TP. Hồ Chí Minh kiến tạo đô thị hiện đại từ những dòng kênh - Bài cuối: Góp phần hình thành 'siêu đô thị quốc tế'
Công cuộc chỉnh trang đô thị tại TP. Hồ Chí Minh không chỉ là câu chuyện về những công trình hạ tầng, mà còn là câu chuyện về việc kiến tạo những giá trị sống mới cho người dân.
Nhà tạm trên và ven kênh rạch tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: TTXVN
Nỗ lực di dời, chỉnh trang đô thị tại TP. Hồ Chí Minh không chỉ giải quyết các vấn đề tồn đọng về môi trường, an sinh xã hội mà còn là bước đi chiến lược, biến những dự án cải tạo, chỉnh trang các dòng kênh đen thành động lực phát triển kinh tế, trở thành biểu tượng của trung tâm kinh tế, văn hóa, tài chính hàng đầu khu vực. Sự chuyển mình này không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, mà còn khẳng định tầm vóc của thành phố mang tên Bác bước vào kỷ nguyên mới.
Nâng cao chất lượng sống của người dân
Trong 30 năm qua, công cuộc chỉnh trang đô thị của thành phố đã đền bù, di dời, giải tỏa hơn 40.500 căn nhà tạm bợ trên và ven kênh rạch, cải tạo nhiều nơi ô nhiễm nặng trở thành nơi đáng sống. Nhờ vào những quyết sách mạnh mẽ, sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị và đồng thuận của người dân, nhiều dòng kênh đã được hồi sinh, xây dựng không gian sống mới, hình thành những biểu tượng của sự phát triển bền vững.
Công cuộc chỉnh trang đô thị tại TP. Hồ Chí Minh không chỉ là câu chuyện về những công trình hạ tầng, mà còn là câu chuyện về việc kiến tạo những giá trị sống mới cho người dân. Khi các dự án hoàn tất, những khu vực ven kênh đã hoàn toàn “lột xác” trở thành những không gian sống lý tưởng, xanh, sạch, đẹp, khang trang, hiện đại.
Hơn 60 năm sinh sống gần khu vực kênh Tân Hóa - Lò Gốm (Quận 11 cũ), gia đình bà Lê Thị Hoa, cảm nhận được sự thay đổi tích cực trong cuộc sống kể từ khi tuyến kênh này hoàn thành. Từ chỗ sống trong lo sợ ngập úng, ô nhiễm, bệnh tật, bà Hoa giờ có không gian để tập thể dục, hít thở không khí trong lành.
“Buổi chiều, tôi và các cháu thường ra công viên ven kênh để đi dạo, vui chơi. Cuộc sống của gia đình tôi đã thay đổi từng ngày, trở nên tiện nghi và thoải mái hơn rất nhiều”, bà Hoa chia sẻ.
Tương tự, ông Đoàn Văn Minh, sau hàng chục năm sống trong căn nhà tạm bợ ven rạch Xuyên Tâm (quận Bình Thạnh cũ) nay đã chuyển đến căn hộ tái định cư có hệ thống xử lý nước thải, không gian chung sạch đẹp giúp sức khỏe của ông tốt hơn nhiều. “Cả cuộc đời tôi sống bên kênh quen cảnh, quen mùi cũng không ngờ mình được sống trong căn hộ sạch sẽ, đảm bảo an ninh. Cuộc sống của tôi đã tốt hơn; các con tôi cũng được học tập, sinh hoạt trong môi trường tốt hơn", ông Minh nói.
Từ thực tiễn công tác chỉnh trang đô thị, nhất là việc đề bù, di dời, giải tỏa nhà ven, trên kênh rạch, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đặt người dân làm trung tâm trong các dự án; là sự công khai, công bằng, minh bạch trong quá trình bồi thường. Đó là đảm bảo quyền lợi và tạo điều kiện sống tốt nhất cho người dân sau di dời. Đặc biệt, sự đồng thuận của người dân chính là chìa khóa để hóa giải mọi bài toán tồn đọng.
Sau chỉnh trang đô thị, cải tạo các tuyến kênh nước đen giờ đã trở thành những “lá phổi xanh” của thành phố. Các tuyến đường ven kênh được mở rộng, hệ thống chiếu sáng được lắp đặt, tạo điều kiện cho các hoạt động thể thao, văn hóa, giúp nâng cao đời sống tinh thần của người dân. Đây chính là thành quả của tầm nhìn chiến lược, không chỉ cải thiện môi trường mà còn tạo ra không gian cộng đồng gắn kết khi đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát triển.
Hướng đến đô thị xanh
Theo UBND TP. Hồ Chí Minh, từ năm 1993 đến đầu năm 2025 đã di dời hơn 40.500 căn nhà trên và ven kênh rạch, dự kiến hết năm 2025 thực hiện thêm gần 4.000 căn, với 2 dự án trọng điểm là rạch Xuyên Tâm và bờ bắc kênh Đôi. Thành phố hiện còn khoảng 39.600 căn nhà trên và ven sông, kênh, rạch thuộc 395 dự án, tuyến sông, kênh, rạch chưa triển khai thực hiện.
Các nhà thầu thi công nạo nét rạch Xuyên Tâm, đoạn phía trước Trường Đại học Văn Lang. Ảnh: Tiến Lực - TTXVN
Do vậy, thành phố đã đề ra mục tiêu đến năm 2030 cơ bản di dời, bố trí tái định cư cho toàn bộ người dân sống trên và ven kênh rạch, khơi thông dòng chảy, cải thiện vệ sinh môi trường, thực hiện chỉnh trang đô thị, khai thác quỹ đất dọc sông, kênh, rạch để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất trong việc di dời khoảng 39.600 căn nhà trong thời gian tới là tổng chi phí ước tính hơn 221.300 tỷ đồng.
Để thực hiện đề án này, Tiến sỹ Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TP. Hồ Chí Minh cho rằng, cần huy động nhiều nguồn lực bên ngoài như: phát hành trái phiếu công trình, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, kêu gọi doanh nghiệp tư nhân tham gia hợp tác công – tư. Đặc biệt, trong lĩnh vực xây dựng hạ tầng, nhà ở tái định cư và thu hồi vốn từ khai thác quỹ đất sau khi di dời để phát triển các dự án thương mại và nhà ở.
“Thành phố cũng cần cung cấp nhiều lựa chọn bồi thường cho người dân, bao gồm tiền mặt, đất tái định cư, hoặc nhà ở tái định cư. Việc đánh giá giá trị tài sản thu hồi công bằng và minh bạch, bao gồm cả giá trị đất và công trình trên đất để mức bồi thường phản ánh đúng giá trị thực tế của tài sản; đồng thời cung cấp hỗ trợ tài chính, đào tạo nghề cho người dân bị thu hồi nhà đất, giúp họ có thể tìm kiếm việc làm mới và ổn định cuộc sống”, ông Thắng nói.
Mới đây, trong chuyến thực địa khảo sát nhà trên và ven sông, kênh, rạch tại phường Bình Đông, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đánh giá cao nỗ lực của thành phố trong thực hiện các giải pháp kỹ thuật, nhanh chóng chỉnh trang đô thị; đồng thời tin tưởng thành phố sẽ hoàn thành mục tiêu di dời toàn bộ các hộ dân đang sinh sống trên và ven kênh rạch, khơi thông dòng chảy, cải thiện chất lượng môi trường sống, phát triển không gian công cộng và thúc đẩy kinh tế địa phương.
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cũng lưu ý việc di dời và bố trí tái định cư là một nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi cần có chiến lược tạo dựng sự ủng hộ từ người dân; đồng thời, trăn trở bởi sự mất cân đối trong phát triển đô thị giữa các khu vực hiện đại như Thủ Thiêm và những khu dân cư tạm bợ trên và ven kênh rạch.
Liên quan đến vấn đề này, Tiến sỹ Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh, nhấn mạnh: Nghị quyết 98 là "đòn bẩy" pháp lý quan trọng để có cơ chế đặc thù huy động nguồn lực; đồng thời việc tối ưu hóa quỹ đất sau giải tỏa sẽ tạo ra nguồn lực tài chính dồi dào để đầu tư trở lại vào các dự án hạ tầng khác. Điều này tạo ra một vòng tuần hoàn tích cực, biến các dự án chỉnh trang đô thị không chỉ là chi phí mà còn là nguồn thu, thu hút các nhà đầu tư chiến lược tham gia. Đây được xem là một bước đi thông minh, thể hiện sự nhạy bén của thành phố trong việc chuyển đổi từ tư duy quản lý sang tư duy phát triển.
Xác định chỉnh trang đô thị là nhiệm vụ trọng tâm, TP. Hồ Chí Minh đã nỗ lực, quyết tâm triển khai thực hiện và xem đây là cuộc vận động lớn; khẩn trương rà soát quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, khai thác quỹ đất, quy hoạch hệ thống kênh, rạch. Thành phố cũng tăng cường các chính sách an sinh xã hội, tạo sinh kế, việc làm, nâng cao đời sống người dân sau khi di dời; xây dựng các giải pháp hiệu quả, khả thi, thực chất giảm ô nhiễm, giảm ngập nước, cải thiện, nâng cao chất lượng cuộc sống, môi trường sống.
Ông Nguyễn Văn Được, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, tầm nhìn mới cho TP. Hồ Chí Minh là trở thành “siêu đô thị quốc tế” - một đô thị thông minh, xanh, sáng tạo, tiêu biểu không chỉ về sức mạnh kinh tế mà cả sự phong phú về văn hóa, nghệ thuật, thể thao, giải trí và phong cách sống hiện đại, năng động. TP. Hồ Chí Minh không chỉ là đầu tàu kinh tế quốc gia mà phải là đô thị hiện đại có ảnh hưởng trong mạng lưới các thành phố toàn cầu.
Với mục tiêu và tầm nhìn trên, có thể nói, công cuộc chỉnh trang đô thị tại TP. Hồ Chí Minh không chỉ là câu chuyện về những công trình hạ tầng, mà còn là câu chuyện về việc kiến tạo những giá trị sống mới cho người dân; không gian sống lý tưởng, tiện ích mang hơi thở cuộc sống hiện đại, hướng đến một đô thị hàng đầu của không chỉ của Việt Nam mà hướng đến khu vực Đông Nam Á.
