Trái phiếu xanh: Cánh cửa huy động vốn toàn cầu cho doanh nghiệp Việt

Trái phiếu xanh được xem là cánh cửa kết nối doanh nghiệp Việt với dòng vốn toàn cầu, song đi kèm là không ít thách thức về pháp lý, chi phí và tiêu chuẩn quốc tế. Các thương vụ thành công gần đây của VPBank và IDI cho thấy dù còn mới mẻ, công cụ này đang mở ra triển vọng lớn cho thị trường vốn Việt Nam.

Mở đường cho dòng vốn bền vững

Đầu tháng 9, VPBank đã tạo dấu mốc quan trọng khi phát hành thành công 300 triệu USD trái phiếu bền vững quốc tế, trở thành ngân hàng tư nhân Việt Nam đầu tiên bước ra thị trường vốn ESG toàn cầu. Đây cũng là lần đầu tiên một ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam giới thiệu công cụ ESG ra thị trường tài chính quốc tế.

Là trái phiếu bền vững, toàn bộ nguồn vốn huy động được VPBank phân bổ cho các lĩnh vực có tác động tích cực đến xã hội và môi trường như doanh nghiệp vừa và nhỏ – đặc biệt là doanh nghiệp do nữ làm chủ – và các dự án ứng phó biến đổi khí hậu.

Đến cuối tháng 6-2025, dư nợ tín dụng xanh tại VPBank đạt 31.700 tỉ đồng, tăng 44,5% so với cuối năm 2024. Chỉ trong vòng 5 năm, danh mục tín dụng xanh của ngân hàng đã tăng trưởng gấp hàng chục lần, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như giao thông điện hóa, năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp phát thải thấp.

Từ năm 2020 đến nay, VPBank đã huy động hơn 2 tỉ USD tài chính bền vững từ các tổ chức quốc tế, khẳng định khả năng thu hút dòng vốn dài hạn. Tuy nhiên, theo ban lãnh đạo ngân hàng, những bước đi này mới chỉ ở giai đoạn khởi đầu. VPBank đặt mục tiêu tăng trưởng danh mục tín dụng xanh từ 30-50% mỗi năm trong 5 năm tới, qua đó mở rộng vai trò tiên phong trong hệ sinh thái tài chính xanh.

IDI dùng vốn trái phiếu xanh phát triển dự án chế biến và giống thủy sản. Ảnh minh họa

Ở lĩnh vực thủy sản, tháng 10-2024, Công ty CP Đầu tư và Phát triển Đa Quốc Gia I.D.I (IDI) – thành viên Tập đoàn Sao Mai đã phát hành thành công 1.000 tỉ đồng trái phiếu xanh với lãi suất cố định 5,75%/năm trong suốt 8 năm.

Nguồn vốn được triển khai cho nhà máy chế biến Thủy sản Hoa Kỳ (giai đoạn 2) và Trung tâm giống thủy sản công nghệ cao Sao Mai, nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu sang châu Mỹ, nơi có sức mua lớn và tiềm năng phát triển mạnh mẽ.

Ông Trương Công Khánh, Giám đốc tài chính Công ty IDI chia sẻ: “Là doanh nghiệp tiên phong trong ngành thủy sản phát hành trái phiếu xanh, chúng tôi đã trải qua quá trình thẩm định nghiêm ngặt về dự án, chiến lược phát triển và tác động môi trường – xã hội theo các chuẩn mực quốc tế. Đây là hành trình đầy thử thách nhưng cũng khẳng định được năng lực, uy tín và tầm nhìn phát triển bền vững của công ty”.

Theo ông Khánh, trái phiếu xanh không chỉ mang lại nguồn lực tài chính, mà còn giúp IDI nâng tầm thương hiệu trên bản đồ tài chính toàn cầu, đồng thời thể hiện cam kết mạnh mẽ với mô hình sản xuất thủy sản minh bạch, xanh và có trách nhiệm.

Với bước đi tiên phong này, IDI kỳ vọng lan tỏa tinh thần phát triển bền vững trong cộng đồng doanh nghiệp Việt, góp phần xây dựng chuỗi cung ứng thủy sản xanh, gia tăng giá trị và vị thế của sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Ông Khánh chia sẻ thêm: “Trong chiến lược phát triển sắp tới, Tập đoàn Sao Mai sẽ tiếp tục phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn cho các dự án như điện mặt trời và điện gió”.

Đường dài cho tài chính xanh Việt Nam

Các chuyên gia đánh giá, sự xuất hiện của những thương vụ tiên phong như VPBank và IDI đã mở ra cơ hội đưa dòng vốn xanh toàn cầu vào Việt Nam, đồng thời khẳng định vị thế của doanh nghiệp Việt trên bản đồ tài chính quốc tế.

Dòng vốn xanh chảy mạnh vào ngân hàng Việt Nam. Ảnh: T;\.L

Ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc FiinRatings, nhận định: “Việc áp dụng khung ESG quốc tế cùng những mục tiêu xanh đang mở ra cánh cửa đón dòng vốn toàn cầu”.

Đồng quan điểm, bà Vương Thị Huyền, Thành viên HĐQT Ngân hàng LPBank, nhấn mạnh: “Phát triển xanh đã trở thành xu thế tất yếu của kinh tế toàn cầu, và doanh nghiệp Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Trong quá trình mở rộng thị trường vốn, trái phiếu xanh giữ vai trò then chốt, vừa là công cụ huy động vốn, vừa khẳng định cam kết phát triển bền vững”.

Tuy nhiên, bà Huyền cũng chỉ ra rằng, dù được coi là công cụ tài chính quan trọng, trái phiếu xanh tại Việt Nam vẫn còn khá mới mẻ. Doanh nghiệp khi tham gia phát hành phải đối mặt với nhiều thách thức, từ việc chứng minh tiêu chí xanh, xây dựng khung pháp lý, cho đến chi phí phát hành cao.

“Để phát hành trái phiếu xanh, doanh nghiệp phải chứng minh dự án của mình đạt tiêu chí xanh. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam hiện chưa có khung quản trị xanh, dẫn đến khó khăn ngay từ bước đầu. Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải chứng minh khả năng trả nợ, hiệu quả của dự án, cũng như mức độ phù hợp với khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư” - bà Huyền phân tích.

Thực tế, một giao dịch trái phiếu xanh thường có sự tham gia của nhiều bên liên quan, từ đơn vị tư vấn, tổ chức xếp hạng tín nhiệm đến đại lý quản lý tài sản. Điều này đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải có một đơn vị tư vấn chuyên nghiệp, điều phối và quản trị toàn bộ quy trình, tránh chậm trễ hoặc sai sót.

Ngoài ra, khung pháp lý hiện hành vẫn còn bất cập. Bà Huyền dẫn chứng, quy định ngân hàng thương mại không được quản lý tài sản bảo đảm nếu không trực tiếp cho vay đã khiến nhiều tổ chức phát hành lúng túng khi tìm đơn vị thay thế, làm gia tăng thách thức triển khai.

Trong bối cảnh cuối năm 2024, toàn ngành ngân hàng Việt Nam mới chỉ phân bổ khoảng 4,5% dư nợ cho tín dụng khí hậu, những bước đi của VPBank hay IDI càng trở nên nổi bật. Đây không chỉ là dấu mốc lịch sử cho từng doanh nghiệp, mà còn mở ra con đường huy động vốn xanh cho nền kinh tế Việt Nam.

Theo các chuyên gia tài chính, để thị trường trái phiếu xanh phát triển mạnh mẽ, cần sự phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, các tổ chức tư vấn, cơ quan quản lý và nhà đầu tư quốc tế.

Việt Nam có lợi thế là điểm đến thu hút vốn FDI và đang đặt phát triển bền vững làm trọng tâm trong chiến lược quốc gia. Nếu khung pháp lý được hoàn thiện sớm và minh bạch hơn, thị trường trái phiếu xanh hoàn toàn có thể trở thành kênh huy động vốn chiến lược trong giai đoạn tới.

THÙY LINH