Triệu chứng trầm cảm, lo âu ở trẻ và thanh thiếu niên cha mẹ cần nhận biết sớm
Trầm cảm, lo âu là vấn đề thường gặp ở trẻ vị thành niên. Tuy nhiên, đôi khi cha mẹ không nhận biết được, thậm chí nhầm lẫn với sự thay đổi tâm sinh lý bình thường ở lứa tuổi này.
Việc phát hiện và điều trị sớm, kịp thời trầm cảm ở trẻ em và thanh thiếu niên là rất cần thiết, có ý nghĩa quan trọng đối với sức khỏe thể chất, tinh thần cũng như sự phát triển toàn diện của trẻ.
Nguyên nhân khiến trẻ em và thanh thiếu niên dễ mắc trầm cảm, lo âu
Trầm cảm là một rối loạn cảm xúc, đặc trưng bởi khí sắc trầm, mất quan tâm hay hứng thú, giảm năng lượng, dẫn tới mệt mỏi và hạn chế hoạt động.
Ở trẻ em và thanh thiếu niên, trầm cảm ảnh hưởng trực tiếp đến học tập và khả năng hòa nhập xã hội. Ngoài ra, đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến ý nghĩ hoặc hành vi tự hủy hoại bản thân, thậm chí tự sát.
Trầm cảm thường đi kèm với lo âu và được phân thành ba mức độ: nhẹ, vừa và nặng. Một số trẻ chỉ trải qua một giai đoạn trầm cảm, nhưng cũng có trẻ tái phát nhiều lần.
Trẻ vị thành niên bị trầm cảm có nguy cơ tự làm hại bản thân cao. Ở thể nhẹ, trẻ thường cảm thấy "buồn" hoặc "không vui"; ở thể nặng, có thể xuất hiện ý định làm tổn thương bản thân hoặc tự sát. Những biểu hiện này cần được phát hiện sớm và đánh giá nghiêm túc.
Nguy cơ trầm cảm ở trẻ tăng cao nếu trong gia đình có người mắc bệnh trầm cảm. Ngoài ra, nhiều yếu tố khác cũng góp phần gây bệnh, chẳng hạn:
Áp lực, kỳ vọng quá lớn từ gia đình về học tập.
Mâu thuẫn bạn bè kéo dài không được giải quyết, bất đồng quan điểm.
Thiếu sự quan tâm, chia sẻ từ gia đình.
Trải qua bạo lực học đường, bạo lực gia đình hoặc bị lạm dụng tình dục.
Mất đi người thân, gia đình tan vỡ.
Gặp các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh tật, chấn thương.
Biểu hiện của trầm cảm, lo âu ở trẻ
Trầm cảm, lo âu là vấn đề thường gặp ở trẻ vị thành niên.
Tâm trạng buồn bã hoặc tồi tệ: Trẻ cảm thấy buồn, cô đơn, ít tham gia các hoạt động, dễ cáu gắt hoặc gây gổ với người thân, bạn bè. Tình trạng này có thể kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng.
Hay phàn nàn về bản thân: Trẻ thường nói những lời tự ti như "Con chẳng làm được gì đúng cả", "Con không có bạn", "Việc này quá khó với con"… Trẻ cảm thấy vô dụng, vô vọng hoặc tội lỗi.
Thiếu năng lượng và nỗ lực: Trẻ giảm sự cố gắng trong học tập và sinh hoạt hằng ngày, thường xuyên mệt mỏi, dễ bỏ cuộc, khó tập trung. Mất hứng thú: Không còn vui chơi hay tham gia các hoạt động yêu thích.
Một số trẻ thậm chí tự làm đau bản thân hoặc có ý định tự tử.
Thay đổi giấc ngủ và ăn uống: Trẻ có thể mất ngủ, ngủ không ngon, hoặc cảm thấy mệt mỏi dù đã ngủ đủ giấc. Ăn uống thay đổi, có thể chán ăn hoặc ăn nhiều bất thường.
Đau nhức không rõ nguyên nhân: Thường xuyên kêu đau đầu, đau bụng, mệt mỏi mà không phát hiện bệnh lý cụ thể.
Lời khuyên dành cho cha mẹ
Trầm cảm, lo âu ở trẻ em và thanh thiếu niên là tình trạng có thật và có thể để lại nhiều hệ lụy: học tập sa sút, giảm động lực, hạn chế khả năng hòa nhập, rối loạn cảm xúc và hành vi (bốc đồng, gây hấn…). Ngoài ra, đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến ý nghĩ hoặc hành vi tự hủy hoại bản thân, thậm chí tự sát.
Cha mẹ cần quan sát, quan tâm, phát hiện sớm các biểu hiện bất thường ở con. Việc đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám là hết sức cần thiết. Hiện nay có nhiều biện pháp can thiệp, trong đó liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) được đánh giá là một phương pháp tâm lý hiệu quả cho trẻ bị trầm cảm, lo âu.
