải pháp mang tính đột phá chiến lược, tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư chất lượng cao và nâng cao vị thế của Thành phố trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Không chỉ giúp Thành phố thu hút vốn đầu tư mà còn thu hút trí thức, công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao từ các quốc gia tiên tiến.

Bên cạnh đó, với các cơ chế, chính sách thu hút đầu tư vượt trội, có chọn lọc đảm bảo tạo thuận lợi nhất về môi trường đầu tư, phù hợp thông lệ quốc tế, tăng tính hấp dẫn để thu hút và kích thích các nhà đầu tư vào các dự án mới; thu hút hình thành trung tâm nghiên cứu đổi mới sáng tạo, Khu thương mại tự do xanh, hiện đại và bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế, có sức cạnh tranh trên thế giới.

Ngoài ra, Nghị quyết số 260/2025 của Quốc hội được thông qua trong bối cảnh cả nước nói chung và TP.HCM nói riêng đang đứng trước những mục tiêu tăng trưởng rất lớn, từ năm 2026 trở đi hướng tới mức hai con số.

Do đó, với những cơ chế chính sách đặc thù từ Khu thương mại tự do cùng với Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam tại TP.HCM đi vào hoạt động sẽ là hai động lực tăng trưởng mới, thúc đẩy mục tiêu tăng trưởng hai con số của Thành phố và góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển của Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045.

Việc hình thành và sớm đi vào hoạt động Khu thương mại tự do sẽ tạo ra những cơ hội phát triển bứt phá cho Thành phố, nắm bắt cơ hội thu hút các nhà đầu tư chiến lược, triển khai hiệu quả các cơ chế Khu thương mại tự do; đồng thời tạo điều kiện để Thành phố phát huy vai trò đầu tàu, dẫn dắt, lan tỏa nhanh và mạnh trong khu vực.

Trọng Tín