Triển vọng đất hiếm của Kazakhstan

Ước tính khu vực Zhana Kazakhstan thuộc vùng Kuyrektykol chứa 20 triệu tấn quặng đất hiếm, hàm lượng trung bình khoảng 700 gram mỗi tấn – tương đương khoảng 935.400 tấn oxit đất hiếm thu hồi được (REO). Số liệu nếu được xác nhận thì Kazakhstan sẽ trở thành quốc gia nắm giữ lượng đất hiếm chỉ kém Trung Quốc và Brazil.

Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev xem REO là “dầu mỏ mới”. Các đơn vị khai thác cùng bên mua tiềm năng nhìn ra cơ hội chiến lược. Tuy nhiên giới chuyên gia lại nhắc nhở đừng nên vui mừng quá sớm. Hiện tại chưa có thông tin nào về kết quả khoan thăm dò lẫn trữ lượng được phân loại.

Theo người đứng đầu Hiệp hội Chuyên gia khai khoáng độc lập (PAIME) Georgiy Freiman: “Ta phải nghiên cứu thủy văn, cơ học địa chất, đánh giá tính khả thi nếu khai thác, cũng như đánh giá kinh tế tính đến tình hình thị trường, nhu cầu của số ngành nghề liên quan. Chỉ khi tất cả yếu tố đều được phân tích, một mô hình kinh tế được phát triển thì nó mới thực sự là mỏ đất hiếm. Nếu không chỉ là suy đoán mà thôi”.

Nhà địa chất Maxim Klochkov (công ty Tsemtrgeolsiemka phát hiện đất hiếm tại Zhana Kazakhstan) cho biết: “Đây không phải mỏ mà chỉ là khu vực triển vọng có tài nguyên được ước tính. Mỏ phải là địa điểm có trữ lượng được tính toán và được đánh giá về mặt kinh tế”.

Kazakhstan có thể là nơi có trữ lượng nguyên tố đất hiếm (REE) lớn thứ ba thế giới - Ảnh: Tmy350, cc-by-sa 4.0

Năng lực tinh chế

Giới chức Kazakhstan xác định trên lãnh thổ nước này hiện tồn tại 124 địa điểm REE, trong đó 37 địa điểm đã được thăm dò. Quá trình khai thác đối mặt vô vàn thách thức, chẳng hạn điều kiện đá bao quanh mỏ hoặc hàm lượng thorium (kim loại phóng xạ yếu) tiềm tàng.

Giới phân tích ước tính nỗ lực xây dựng năng lực tinh chế đất hiếm cho đất nước cần hơn 3 tỉ USD. Hơn nữa phát triển Zhana Kazakhstan có thể mất từ 6 đến 12 năm, đòi hỏi tiến hành hàng loạt nghiên cứu địa chất, môi trường lẫn thương mại.

Theo nhà sáng lập tổ chức MINEX Forum Arthur Polyakov: “Hiện tại Kazakhstan thiếu công nghệ để tinh chế nguyên tố đất hiếm. Vì vậy sẽ cần sự hỗ trợ từ các đối tác nước ngoài”.

Năng lực xuất khẩu

Giới chức Kazakhstan đã và đang phát triển cơ sở hạ tầng cùng năng lực kho vận đễ hỗ trợ hoạt động xuất khẩu REE. Quốc gia Trung Á đầu tư xây Hành lang Trung tâm chạy về phía nam nước Nga (nối liền Trung Quốc với châu Âu) và cảng Aktau trên biển Caspi.

Cảng Aktau hiện đủ sức vận chuyển các chuyến hàng uranium. Hạ tầng nơi đây hoàn toàn có thể được điều chỉnh để xử lý REE. Tuy nhiên tuyến vận tải vẫn còn chặng đường dài mới trở nên đáng tin cậy hơn.

Hành lang Trung tâm - hay Tuyến vận tải quốc tế xuyên Caspi (TITR) - gồm 1 hành trình đường sắt, 1 chuyến phà qua biển Caspi, 1 chuyến tàu qua Azerbaijan và Georgia, 1 chuyến tàu từ Biển Đen trực tiếp đến châu Âu hoặc đường sắt từ Georgia đến Thổ Nhĩ Kỳ. Mỗi đoạn đường đều tiềm ẩn rủi ro chậm trễ, thời gian quá cảnh có thể mất 40 - 60 ngày. Chọn tuyến đường qua Nga thì chỉ cần 18 - 23 ngày.

Ngân hàng Thế giới (WB) đánh giá loạt hạ tầng dọc TITR còn kém phát triển gây ra tình trạng chậm trễ nghiêm trọng tại cửa khẩu và cảng, trong 10 năm tới tuyến vận tải này cần được đầu tư lớn.

Cẩm Bình