Tranh luận về mặt trái của tự chủ giáo dục đại học

Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) phát biểu tại phiên họp. Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) nhận định, giáo dục đại học trong cả nước bước đầu đã đạt được những thành tựu nhất định trong thực hiện quyền tự chủ, được xã hội công nhận, góp phần đưa giáo dục đại học Việt Nam hội nhập vào giáo dục đại học trên thế giới.

Tuy nhiên, theo ĐB, tự chủ giáo dục đại học một mặt giúp các trường đại học chủ động hơn trong việc quyết định một số vấn đề về chuyên môn, tài chính, nhân sự, nhưng mặt khác, đặt ra thách thức trong vấn đề huy động các nguồn lực tài chính.

“Qua thực tế khảo sát tại một số trường đại học cho thấy, cũng chính cơ chế tự chủ đã làm cho cạnh tranh giữa các trường đại học ngày càng gay gắt hơn. Các trường đại học sẽ chạy theo những ngành đào tạo dễ tuyển sinh, làm mất cân đối trong chiến lược phát triển nhân lực quốc gia”, ĐB Quỳnh Thơ lo ngại. Cũng từ đó, chất lượng đầu vào và đầu ra của sinh viên, học viên, đặc biệt trong đào tạo thạc sĩ, chất lượng giảng dạy tại nhiều trường đại học không còn là mối quan tâm hàng đầu nữa mà thay vào đó là nguồn thu, số lượng sinh viên, học viên có thể tuyển sinh được.

Bên cạnh đó, vẫn còn chưa có sự thống nhất giữa Luật Giáo dục đại học với một số luật chuyên ngành khác trong việc điều chỉnh các hoạt động giáo dục đại học, làm cho các công cụ, chính sách để thực hiện các nội dung tự chủ vẫn còn nhiều hạn chế, nhiều trường đại học gặp khó trong hoạt động tự chủ của mình. Cơ sở giáo dục đại học không được tự quyết định các vấn đề tuyển dụng, sử dụng, luân chuyển, bổ nhiệm, chấm dứt hợp đồng lao động đối với cán bộ, viên chức mà phải thực hiện theo đúng thủ tục, quy trình, quy định của Luật Viên chức và các quy định của cơ quan chủ quản, làm cho việc tuyển dụng lao động, bố trí nhân sự phù hợp, có chất lượng gặp khó khăn…

Theo ĐB, cần phải nhanh chóng quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học. Mạng lưới cơ sở giáo dục đại học phải gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia, định hướng phát triển của vùng kinh tế và các địa phương.

“Quy hoạch các cơ sở giáo dục đại học cần phải dựa trên việc phân tầng các trường đại học, từ đó có chiến lược phát triển theo tầng đại học từ cao xuống thấp. Mỗi tầng đại học sẽ thực hiện chức năng, nhiệm vụ riêng và khai thác thị trường riêng, không có quy định chung đối với tất cả các trường đại học trong cả nước”, ĐB Quỳnh Thơ đề xuất.

ĐB Đỗ Chí Nghĩa (Phú Yên)

Tranh luận với quan điểm này, ĐB Đỗ Chí Nghĩa (Phú Yên) một mặt thừa nhận việc có một số quy định mang tính hạn chế, bó buộc nhưng cũng có những quy định theo kiểu “đường mòn, lối mở” làm cho các trường đại học vận dụng khá tùy tiện.

Nêu dẫn chứng về tình trạng học phí đại học đang tăng lên rất cao, ĐB Đỗ Chí Nghĩa phân tích, theo Nghị định 81 (Nghị định 82/2021/NĐ-CP, quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân – PV), các trường sẽ được tự quyết học phí nếu kiểm định chương trình đào tạo. Từ đó đã dấy lên làn sóng đua nhau thực hiện kiểm định để tăng học phí. Trên thực tế, có nhiều trường đã tăng lên rất cao, có những trường không mở ngành học bình thường, nhưng lại mở ngành chất lượng cao…

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn

“Nếu là dự án BOT vẫn có đường cũ để dân đi, người nào có tiền thì đi đường mới với sự đầu tư mới. Tuy nhiên, nhiều trường có những ngành học tăng học phí từ khoảng 20-30 triệu đồng lên 60 triệu đồng chỉ có “đường thu phí”, ĐB Nghĩa ví von và cho rằng, có ngành học được dán nhãn “chất lượng cao”, nhưng có điểm đầu vào thấp hơn chất lượng bình thường, chỉ tăng thêm một số môn học, sau khi kiểm định xong thì tăng học phí. Theo ĐB, đây là những vấn đề rất cần rà soát, chấn chỉnh.

ANH PHƯƠNG