Tranh cãi việc EVN muốn phạt người lắp điện mặt trời mái nhà không thông báo

EVN mới đây đề nghị cần bổ sung quy định là các tổ chức, cá nhân phát triển điện mặt trời mái nhà để tự sản xuất, tự tiêu thụ mà không thực hiện thông báo hoặc đăng ký thì tùy theo tính chất và mức độ vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực điện lực.

Lắp điện mặt trời mái nhà tự dùng không đăng ký có thể bị phạt. (Ảnh minh họa)

Khách hàng bức xúc, không đồng tình

Đề xuất này ngay lập tức nhận được nhiều ý kiến không đồng tình của người tiêu dùng vì cho rằng đã đi ngược lại tinh thần của Chính phủ là khuyến khích phát triển điện mặt trời tự sản, tự tiêu thụ. Trong khi đó, nhờ nguồn điện này mà giúp giảm tải nguồn trên hệ thống điện quốc gia và giúp người dân tiết kiệm chi phí mua điện. "Cứ cấm đoán như thế này thì ai còn muốn lắp đặt điện mặt trời nữa", độc giả Mai Chi (Ninh Bình) đặt câu hỏi.

Cũng theo độc giả này, việc người dân lắp trên mái nhà của mình, không bán cho ai, chỉ tự tiêu thụ thì tại sao phải bắt buộc đăng ký với EVN? "Theo tôi, chỉ khi công suất cao vượt ngưỡng hoặc người dân muốn bán nguồn điện đó thì mới cần phải đăng ký. Như thế sẽ giúp giảm bớt sự phiền nhiễu cho người dân, tổ chức, từ đó mới khuyến khích họ tự bỏ tiền ra để lắp đặt điện mặt trời, giảm áp lực cho hệ thống điện quốc gia", độc giả kiến nghị.

Cùng ý kiến, chị Minh Anh (phường Vĩnh Tuy, Hà Nội) thắc mắc: "Nếu lắp để dùng tại gia đình, không kinh doanh thì việc đăng ký với EVN là nhằm mục đích gì? Tôi nghĩ đây là quyền của người dân khi thực hiện tại chính nhà của mình nên không nhất thiết phải đăng ký, trừ khi việc đó vượt thẩm quyền".

Anh Minh Khang (phường Vĩnh Hưng) - Giám đốc một xưởng dệt may tư nhân - nhận định: Việc cá nhân hay tổ chức tận dụng khí hậu nắng nóng và ánh nắng mặt trời để phát ra điện là hợp lý và đáng khuyến khích. Nếu việc làm đó không đưa lên lưới điện của EVN, cũng không bán để nhằm mục đích kinh doanh và không sử dụng quá tải thì tại sao lại coi là hành vi vi phạm, chỉ vì không đăng ký?

Không phải để "làm khó" người dân

Trả lời Báo Điện tử VTC News về những ý kiến trên, ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh của EVN, lý giải, mục đích của việc yêu cầu cá nhân, tổ chức phải thông báo, đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà là để cơ quan chức năng dễ quản lý và vận hành chứ không phải "làm khó" người dân.

“Đây là đề xuất nhằm đảm bảo hệ thống điện vận hành tốt, đồng thời giúp EVN có thể quản lý được lưới điện nhằm đảm bảo an toàn cũng như đánh giá được việc người tiêu dùng sử dụng lượng điện như thế nào, từ đó EVN có kế hoạch cung ứng điện đầy đủ nhất đến khách hàng”, ông Dũng nói.

Ông Dũng khẳng định thực tế yêu cầu thông báo hay đăng ký điện mặt trời mái nhà không phải là thủ tục xin - cho, hay là giấy phép con mà là điều kiện cần thiết để hệ thống điện quốc gia vận hành ổn định.

"Đối với điện mặt trời, vào những ngày nắng, hộ gia đình sử dụng điện mặt trời, phụ tải trên lưới giảm xuống. Nhưng khi trời nhiều mây hoặc vào ban đêm, nhu cầu lại dồn về điện lưới. Thế nên, nếu cơ quan quản lý không nắm rõ mức công suất điện mặt trời mà người dân đã lắp đặt, sẽ không tính toán được chính xác phụ tải thực tế.

Nói cách khác, việc đăng ký hay thông báo giúp khôi phục lại bức tranh phụ tải đúng với nhu cầu. Nhờ đó, ngành điện có thể chuẩn bị nguồn cung ổn định trong những thời điểm không có nắng", ông Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh.

Cũng theo ông Dũng, lắp điện mặt trời mái nhà không trình báo với EVN thì có thể dẫn đến việc người dân tự lắp đặt không đúng quy định, không đảm bảo an toàn vận hành dẫn đến chập cháy, ảnh hưởng đến lưới điện quốc gia và an toàn khu dân cư.

EVN nói đề xuất mới không phải để làm khó người dân.

Cũng lý giải về sự việc gây tranh cãi này, chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình phân tích: Nghị định 58 quy định là khi lắp điện mặt trời tự sản, tự tiêu, không đấu nối vào hệ thống điện quốc gia thì chỉ cần thông báo cho đơn vị điện lực tại địa phương về công suất và địa điểm lắp đặt hệ thống.

Tuy nhiên, nếu đồng loạt nhiều hộ cứ âm thầm gắn điện mặt trời, ngành điện lực tại địa phương lại không nắm được, sẽ rất khó cho điều độ, không ước tính được nhu cầu để cung ứng cho khu vực. Vì thế khi lắp điện mặt trời mái nhà cần phải báo cáo và đăng ký với EVN, ngay cả khi hệ thống không đấu nối vào hệ thống lưới điện. Từ đó EVN có thể quản lý nhằm đảm bảo an toàn, đúng công suất đăng ký, đồng thời thống kê được công suất nguồn phân tán cho quy hoạch và dự báo phụ tải.

Dẫn ví dụ ở các nước, ông Đình cho biết, ban đầu điện mặt trời mái nhà cũng phát triển theo kiểu tự phát mà không đăng ký với các cơ quan quản lý về chuyên ngành. Sau một thời gian, điện mặt trời mái nhà phát triển rất nhanh, rất khó kiểm soát. Thậm chí có những hộ gia đình tự lắp đặt lên đến hàng trăm MW, trở thành một nhà máy điện mini.

Đồng quan điểm TS Ngô Tuấn Kiệt, nguyên Viện trưởng Viện khoa học năng lượng cho rằng, trước khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà phải trình báo để EVN còn tư vấn về kỹ thuật cho người sử dụng nên lắp như thế nào, lắp đặt công suất bao nhiều là phù hợp.

Ông Kiệt dẫn chứng, hiện nay trên mạng xã hội, một số doanh nghiệp lắp đặt điện mặt trời mái nhà cam kết với người tiêu dùng là sẽ lắp đặt trọn gói và để họ tự lắp, tự liên hệ với ngành điện để đấu nối vào hệ thống cho người sử dụng.

“Tuy nhiên, lưới điện chúng ta đang sử dụng là lưới điện 1 chiều nên công tơ điện sử dụng hiện nay là công tơ 1 chiều. Khi lắp điện mặt trời mái nhà phải sử dụng công tơ hai chiều và khi thay công tơ điện thì chỉ có EVN mới thay được, người dân không được quyền tự thay.

Vì thế, cần báo cáo với EVN khi lắp điện mặt trời mái nhà để vừa đảm bảo không lãng phí, vừa không gây chập cháy, ảnh hưởng đến tài sản, sinh mạng người dân cũng như hệ thống lưới điện quốc gia nếu có sự đấu nối”, ông Kiệt nêu quan điểm.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến chuyên gia cũng cho rằng, thay vì phạt hành chính, EVN có thể kiểm soát bằng những biện pháp đơn giản hơn, tránh gây phức tạp cho người dân. Ví dụ như tạm ngưng hợp đồng mua bán điện của hộ vừa gắn điện mặt trời, vừa mua trên lưới điện dùng vào thời điểm không có ánh sáng mặt trời hoặc mở website công khai để người dân có nhu cầu lắp điện mặt trời gửi thông báo/đăng ký lên đó.

Ngoài ra, chế tài xử phạt chỉ nên áp dụng khi có rủi ro thực sự cho hệ thống điện hoặc cộng đồng.

Hiện cả nước có khoảng 103.000 dự án điện mặt trời mái nhà, tổng công suất lắp đặt hơn 9.500 MW. Theo Quy hoạch điện 8 điều chỉnh, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, khoảng 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

PHẠM DUY