TPHCM trước vận hội của một siêu đô thị

Một góc TPHCM nhìn từ bán đảo Thủ Thiêm.

Quy hoạch trên cơ sở khoa học

Tại Hội nghị lần thứ 6 Hội đồng Điều phối vùng Đông Nam bộ, và Phiên họp thứ 4 Ban Chỉ đạo thực hiện Nghị quyết 98 được tổ chức vào đầu tháng 8 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị TPHCM phải rà soát lại thể chế, trên cơ sở đó hoàn thiện cho cả vùng.

Tinh thần tích hợp quy hoạch nhưng dựa trên cơ sở khoa học, thực tiễn và kiến tạo sự phát triển mới hiệu quả, phù hợp với sự phát triển chung của đất nước. Đồng thời đề nghị huy động các nguồn lực, hợp tác công tư, với sự tham gia các thành phần kinh tế; lấy nguồn lực nhà nước dẫn dắt, kích hoạt nguồn lực xã hội.

Theo Thủ tướng, TPHCM có không gian phát triển mới, có điều kiện phát triển mới, có tầm nhìn mới hơn, rộng hơn, xa hơn. Vì vậy phải đào tạo nguồn nhân lực tương xứng với sự phát triển mới này. Phải quản trị thông minh, phối hợp giữa các địa phương với nhau và phối hợp nhịp nhàng hiệu quả với các bộ, các ngành để thúc đẩy vùng Đông Nam bộ phát triển nhanh và bền vững, góp phần đưa đất nước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình, giàu mạnh, văn minh và thịnh vượng.

Rõ ràng việc mở rộng không gian phát triển sau sáp nhập, kết hợp với hạ tầng liên vùng từ metro, cao tốc, đường vành đai đến giao thông thủy, đang tạo thế và lực mới không chỉ cho TPHCM mà cho cả vùng Đông Nam bộ. TPHCM cũng đang chuẩn bị các định chế chiến lược như trung tâm tài chính quốc tế, trung tâm dữ liệu lớn, đô thị vệ tinh, năng lượng tái tạo, kinh tế biển và các khu phức hợp du lịch xứng tầm, để trở thành đô thị phát triển hàng đầu khu vực.

Sau hợp nhất, TPHCM hiện có hơn 600 đồ án quy hoạch phân khu được phê duyệt. Do đó yêu cầu hiện nay là phải lập, điều chỉnh, ráp nối các quy hoạch này là một nhiệm vụ quan trọng.

Theo Giám đốc Sở Xây dựng Võ Hoàng Ngân, từ ngày 1-7, TPHCM đã mở rộng quy mô đáng kể sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Trong đó TPHCM mới có tầm nhìn chiến lược định hướng phát triển trung tâm tăng trưởng đa cực gồm: kết nối hạt nhân công nghệ cao tại khu vực TPHCM (trước đây); cụm công nghiệp trọng điểm tại Bình Dương (trước đây) và trung tâm năng lượng - cảng biển tại Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây).

Tuy nhiên, ông Võ Hoàng Ngân thừa nhận cùng với quy mô mở rộng, TPHCM cũng đối mặt với những thách thức lớn hơn trong lĩnh vực giao thông đô thị, bao gồm ùn tắc giao thông, tính bền vững môi trường và nhu cầu hiện đại hóa hạ tầng trên một địa bàn rộng lớn hơn.

“Để vận hành quản lý một đô thị lớn như TPHCM mới, đòi hỏi phải đối mặt rất nhiều thách thức về các vấn đề đô thị, trong đó có giao thông đô thị, trật tự đô thị, môi trường đô thị. Những thách thức đó ngoài những công cụ quản lý truyền thống, chúng ta cần phải có hệ thống quản lý thông minh hơn, hiện đại hơn”- ông Võ Hoàng Ngân chia sẻ.

TS.KTS Ngô Viết Nam Sơn phân tích, khi sáp nhập 3 tỉnh thành lại thì câu hỏi là quy hoạch làm bài toán cộng được không? Theo ông là được, nhưng sẽ bỏ lỡ rất nhiều cơ hội. Do đó chúng ta nên làm lại quy hoạch, không chỉ tích hợp mà còn mở thêm định hướng mới cho 3 quy hoạch của 3 địa phương trước sáp nhập chưa đưa ra được.

Do đó, quy hoạch phải thể hiện tầm nhìn mới, trong đó có các trục động lực chiến lược nối 3 tỉnh thành cũ với nhau.

1 không gian 3 thủ phủ

Theo KTS Ngô Viết Nam Sơn, trong 3 trục động lực: trung tâm TPHCM đóng vai trò trung tâm kinh tế tài chính, kinh tế số, công nghệ cao, sáng tạo khởi nghiệp… Đây là nơi cung cấp tài chính, nhân lực, tri thức cho cả vùng Đông Nam bộ. Bình Dương (trước đây) sẽ là đô thị công nghiệp gắn với trung tâm đô thị công nghiệp và trung tâm logistics đường sắt. Đô thị biển Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây) vẫn giữ nguyên.

Về quy hoạch, TPHCM có thể gồm 1 đô thị hiện hữu, 3 đô thị vệ tinh và 8 đô thị hỗ trợ. Mô hình này giúp phát huy được thế mạnh từng vùng trong TPHCM mới nhưng vẫn đảm bảo sự kết nối. Quy hoạch điều chỉnh sẽ bám sát các định hướng chiến lược đã có, nhưng tái cấu trúc theo không gian đô thị tích hợp, lấy phát triển bền vững, kết nối liên vùng và thúc đẩy động lực tăng trưởng mới làm tiêu chí xuyên suốt.

Trước đó, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được đã “đặt hàng” Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM nhiều nhiệm vụ, trong đó có quy hoạch không gian phát triển cho TPHCM theo mô hình “1 không gian 3 thủ phủ”. Theo đó, TPHCM sẽ là thủ phủ của tài chính, công nghệ cao và dịch vụ; Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây) sẽ trở thành thủ phủ của kinh tế biển và Bình Dương (trước đây)là thủ phủ của công nghiệp công nghệ cao.

TPHCM sau hợp nhất sẽ hình thành một siêu đô thị cùng với cơ hội để cải thiện hạ tầng và phát triển bền vững. Trong đó, hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị không chỉ là sự mở rộng quy mô, mà còn là sự tích hợp và điều phối đồng bộ, đảm bảo hiệu quả vận hành trên toàn bộ vùng đô thị liên thông mới.

Do đó, việc đánh giá lại toàn diện các đồ án quy hoạch hiện hành, nhận diện các điểm nghẽn trong kết nối hạ tầng, và đề xuất định hướng điều chỉnh phù hợp với mô hình “TPHCM mới” là một yêu cầu cấp bách. Theo TS.KTS Lê Quốc Hùng, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và Nông thôn Quốc gia (Bộ Xây dựng), để phát triển bền vững và cạnh tranh quốc tế, TPHCM phải có những dự án kết nối.

Sự hợp nhất tạo ra một siêu đô thị, nhưng đồng thời phải thực hiện 2 nhiệm vụ cùng lúc là khắc phục những bất cập cũ, đồng thời phải có những dự án để kết nối 3 địa phương. Bài toán đặt ra là cân đối nguồn lực, tài chính để xây dựng.

TS. Huỳnh Thanh Điền, Đại học Nguyễn Tất Thành nêu ý kiến, để TPHCM mới và vùng Đông Nam bộ phát triển bền vững, không thể tiếp tục phát triển theo chiều rộng, mà phải tái cấu trúc và phân vai rõ ràng giữa các địa phương để tối ưu hóa chuỗi giá trị. Từ đó, sự phát triển sẽ lan tỏa ra khu vực ĐBSCL, hành lang biên giới phía Tây và các tỉnh phía Bắc.

Chính quyền TPHCM phải giữ vai trò dẫn dắt, điều phối vùng và xây dựng bản đồ chuỗi giá trị vùng. Chính quyền các tỉnh cần chuyên biệt hóa theo bản đồ đó, phối hợp quy hoạch và áp dụng các quy chuẩn chung.

ĐỖ TRÀ GIANG