Tranh chấp quanh việc Nga tịch thu 400 máy bay phương Tây

Cuộc chiến pháp lý phức tạp

Một số công ty bảo hiểm lớn nhất thế giới đang đấu tranh chống lại yêu cầu bồi thường của chủ sở hữu máy bay. Các công ty này cho rằng lẽ ra chủ sở hữu phải làm nhiều hơn để lấy lại máy bay trước khi chúng bị tịch thu.

Và họ đang tranh luận trong hồ sơ tòa án rằng việc Mỹ hỗ trợ Ukraine có nghĩa là trên thực tế, nước này đang có chiến tranh với Nga. Điều đó sẽ làm mất hiệu lực một số yêu cầu bồi thường.

Khu vực đỗ máy bay tại một sân bay ở ngoại ô Moscow năm 2022. Ảnh: AP

Các nhà phân tích và luật sư cho biết cuộc chiến bảo hiểm này sẽ tốn hàng trăm triệu USD chi phí pháp lý, với các vụ khiếu nại trải dài trên hai lục địa và hàng chục công ty có thể sẽ ảnh hưởng đến việc đưa tin về các xung đột trong tương lai.

Các máy bay, phần lớn là Airbus và Boeing được các hãng hàng không Nga và nước ngoài thuê, có trị giá hơn 10 tỷ USD vào thời điểm chúng bị mắc kẹt ở Nga sau khi Moscow tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine hơn hai năm trước.

Những chiếc máy bay này thuộc sở hữu của một số ít công ty cho thuê máy bay lớn và được bảo hiểm bởi các công ty bảo hiểm từ cả Nga và phương Tây, bao gồm cả những gã khổng lồ trong ngành như AIG, Chubb và Swiss Re.

Các luật sư vẫn đang tranh cãi về những câu hỏi cơ bản nhất về việc ai sẽ phải trả tiền. Liệu có cơ hội nào để những chiếc máy bay có thể được trả lại cho chủ nhân của chúng không? Những chiếc máy bay bị hãng hàng không Nga đánh cắp hay bị nhà nước tịch thu? Có phải máy bay được bảo dưỡng kém hoặc bị hư hỏng nặng đến mức vô giá trị?

Ai đúng, ai sai?

Tranh chấp bắt nguồn từ những ngày đầu hỗn loạn của cuộc xung đột Nga - Ukraine. Mỹ và châu Âu áp đặt lệnh trừng phạt đối với Nga, buộc các công ty cho thuê phải chấm dứt thỏa thuận với các hãng hàng không Nga. Hàng trăm máy bay bị bỏ lại trong tình trạng lấp lửng.

Các công ty cho thuê đã thuê những đội repo (mua lại) để lấy máy bay khi họ hạ cánh xuống các sân bay thân thiện. Nhưng có rất ít thành công. Nỗ lực lấy lại máy bay đã giảm dần. Các công ty cho thuê thừa nhận rằng khó có khả năng các máy bay này có thể bay trở lại ở phương Tây do cách thức bảo trì máy bay tạm thời của Nga.

Điện Kremlin đã ra lệnh cho các hãng hàng không không trả lại những chiếc máy bay phản lực đó, như một sự đáp trả cho việc phương Tây tịch thu, phong tỏa nhiều tài sản của Nga và các tỷ phú Nga bị coi là thân với chính quyền. Nhiều máy bay đã được đăng ký ở Nga và đang bay các tuyến nội địa hoặc bay ra nước ngoài tới các nước bạn.

Một cách bào chữa khác là các công ty cho thuê máy bay lẽ ra có thể làm nhiều hơn để lấy lại máy bay của họ. Hãng bảo hiểm Chubb cho biết trong hồ sơ tòa án rằng các công ty “có cơ hội trước và sau ngày 24 tháng 2 năm 2022 để chuyển tài sản của họ khỏi Nga”. Trong trường hợp họ không làm được điều này, họ được Chubb xem là đã “tự nguyện từ bỏ tài sản của mình” và do đó không được bảo hiểm chi trả.

Công ty cho thuê máy bay AerCap của Ireland đã nhận được 1,3 tỷ USD bồi thường từ các hãng bảo hiểm Nga. Ảnh: Aviation Week

Luật sư Steven C.Marks của công ty luật Podhurst Orseck, đại diện cho công ty cho thuê Carlyle Aviation Partners, gọi “những biện pháp bào chữa lố bịch” là một chiến thuật trì hoãn và đặt câu hỏi liệu tất cả các công ty bảo hiểm có đủ tiền để chi trả các yêu cầu bồi thường hay không?

Việc quản lý các yêu cầu bồi thường liên quan đến Nga của các công ty bảo hiểm “có thể dẫn đến các vấn đề quy mô lớn hơn, bao gồm hiệu ứng domino về tình trạng mất khả năng thanh toán và không thanh toán được”, ông viết trong thư gửi Văn phòng Bảo hiểm Liên bang, một cơ quan chính phủ Mỹ giám sát ngành bảo hiểm vào tháng trước.

Có ít còn hơn không

Trong khi các công ty bảo hiểm nước ngoài đang đấu tranh, các công ty bảo hiểm Nga đã thanh toán các khoản bồi thường trị giá hơn 2 tỷ USD cho hơn 100 máy bay, theo hồ sơ chứng khoán và tuyên bố của công ty.

Công ty cho thuê máy bay thuộc tập đoàn AerCap (Ireland), vào năm 2022 đã ghi nhận khoản lỗ 2,7 tỷ USD do các máy bay mắc kẹt ở Nga. Hiện tại, AerCap đồng ý giao dịch đền bủ cho 67 trong số 113 máy bay của họ ở nước này, nhận được tổng cộng 1,3 tỷ USD tiền mặt.

Những thỏa thuận này dường như định giá máy bay thấp hơn giá trị của chúng so với thời điểm trước khi cuộc xung đột bắt đầu. AerCap đã nhận được khoảng 70% giá trị bảo hiểm của máy bay, công ty cho biết vào tháng trước.

Một số nhà phê bình phương Tây cho rằng, bằng cách này, Nga đang cố gắng giành quyền sở hữu những chiếc máy bay kể trên với giá rẻ.

Nhưng nếu nhìn vào cuộc chiến pháp lý bế tắc của hãng cho thuê máy bay này với những tập đoàn bảo hiểm, việc thu lại 70% giá trị bồi thường cũng không phải lựa chọn tồi. Có ít còn hơn không, hoặc chưa biết bao giờ có.

Quang Anh