Trò lừa quen thuộc của các chuyên gia tài chính tự xưng trên thế giới

Finfluencer là sự kết hợp giữa financial (tài chính) và influencer (người có ảnh hưởng trên mạng xã hội).

Bắt nguồn từ Mỹ và đang dần phổ biến trên khắp thế giới, thuật ngữ này dùng để chỉ những "chuyên gia tài chính" sử dụng mạng xã hội để đưa ra những lời khuyên từ đầu tư, cách kiếm tiền cho đến tiết kiệm chi tiêu, mua nhà, tậu xe, theo ABC News.

Các "chuyên gia tài chính" luôn nói rằng họ đang giúp người trẻ, những nhà đầu tư tay mơ hiểu biết hơn về tài chính. Tuy nhiên, thực tế, không phải lời khuyên nào được đưa ra cũng xác đáng và hữu ích.

Không ít finfluencer từng bị cáo buộc nói dối, thu lợi bất chính hay quảng cáo cho các sàn giao dịch điện tử lừa đảo. Khi nhiều nước còn thiếu các quy định pháp luật xung quanh vấn đề này, người dùng mạng xã hội được khuyến cáo nên cẩn trọng trước những "mẹo tài chính" đang tràn lan trên không gian ảo.

Trở thành finfluencer đang là xu hướng trên các nền tảng mạng xã hội. Ảnh: Business Insider.

"Chuyên gia tài chính" tự xưng

Sự nổi lên của finfluencer là kết quả của sự gia tăng đột biến các nhà đầu tư thế hệ Z trong thị trường cổ phiếu.

Theo nghiên cứu của Investment Trends, có khoảng 435.000 nhà đầu tư mới đã mua cổ phiếu lần đầu tiên vào năm ngoái. 18% ở độ tuổi dưới 25, 49% ở độ tuổi từ 25 đến 39.

Trên TikTok, hashtag #FinTok - được sử dụng bởi các finfluencer - đã thu hút hơn 400 triệu lượt xem, trong khi các từ khóa tương tự như #stocktock, #crypto, #cryptocurrency đều có hàng tỷ lượt xem.

Queenie Tan - một finfluencer 23 tuổi không có bằng cấp kinh tế và cũng không phải là cố vấn tài chính được cấp phép - đã bỏ công việc trong lĩnh vực marketing để tập trung vào việc tạo nội dung đầu tư trực tuyến của mình.

Trên trang cá nhân, Tan gần như đưa ra mọi lời khuyên từ những ý tưởng hẹn hò giá rẻ, mua đồ nội thất, tiết kiệm 100.000 USD đầu tiên hay đầu tư vào tiền mã hóa. Dường như không có chủ đề nào mà cô gái 23 tuổi ở Sydney này không tự tin giải quyết.

Queenie Tan chuyên hướng dẫn cách đầu tư, tiêu tiền thông qua kênh cá nhân. Ảnh: investwithqueenie.

"Tôi bắt đầu mở kênh tư vấn vào năm ngoái khi thấy có rất nhiều người đang gặp khó khăn về tài chính vì đại dịch Covid-19. Tôi không xuất thân từ một gia đình giàu có và cảm thấy mình cần chia sẻ thông tin và những điều mà bản thân đã học được trong vài năm qua", cô giải thích.

Tan có 18.000 người theo dõi trên YouTube, 21.000 follower trên Instagram và đã thu hút hơn 400.000 lượt xem từ TikTok. Cô gái 23 tuổi nói mình kiếm được 5.000 USD/tháng từ quảng cáo trên YouTube và quan hệ đối tác với các ngân hàng, nền tảng đầu tư.

Tuy nhiên, giống như nhiều finfluencer khác, Tan cũng cẩn thận chối bỏ trách nhiệm đối với các bài đăng trên mạng xã hội của mình.

"Tôi không phải là cố vấn tài chính và đây không phải là lời khuyên về tài chính hay đầu tư", cô nói trong một video.

Tan nói rằng các video của cô đang lấp đầy khoảng trống trên thị trường đầu tư.

"Điều quan trọng đối với những người trẻ tuổi là cảm thấy được truyền cảm hứng và tiền không phải là một chủ đề cấm kỵ. Đó là lý do tôi muốn tạo nội dung miễn phí và giúp đỡ những người không có hàng nghìn USD để thuê cố vấn tài chính", cô nói.

Những trò lừa đảo quen thuộc

Angel Zhong, giảng viên cao cấp về tài chính tại RMIT (Australia), cho rằng hiện tượng bùng nổ các "chuyên gia tài chính" trên mạng xã hội đang tồn tại nhiều mặt tối.

Bà Zhong đề cập đến "pump and dump" (bơm thổi sau đó bán tháo) - một hình thức gian lận chứng khoán đang đầy rẫy trên mạng và chủ yếu được quảng bá bởi những người có ảnh hưởng.

"Tôi đã thấy những người này khuyến khích người theo dõi của họ vay tiền trên một nền tảng cho vay cụ thể để đầu tư vào một loại tiền điện tử hoặc họ khuyến khích người theo dõi bỏ việc và trở thành một nhà giao dịch toàn thời gian. Nhưng điều này rất rủi ro", bà Zhong nói.

Ủy ban Chứng khoán và Đầu tư Australia (ASIC) cho biết thời gian gần đây cơ quan này nhận được rất nhiều báo cáo của các nhà đầu tư trẻ về những trò gian lận, bán phá giá cũng như loạt "chuyên gia tài chính" không có giấy phép.

Cơ quan quản lý đưa ra nhiều lời cảnh báo về những trò lừa đảo của chuyên gia tài chính tự xưng. Ảnh: Business Insider.

Đầu năm nay, cơ quan quản lý tài chính của Anh (FCA) đã đưa ra lời cảnh báo đối với những người trẻ tuổi tham gia vào các khoản đầu tư rủi ro như ngoại hối và tiền điện tử - xu hướng được thúc đẩy bởi các finfluencer.

"Do những người ở độ tuổi từ 18 đến 24 có thể không có nhiều kinh nghiệm trong các vấn đề tài chính nên không nhận thức được mức độ nguy hiểm. Họ cũng có nhiều khả năng rơi vào các bẫy lừa đảo được sử dụng trên các kênh này", FCA cảnh báo.

Theo tiến sĩ Zhong, những quy định pháp luật xung quanh các cuộc thảo luận trực tuyến về đầu tư nên được cập nhật vì quy tắc ban hành trước đó đã trở nên lỗi thời trong bối cảnh hiện tại.

Bà Zhong lấy ví dụ về những lời khuyên tài chính hiển thị trên story của Instagram có thể biến mất sau 24 giờ. Vào thời điểm, cơ quan quản lý nhận được báo cáo, chứng cứ có thể đã biến mất và cuộc điều tra thường không đi đến đâu.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Tài chính Australia Jane Hume không ủng hộ bổ sung quy định và nói rằng việc cấm finfluencers không phải là giải pháp.

"Điều quan trọng là khi lấy bất kỳ thông tin nào từ mạng xã hội, bạn phải kiểm tra độ tin cậy của nguồn thông tin. Và tất nhiên với lời khuyên tài chính, điều đó có nghĩa là bạn phải xem xét người nói có được cấp phép để cung cấp thông tin này hay không", bà Hume nói.

Không đồng tình với quan điểm trên nhưng theo bà Judith Fox, giám đốc điều hành Hiệp hội môi giới chứng khoán và cố vấn tài chính, người đầu tư cũng nên tự biết cách bảo vệ mình trước khi chờ đợi pháp luật thay đổi.

"Chúng ta thấy rằng các quy định không phải lúc nào cũng mang lại kết quả tốt. Những gì người đầu tư cần là phải biết cân nhắc, suy tính và tự tìm hiểu, nghiên cứu thị trường", bà Fox nói.

Lê Vy