Trái phiếu xanh: Lợi thế chi phí và con đường tất yếu của doanh nghiệp

Chi phí rẻ hơn, chuẩn mực cao hơn

Thị trường tài chính toàn cầu đang chứng kiến sự bùng nổ của trái phiếu xanh – công cụ huy động vốn gắn liền với các mục tiêu phát triển bền vững. Khái niệm “greenium” – mức chênh lệch định giá có lợi cho trái phiếu xanh so với trái phiếu thông thường – ngày càng phổ biến, cho thấy nhà đầu tư đang sẵn sàng đánh đổi lợi suất để đổi lấy uy tín ESG và mức độ minh bạch cao hơn từ phía doanh nghiệp phát hành.

Ảnh minh họa.

Tại châu Âu, đặc biệt là thị trường Đức, mức greenium đã phục hồi lên khoảng 2–3 điểm cơ bản từ cuối năm 2022, dù vẫn thấp hơn đỉnh 6 điểm cơ bản khi thị trường còn khan hiếm nguồn cung. Tuy nhiên, chỉ những trái phiếu có xếp hạng độc lập mới duy trì được mức chênh lệch tích cực này – phản ánh yêu cầu ngày càng khắt khe về tính minh bạch và độ tin cậy trong báo cáo môi trường.

Tại khu vực ASEAN+3, theo báo cáo của AMRO, mức greenium thậm chí còn cao hơn – khoảng 15 điểm cơ bản với các trái phiếu phát hành bằng nội tệ hoặc được tổ chức uy tín chứng nhận. Những trái phiếu có xác nhận từ Climate Bonds Initiative (CBI) có mức chênh lệch lợi suất thấp hơn khoảng 8 điểm cơ bản so với trái phiếu thông thường. Ngược lại, các trái phiếu chỉ được doanh nghiệp “tự gán nhãn xanh” lại thường phải chịu mức lợi suất cao hơn tới 12 điểm cơ bản, do rủi ro tín nhiệm gia tăng từ việc thiếu chuẩn hóa và minh bạch.

Tại Việt Nam, xu hướng trái phiếu xanh cũng đang phát triển nhanh, một phần nhờ lợi thế chi phí rõ rệt. Một số lô phát hành gần đây ghi nhận mức lãi suất dưới 6% – thấp hơn trung bình từ 1–2% so với trái phiếu truyền thống. Các khoản chi phí đi kèm như phí bảo lãnh, phí trả trước hay phí cam kết, dù vẫn tồn tại, nhưng khi tổng hợp lại vẫn giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể chi phí huy động vốn.

Theo phân tích của các chuyên gia, điểm mấu chốt để tận dụng được lợi thế này nằm ở sự chuẩn bị kỹ lưỡng: từ việc lựa chọn dự án phù hợp với tiêu chí xanh, xây dựng hệ thống quản lý vốn minh bạch đến việc giám sát, báo cáo đầy đủ theo chuẩn quốc tế. Với doanh nghiệp nhỏ hoặc phát hành lần đầu, chi phí thiết lập ban đầu có thể là rào cản – bao gồm cả chi phí tư vấn, kiểm toán và giám sát. Tuy nhiên, các tổ chức như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đang từng bước hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua giai đoạn đầu này.

Tương lai của vốn xanh: từ xu hướng đến điều kiện bắt buộc

Sự chuyển dịch của dòng tiền toàn cầu về phía các công cụ tài chính bền vững không còn là hiện tượng ngắn hạn. Việc sở hữu trái phiếu xanh đang trở thành một lợi thế chiến lược để doanh nghiệp lọt vào danh mục của các nhà đầu tư lớn – đặc biệt là các quỹ đến từ châu Âu và Mỹ. Các tiêu chí ESG ngày càng được áp dụng chặt chẽ hơn, và việc thiếu sản phẩm xanh sẽ khiến doanh nghiệp bị loại khỏi các dòng vốn giá rẻ này.

Ông Nguyễn Tùng Anh, Giám đốc Khối Nghiên cứu Tín dụng và Dịch vụ Tài chính Bền vững tại FiinRatings, cho rằng trái phiếu xanh sẽ sớm trở thành tiêu chuẩn ngầm mà mọi doanh nghiệp phải đáp ứng nếu muốn duy trì khả năng tiếp cận vốn. Không chỉ các ngành truyền thống mà ngay cả lĩnh vực phát thải cao như năng lượng hay hạ tầng cũng sẽ cần đến tài chính chuyển đổi – hình thức cung cấp vốn để hỗ trợ quá trình dịch chuyển sang nền kinh tế carbon thấp.

Dự báo cho thấy trong 5–10 năm tới, các tiêu chuẩn xanh có thể được chuyển từ khuyến khích sang bắt buộc trong một số lĩnh vực. Điều này có nghĩa là, thay vì chờ bị thúc ép thay đổi, doanh nghiệp nên chủ động thích nghi ngay từ bây giờ.

Tại Việt Nam, quy mô thị trường trái phiếu xanh đang mở rộng đáng kể, từ 2.500 tỷ đồng trong năm 2023 lên gần 7.000 tỷ đồng ước tính trong năm 2024. Không chỉ tăng về lượng, chất lượng phát hành cũng cải thiện khi ngày càng nhiều doanh nghiệp lựa chọn đánh giá độc lập theo chuẩn của CBI hoặc ICMA – qua đó tăng mức độ tin cậy với nhà đầu tư.

Sự hoàn thiện dần của khung pháp lý trong nước, bao gồm hệ thống phân loại xanh quốc gia, các chính sách ưu đãi thuế và nâng cấp hạ tầng tài chính, đang tạo ra môi trường thuận lợi để thị trường trái phiếu xanh phát triển bền vững hơn. Song hành cùng đó, nhu cầu đầu tư theo tiêu chí ESG đang lan tỏa mạnh, thúc đẩy sự xuất hiện của nhiều khung tài chính xanh trong doanh nghiệp.

Trái phiếu xanh đang mở ra cánh cửa mới về chi phí vốn và cơ hội tiếp cận dòng tiền bền vững cho doanh nghiệp Việt. Không chỉ là một xu hướng, đây đang trở thành một “cuộc chơi” có quy chuẩn, trong đó những ai chuẩn bị sớm sẽ giành lợi thế. Với sức ép ngày càng lớn từ các nhà đầu tư toàn cầu và lộ trình chính sách rõ ràng, việc tham gia thị trường trái phiếu xanh không còn là lựa chọn, mà sẽ là điều kiện cần để doanh nghiệp tồn tại và phát triển dài hạn.

BN