Trách nhiệm xã hội của nghệ sĩ và KOL trong kỷ nguyên số

Từ sự cố cá nhân đến yêu cầu siết chặt quản lý

Chỉ trong hai tuần đầu tháng 9, hai sự việc liên quan đến giới nghệ sĩ và người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL) đã thu hút sự chú ý đặc biệt của dư luận. Từ MV của nhóm nhạc Ngũ Hổ Tướng bị phát hiện gắn “logo cá độ”, đến việc cặp đôi sáng tạo nội dung Ninh Dương Story (Ninh Anh Bùi - Nguyễn Tùng Dương) phải hủy fan meeting tổ chức tại TP Hồ Chí Minh chỉ ít ngày trước giờ G. Cả hai vụ việc đều phản ánh một hiện trạng, giới nghệ sĩ và KOL đang bước đi trên ranh giới mong manh giữa sáng tạo nghệ thuật, kinh doanh hình ảnh và trách nhiệm xã hội.

UBND TP Hồ Chí Minh họp báo cung cấp thông tin về các vấn đề kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố. Ảnh: HT

Trong trường hợp Ngũ Hổ Tướng, sáng 23/9, Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05) Công an TP Hồ Chí Minh đã mời các thành viên cùng ê-kíp liên quan lên làm việc sau khi phát hiện hai video có nội dung nghi vấn quảng cáo cờ bạc.

Ca sĩ Khánh Phương, đại diện nhóm thừa nhận “sơ suất, chủ quan, không kiểm tra kỹ thông tin”, dẫn tới để lọt hình ảnh vi phạm vào sản phẩm âm nhạc. MV sau đó bị ẩn và thay thế bằng phiên bản mới đã chỉnh sửa. Lời xin lỗi công khai của nghệ sĩ cho thấy sự thừa nhận trách nhiệm, nhưng cũng đặt ra câu hỏi: Phải chăng sự dễ dãi trong kiểm soát nội dung là cái giá quá đắt cho hình ảnh nghệ sĩ?

Còn với Ninh Dương Story, fan meeting mang tên TIM building vốn được kỳ vọng là dịp gặp gỡ, giao lưu giữa hai nhân vật mạng xã hội nổi tiếng và cộng đồng người hâm mộ. Tuy nhiên, trước nhiều tranh luận trái chiều, cặp đôi bất ngờ thông báo hủy show. Trên fanpage, cặp đôi giải thích “Chúng mình không muốn để những điều tiêu cực ảnh hưởng thêm đến cộng đồng. Sau khi suy nghĩ rất kỹ, chúng mình quyết định dừng tổ chức sự kiện”. Quyết định này được coi là một động thái đúng lúc, song cũng phản ánh sự mong manh của “văn hóa thần tượng kiểu mới”, nơi cảm xúc và đời tư trở thành sản phẩm công khai trước cộng đồng công chúng.

Hai câu chuyện nối tiếp nhau không chỉ dừng lại ở lỗi sai hay sự cố cá nhân. Chúng hé lộ một bức tranh lớn hơn trong thời đại mạng xã hội bùng nổ, nghệ sĩ và KOL đang vừa là người sáng tạo nội dung, vừa là người kinh doanh hình ảnh, đồng thời cũng là đối tượng chịu sự giám sát khắt khe từ dư luận và pháp luật.

Xây dựng văn hóa ứng xử số cho người ảnh hưởng

Trung tá Nguyễn Khánh Hồng, Phó Trưởng phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05), Công an TP Hồ Chí Minh cho biết, pháp luật Việt Nam quy định rất rõ về quảng cáo. Khoản 1, Điều 7 Luật Quảng cáo 2012 nêu rõ các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ bị cấm kinh doanh cũng đồng thời bị cấm quảng cáo, trong đó có dịch vụ cờ bạc, cá độ. Theo khoản 2, 3, Điều 33 Nghị định 38/2021/NĐ-CP, hành vi quảng cáo hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh có thể bị xử phạt từ 70 - 100 triệu đồng, kèm biện pháp buộc tháo gỡ, xóa bỏ nội dung vi phạm.

Ngoài ra, điểm c, khoản 1, Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung 2022) cũng quy định xử phạt từ 10 - 20 triệu đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để quảng cáo, chia sẻ thông tin phục vụ cho cờ bạc, tổ chức đánh bạc. Trong trường hợp có căn cứ chứng minh sự cấu kết, chia lợi nhuận trực tiếp giữa nhà cái và cá nhân, hành vi này có thể bị xử lý hình sự về tội Tổ chức đánh bạc theo Điều 322 Bộ luật Hình sự.

“Hiện nay, nghệ sĩ và KOL là những người có sức ảnh hưởng lớn, thường xuyên hiện diện trên truyền thông, do đó cần nâng cao trách nhiệm trong việc tìm hiểu, kiểm soát kỹ nội dung tham gia, tuyệt đối không tiếp tay, dù vô tình hay cố ý cho các hành vi vi phạm pháp luật. Đồng thời, cơ quan chức năng khuyến khích nghệ sĩ, KOL chủ động lan tỏa giá trị tích cực, hướng đến chân - thiện - mỹ, góp phần cùng cộng đồng xây dựng một không gian mạng lành mạnh, an toàn”, Trung tá Nguyễn Khánh Hồng nhấn mạnh.

Ở góc độ quản lý, bà Phạm Đắc Mỵ Trân, Quyền Trưởng phòng Thông tin điện tử, Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh thông tin, thời gian qua, nhiều vụ việc liên quan đến clip phản cảm hoặc tài khoản TikTok vi phạm đã được công an xử lý và Sở Văn hóa luôn sẵn sàng phối hợp khi có yêu cầu. “Khung pháp lý hiện nay đã đầy đủ để xử lý các hành vi vi phạm. Việc quảng cáo hoặc phát tán thông tin cờ bạc, phản cảm trên mạng xã hội đều là hành vi vi phạm pháp luật sẽ bị xử lý nghiêm và buộc khắc phục hậu quả”, bà Trân nói.

Theo ông Nguyễn Ngọc Hồi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh, việc các cơ quan nhà nước cấp phép cho hoạt động nghệ thuật đều tuân thủ đúng quy định pháp luật. Tuy nhiên, nếu đơn vị tổ chức lợi dụng giấy phép để gắn với nội dung có dấu hiệu vi phạm thì trách nhiệm hoàn toàn thuộc về chính đơn vị đó.

“Cần phân biệt rõ việc cấp phép là đúng quy định, còn sai phạm phát sinh là trách nhiệm của đơn vị tổ chức. Hành vi trên không gian mạng tuy diễn ra trong môi trường ảo nhưng hậu quả là thật, tác động xã hội nghiêm trọng. Vì vậy, xử lý nghiêm là hết sức cần thiết”, ông Hồi nhấn mạnh.

Giảng viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, ThS. Nguyễn Thị Huỳnh Giao chia sẻ: “Là giảng viên ngành Truyền thông, tôi đặc biệt quan tâm đến các vấn đề xã hội và văn hóa đạo đức của người nổi tiếng để đưa vào dẫn chứng cho các bài giảng. Sinh viên cần được trang bị bài học làm truyền thông trong thời đại mới, vừa theo kịp xu hướng, vừa gần gũi công chúng nhưng vẫn đảm bảo các quy tắc văn hóa ứng xử, lan tỏa điều tích cực, mang giá trị tốt đẹp đến với cộng đồng”.

Ngoài ra, nhiều chuyên gia truyền thông và giới nghiên cứu xã hội cũng cho rằng: “Văn hóa thần tượng kiểu mới” đang dịch chuyển theo hướng đề cao trải nghiệm cá nhân và sự gắn kết cộng đồng hơn là năng lực nghệ thuật truyền thống. Người hâm mộ sẵn sàng bỏ tiền để mua sự gần gũi, tương tác, thậm chí cả những câu chuyện đời thường. Đây là cơ hội để nghệ sĩ, KOL mở rộng ảnh hưởng, nhưng cũng là thách thức lớn, chỉ cần một bước hụt, toàn bộ hình ảnh có thể sụp đổ.

Từ hai vụ việc liên tiếp có thể rút ra thông điệp, trách nhiệm xã hội và giới hạn văn hóa chính là “tấm khiên” giúp nghệ sĩ, KOL đứng vững trước dư luận và pháp luật. Nếu không tự ý thức, họ không chỉ đánh mất hình ảnh cá nhân mà còn gây tác động tiêu cực đến cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ.

Bài và ảnh: Hương Trần/Báo Tin tức và Dân tộc