Triển lãm cá nhân lần thứ ba của nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên: 'Phố và Hoa' - Khi hội họa là tiếng thì thầm của ký ức

Nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên.

Từ ngày 11 - 20/9/2025, tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền (Hà Nội), nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên sẽ giới thiệu đến công chúng hơn 50 tác phẩm hội họa trong triển lãm cá nhân lần thứ ba mang tên “Phố và Hoa”. Đây là dấu mốc đặc biệt trong sự nghiệp sáng tác của bà, khi triển lãm diễn ra đúng dịp họa sĩ 80 tuổi.

Sinh năm 1946, tại Yên Phụ, một làng cổ ven hồ Tây, nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên lớn lên trong một gia đình yêu nghệ thuật. Cha bà, cụ Trương Văn Hiếu, một vũ sư nổi tiếng đất Hà thành, thân thiết với nhiều văn nghệ sĩ như Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái. Những buổi chuyện trò nghệ thuật của bạn bè cha tại căn nhà 47 phố Phan Chu Trinh, Hà Nội, đã gieo vào lòng cô gái nhỏ một tình yêu hội họa từ rất sớm.

Người thầy đầu tiên của Trương Ngọc Hiên là họa sĩ Phạm Viết Song. Sau này, bà tiếp tục được dẫn dắt bởi những tên tuổi như Nguyễn Đức Nùng, Nguyễn Sỹ Ngọc. Con đường nghệ thuật mở ra khi bà thi đỗ Trung cấp Mỹ thuật Việt Nam (1963), cùng lớp với nhiều gương mặt họa sĩ tài năng như Nguyễn Lương Tiểu Bạch, Trương Bé, Đỗ Thị Ninh, Đặng Thị Khuê, Lê Kim Mỹ…

Sau khi tốt nghiệp (1966), bà từng làm việc tại Xưởng phim Hoạt họa, rồi gắn bó với Phòng Cổ động, Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội trong suốt 34 năm. Đó là quãng đời bền bỉ, cần mẫn với tranh cổ động, thể loại nghệ thuật phục vụ trực tiếp cho kháng chiến và đời sống chính trị xã hội. Không ít bức tranh cổ động của bà đã đoạt giải thưởng, in dấu trong ký ức nhiều thế hệ người dân Thủ đô.

Sau những năm tháng dành cho trách nhiệm công việc, trong sâu thẳm tâm hồn, bà vẫn đau đáu một thế giới riêng - thế giới của hoa, phố phường Hà Nội và những kỷ niệm. Có lẽ chính vì sống ở Nghi Tàm sau này, nơi chợ hoa Quảng Bá chỉ cách vài bước chân, nên hoa trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho bà.

“Vẽ hoa không chỉ là vẽ cái đẹp của thiên nhiên, mà còn là vẽ nhịp thở tâm hồn, là gửi gắm ước vọng và tình yêu cuộc đời” – nữ họa sĩ Trương Ngọc Hiên chia sẻ.

Họa sĩ Lê Trí Dũng có những nhận xét rất sâu sắc về 2 mảng nghệ thuật của họa sĩ Trương Ngọc Hiên khi bà tổ chức triển lãm “Phố và Hoa”: “Khi tranh cổ động là một thái cực mạnh mẽ, đơn giản, cô đúc, ngắn gọn thì tranh tĩnh vật của Trương Ngọc Hiên lại đằm thắm, sâu lắng, nhiều tầng không gian biểu cảm và thôi thúc. Các tranh tĩnh vật của họa sĩ Trương Ngọc Hiên có bố cục rất chặt chẽ, bộc lộ tay nghề rất vững vàng, rất bài bản, sở trường chứng tỏ những năm dài rèn luyện trong ngôi trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội 42 Yết Kiêu. Nhưng vượt lên trên chuyên môn là hồn tranh, là tình cảm người vẽ đằm thắm và thôi thúc, nồng cháy. Mảng tranh hội họa của Trương Ngọc Hiên như ngược lại để bù đắp cho mảng tranh cổ động. Nó là điều khát khao sau những thực thi trách nhiệm với Tổ quốc của một công dân yêu Tổ quốc Trương Ngọc Hiên”.

Phần lớn các bức tranh bày triển lãm vẽ về hoa, trong số đó, có những bức chan chứa sự nữ tính, dịu dàng như: “Thu Hà Nội”, “Hương núi”, “Tổ ấm”, “Hoa thủy tiên”, “Vũ điệu thủy lan”, “Hoa trong vườn”, “Lan tím”, “Nơi cửa đình”, hay những bức phong cảnh tươi đẹp trên mọi miền tổ quốc nơi bà đã đi qua như “Làng chài Thanh Hóa”, “Bản Thái”, “Nắng mai”… nhưng bên cạnh đó, bà vẫn có những bức tranh sức nặng mang âm hưởng sử thi như “Bộ đội cụ Hồ về giải phóng Thủ đô”, “Lên đường giải phóng Tây Bắc”.

"Hương núi" (bột màu)

Tác phẩm “Hương núi” là một bản giao hòa giữa thiên nhiên và văn hóa. Trên nền giấy dó trầm mặc, nhành phong lan trắng vươn lên tinh khôi, thanh thoát, đối thoại cùng hoa văn thổ cẩm rực rỡ, một khúc ca về vẻ đẹp truyền thống và tinh thần gìn giữ bản sắc.

"Hoa hoàng yến" (bột màu)

"Hoa piêu" (bột màu)

"Nơi cửa đình" (giấy dó)

“Nơi cửa đình” là một trong những tác phẩm đẹp của họa sĩ Trương Ngọc Hiên. Trong gam màu trầm mặc, nhành lan trắng bừng sáng trước những hoa văn và chạm khắc đình làng Việt. Sự đối thoại giữa cái mong manh của hoa và cái bền vững của di sản gợi nên mối liên kết giữa hiện tại và quá khứ.

"Thu Hà Nội" (giấy dó)

Khi ngắm bức tranh “Thu Hà Nội”, người xem không chỉ thấy một bức tĩnh vật hoa đặt trong không gian phố, mà còn là bản tình ca về ký ức Hà Nội. Cái đẹp tinh khôi của thiên nhiên và chiều sâu văn hóa của phố cổ đã tạo nên một bức tranh vừa hiện thực vừa trữ tình. Nó gợi cho người xem cảm giác gần gũi, thân thương, nhưng cũng chan chứa nỗi hoài niệm về một Hà Nội cũ, bình dị và thơ mộng.

"Vũ điệu thủy lan" (giấy dó).

"Lên đường giải phóng Tây Bắc" (lụa)

Đặc biệt, “Lên đường giải phóng Tây Bắc” là minh chứng cho phong cách nghệ thuật khai thác đề tài chiến tranh cách mạng bằng cái nhìn nhân văn, đưa tình yêu, tình người hòa quyện với lý tưởng giải phóng dân tộc. Bức tranh được thể hiện trên chất liệu lụa, rất gợi cái không khí bảng lảng sương khói của miền rừng núi Tây Bắc. Trung tâm của tác phẩm là hình ảnh anh bộ đội và người con gái Thái trong khoảnh khắc chia tay đầy lưu luyến. Hình ảnh này không chỉ diễn tả tình yêu đôi lứa mà còn là biểu tượng của tình yêu quê hương, nơi người ở lại gửi gắm niềm tin và hy vọng cho người ra trận. Bức tranh miêu tả giai đoạn kháng chiến khó khăn của dân tộc nhưng không sa vào bi lụy mà toát lên tinh thần lạc quan, vừa có chất thơ đời thường, vừa có âm hưởng sử thi của thời kháng chiến.

Triển lãm “Phố và Hoa” là dịp để nhìn lại chặng đường sáng tác của một nữ họa sĩ Hà Nội, người đã sống, sáng tác bằng một tình yêu trọn vẹn cho hội họa và cuộc đời.

PV