Tránh để lợi ích kinh tế chi phối kết luận giám định tư pháp
Văn phòng giám định tư nếu không được quy định rõ ràng rất dễ dẫn đến xung đột giữa mục tiêu lợi nhuận và yêu cầu khách quan trung thực của giám định...
Các đại biểu tham dự Hội nghị. Ảnh: Quốc hội.
Ngày 1/10, tiếp tục chương trình hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 8, nhiệm kỳ khóa XV, các đại biểu đã thảo luận về các dự án luật nhóm lĩnh vực pháp luật, tư pháp…
Một trong những dự án Luật được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm góp ý trong buổi làm việc là dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi).
CẦN QUY ĐỊNH RÕ VỀ VĂN PHÒNG GIÁM ĐỊNH TƯ PHÁP
Theo đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn), dự thảo quy định về thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp theo hướng các Bộ, ngành thực hiện bổ nhiệm, miễn nhiệm người làm việc tại Bộ, ngành mình.
Đại biểu Nghĩa đề nghị xem xét giữ thẩm quyền bổ nhiệm giám định viên tư pháp như Điều 10 Luật hiện hành.
Tức là, quy định rõ Bộ trưởng Bộ Y tế bổ nhiệm giám định viên trong lĩnh vực pháp y và pháp y tâm thần, Bộ trưởng Bộ Công an bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình sự, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ bổ nhiệm giám định viên tư pháp hoạt động trong các lĩnh vực khác tại các cơ quan ở Trung ương thuộc phạm vi quản lý.
Cũng theo đại biểu Nghĩa, hiện nay văn phòng giám định tư pháp được giám định 6 chuyên ngành là tài chính, ngân hàng, xây dựng, cổ vật, di vật và bản quyền tác giả.
Theo Báo cáo tổng kết thi hành Luật thì đến nay toàn quốc có 2 Văn phòng giám định tư pháp hoạt động trong lĩnh vực tài chính. Điều 18 của dự thảo Luật quy định mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp, theo đó bổ sung thêm 5 chuyên ngành: giám định ADN; tài liệu; kỹ thuật số và điện tử; dấu vết đường vân; tài nguyên.
Văn phòng giám định tư pháp không được thực hiện giám định trong hoạt động tố tụng hình sự đối với các chuyên ngành này, trừ trường hợp được người trưng cầu giám định tư pháp trưng cầu trong trường hợp đặc biệt.
Đại biểu Nghĩa nhất trí với quy định mở rộng phạm vi, lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp để thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 27. Đó là huy động nguồn lực xã hội để xã hội hóa và phát triển lĩnh vực giám định tư pháp trong khi nguồn lực công còn khó khăn.
Đồng thời, đề nghị cân nhắc bổ sung thêm một số lĩnh vực khác như mỹ phẩm hay an toàn thực phẩm.
Còn đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) nhận thấy quy định về văn phòng giám định tư pháp là một bước tiến xã hội hóa công tác giám định, huy động nguồn lực xã hội, giảm tải cho khu vực công.
Tuy nhiên, văn phòng giám định tư pháp mang tính chất doanh nghiệp tư nhân vừa chịu ràng buộc bởi tính độc lập, khách quan của hoạt động giám định. Nếu không được quy định rõ ràng rất dễ dẫn đến xung đột giữa mục tiêu lợi nhuận và yêu cầu khách quan trung thực của giám định.
Bên cạnh đó, quy định này còn có thể xung đột với Luật Doanh nghiệp, quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp, đồng thời chưa thật sự phù hợp bởi Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về đảm bảo tính khách quan trong quá trình giám định.
Từ đó, Đại biểu kiến nghị cần quy định rõ cơ chế kiểm soát chỉ cho phép văn phòng tư nhân tham gia giám định các lĩnh vực dân sự, hành chính, hạn chế trong tố tụng hình sự, đồng thời phải có cơ chế giám sát chặt chẽ, tránh để lợi ích kinh tế chi phối kết luận giám định.
RÀ SOÁT ĐỂ GỠ VƯỚNG TỔNG THỂ
Đại biểu Nguyễn Công Long (đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai) lại nêu thực tế khi đánh giá tổng kết toàn bộ các hoạt động tố tụng, nhất là phòng, chống, xử lý các tội phạm về kinh tế, tham nhũng thì một trong vấn đề vướng mắc nhất là khâu giám định.
Đại biểu chia sẻ rằng có cả phần định giá nhưng định giá trong tố tụng hình sự không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này.
Đại biểu Long mong Chính phủ, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tập trung làm sao nghiên cứu và đánh giá toàn bộ tất cả những vấn đề gì vướng mắc để xử lý và để sao cho khi tổng kết, đánh giá thi hành Luật, chúng ta không còn khâu nào đổ do vướng mắc của pháp luật trong các hoạt động tố tụng.
Theo đại biểu Long, vướng mắc chủ yếu hiện nay là giám định theo vụ việc và cụ thể hơn là giám định trong các vụ án kinh tế, đặc biệt là giám định trong các hồ sơ liên quan đến các vụ việc về đầu tư, về các hoạt động đầu tư công, các mua sắm tài sản…
Qua đọc rất nhiều hồ sơ vụ án hình sự, đại biểu Long cho rằng nổi lên vấn đề các cơ quan tiến hành tố tụng trưng cầu trực tiếp đến các sở chuyên môn như Sở Tài chính, Sở Tư pháp, Sở Xây dựng…, ở Trung ương, trưng cầu trực tiếp đến các Bộ.
Dự thảo Luật sửa đổi lần này vẫn giữ quy định Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, các sở chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố sẽ thực hiện giám định tư pháp. Căn cứ quy định này thì các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ trưng cầu trực tiếp đến Bộ và sở, nhưng lại không có một điều nào quy định về chủ thể thực hiện giám định nên cuối cùng là vướng, vướng thì xác định trách nhiệm là ai?
Từ đó, đại biểu đề nghị Chính phủ, Cơ quan chủ trì soạn thảo nên rà soát lại, đánh giá kỹ và những nội dung nào liên quan, nội dung nào có thể xử lý được ngay và qua thực tiễn đã vướng thì phải sửa. Cụ thể, phải làm rõ chủ thể thực hiện giám định, tính chịu trách nhiệm và ý nghĩa pháp lý của chủ đề này.
