Trọn đời gắn bó với tình yêu quan họ

Canh hát của người quan họ.

Sinh ra và lớn lên tại làng quan họ gốc, khu Viêm Xá, tuổi thơ của liền chị Nguyễn Thị Thềm đã thấm đẫm các làn điệu dân ca qua lời ru, tiếng hát của mẹ - nghệ nhân Nguyễn Thị Các, một liền chị nổi tiếng với nhiều “vốn liếng” quan họ. Lớn lên, bà đã thuộc hàng trăm câu quan họ, am hiểu tường tận lề lối sinh hoạt của người quan họ, văn hóa ứng xử, tín ngưỡng quan họ.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm tự nhận mình là người may mắn khi thủa nhỏ được đắm mình trong không gian quan họ, lớn lên xây dựng gia đình lại được chồng và gia đình chồng thấu hiểu nên luôn chia sẻ, tạo điều kiện để theo đuổi đam mê.

Nghệ nhân nhân dân Nguyễn Thị Thềm (bên phải) cùng chị gái.

Nối tiếp tình yêu quan họ từ mẹ, từ năm 1990, bà tham gia Câu lạc bộ quan họ Viêm Xá, tích cực tham gia sưu tầm, học hỏi những lời ca, tiếng hát của các nghệ nhân thông qua hình thức truyền miệng và câu chuyện, đi giao lưu với các câu lạc bộ khác. Thừa hưởng giọng hát của mẹ, cùng với quá trình học tập, tự rèn luyện, bà đã đạt được chất giọng chuẩn quan họ với kỹ thuật “vang, rền, nền, nảy” được nhiều người ghi nhận, quý mến.

Không dừng lại ở đó, bà Thềm tiếp tục truyền tình yêu, niềm đam mê đến thế hệ sau này bằng cách dạy quan họ miễn phí cho những người yêu quan họ, thế hệ măng non tại địa phương, Câu lạc bộ quan họ trong và ngoài tỉnh, trong trường học, nơi đào tạo nghệ thuật truyền thống như Nhà hát dân ca quan họ Bắc Ninh, Trường Trung cấp Văn hóa, Nghệ thuật và Du lịch Bắc Ninh...

Hai chị em nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm giới thiệu tới công chúng bộ sưu tập những kỷ vật quan họ.

Trong những câu chuyện dài gắn bó với quan họ, bà Thềm nhớ nhất kỷ niệm năm 2009 tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, bà cùng chị gái là Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Sang thay mặt cho 49 làng quan họ gốc (khi đó tỉnh Bắc Ninh có 44 làng quan họ gốc, Bắc Giang có 5 làng quan họ gốc) nhận Bằng công nhận Dân ca Quan họ Bắc Ninh là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại do đại diện Tổ chức UNESCO trao tặng.

16 năm đã trôi qua, nhưng cảm xúc về ngày trọng đại, đầy tự hào đó vẫn vẹn nguyên trong ký ức của người nghệ nhân. “Tự hào, vinh dự, xen lẫn trách nhiệm, đó là cảm xúc lúc đó của tôi. Mặc trên người bộ áo váy tứ thân, mang trong mình nét duyên của người quan họ, lại đại diện cho cộng đồng quan họ, càng tự hào bao nhiêu, tôi càng nhận thấy trách nhiệm bấy nhiêu. Đó là trách nhiệm lưu giữ, bảo tồn và phát huy giá trị của Dân ca Quan họ Bắc Ninh đúng như cam kết của Việt Nam với UNESCO, đưa Dân ca Quan họ Bắc Ninh trường tồn và lan tỏa”, Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Thềm xúc động bày tỏ.

Trang phục quan họ xưa.

Cùng với niềm đam mê quan họ, nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm và chị gái là nghệ nhân Nguyễn Thị Sang đã lên ý tưởng thành lập Thư viện quan họ Sang Thềm để lưu giữ, bảo tồn những giá trị quan họ cho muôn đời sau. Hai bà đã dày công sưu tầm các tư liệu, hiện vật quan họ nhiều năm và đầu năm 2022 chính thức thành lập Thư viện gia đình tại nhà nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm.

Hiện thư viện có hàng trăm cuốn tư liệu, lưu giữ các làn điệu quan họ của các câu lạc bộ trong tỉnh; tư liệu, hiện vật trong sinh hoạt quan họ như trang phục, dép của người quan họ… Trong đó có những hiện vật quý như các bộ trang phục quan họ cách đây hơn nửa thế kỷ, với kiểu dáng và chất liệu ngày nay rất khó phục dựng.

Hai chị em nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm mong muốn gìn giữ, trao truyền để di sản dân ca quan họ được lan tỏa.

Hơn 60 năm dành tình yêu cho quan họ, liền chị Nguyễn Thị Thềm đã được ghi nhận qua nhiều giải thưởng tại các kỳ liên hoan, hội diễn, được Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng Bằng khen vì có thành tích xuất sắc đóng góp cho thành công trong chương trình “Giao lưu âm nhạc truyền thống Việt Nam-Thụy Điển”; Bằng khen vì đã có đóng góp trong quá trình xây dựng hồ sơ trình UNESCO ghi danh Dân ca Quan họ Bắc Ninh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; nhiều Bằng khen của tỉnh Bắc Ninh...

Năm 2022, bà Thềm vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, ghi nhận những cống hiến to lớn, tiêu biểu cho sự nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Bắc Ninh.

MINH ANH