Trùm 'Tam giác vàng Nam Mỹ' đã sa lưới như thế nào?

Buổi sáng 26/12/2023, thành phố Foz do Iguacu, đô thị biên giới ở miền nam Brazil - chìm trong màn sương mỏng của vùng nhiệt đới. Tiếng thác Iguazu dội về từ xa, hòa cùng âm thanh hỗn tạp của xe tải vượt biên, tiếng còi tàu hàng, tiếng í ới của những người bán buôn ở chợ ven sông. Thành phố này nằm tại nơi sông Paraná và sông Iguacu giao nhau, tạo nên đường ranh giới tự nhiên giữa Brazil, Paraguay và Argentina. Vùng đất ấy được gọi là “Tam giác vàng” của Nam Mỹ, không phải vì trữ lượng vàng, mà vì vị trí chiến lược của nó trong các tuyến buôn lậu xuyên biên giới.

Foz do Iguacu từ lâu nổi tiếng trên bản đồ du lịch thế giới nhờ thác Iguazu, một trong bảy kỳ quan thiên nhiên mới, nhưng ẩn dưới vẻ đẹp ấy là một thực tế gai góc. Theo CNN Brasil, đây là một trong những điểm nóng về vận chuyển hàng cấm ở Nam Mỹ. Từ vũ khí, hàng điện tử cho đến cocaine và cần sa, tất cả đều có thể qua lại chỉ trong vài giờ nhờ hệ thống cầu quốc tế và mạng lưới sông ngòi chằng chịt. Những con phố buôn bán tấp nập ban ngày có thể trở thành nơi giao dịch ngầm khi màn đêm buông xuống.

Cảnh sát Brazil vây quanh khu nhà có vợ Diego sinh sống.

Từ vùng biên giới sầm uất đến chiến dịch vây bắt

Chính tại vùng đất vừa sôi động vừa nguy hiểm này, một chiến dịch quốc tế bí mật được khởi động để truy bắt Diego Nicolás Marset Alba, một thanh niên Uruguay mới 22 tuổi, nhưng được xem là mắt xích quan trọng trong mạng lưới ma túy khét tiếng do người anh trai Sebastían Marset điều hành. Diego đã nằm trong danh sách truy nã đỏ của Interpol với cáo buộc buôn bán ma túy, rửa tiền và tham gia tổ chức tội phạm.

Theo hồ sơ của Interpol, hắn là bậc thầy về ngụy trang danh tính, sở hữu nhiều hộ chiếu giả mang quốc tịch Bolivia, Brazil, Paraguay và Uruguay. CNN Brasil cho biết những chuyến đi của Diego không bao giờ theo lịch trình cố định, nhưng thường trùng với thời điểm diễn ra các giao dịch lớn hoặc các đợt vận chuyển ma túy.

Paraguay, nơi gia tộc Insfrán, đồng minh thân cận của mạng lưới Marset, có ảnh hưởng chính trị sâu rộng, đã phát lệnh truy nã đỏ với Diego, buộc mọi quốc gia thành viên Interpol khi phát hiện hắn phải bắt giữ và thông báo ngay để tiến hành dẫn độ. Tuy nhiên, việc lần ra dấu vết của hắn không hề dễ dàng. Theo Interpol, bước ngoặt đến từ một thông tin tưởng chừng nhỏ bé: vợ của Diego, một phụ nữ Bolivia, sắp sinh con tại Foz do Iguacu. Cảnh sát Liên bang Brazil đánh giá rằng, bất chấp nguy cơ bị tóm, Diego sẽ không bỏ lỡ khoảnh khắc này.

Một kế hoạch giám sát bí mật được lập ra. Tòa nhà nơi người vợ Diego ở được theo dõi 24/24. Các nhóm trinh sát mặc thường phục thay ca liên tục, sử dụng ống nhòm và camera ngụy trang ở các tòa nhà xung quanh. Theo Insight Crime, ngay cả nhân viên lễ tân của tòa nhà cũng được tiếp cận để đảm bảo mọi biến động đều được báo cáo ngay lập tức. Trong giới tình báo, đây là cách “điều kiện hóa mục tiêu” - tạo hoặc tận dụng sự kiện buộc đối tượng phải xuất hiện tại một thời điểm và địa điểm cụ thể.

Sáng 26/12, khoảng giữa buổi, một chiếc ô tô màu xám bạc dừng trước tòa nhà. Camera bí mật lập tức gửi tín hiệu về trung tâm chỉ huy. Một người đàn ông trẻ bước xuống, dáng cảnh giác, đội mũ lưỡi trai thấp, trùng khớp với đặc điểm nhận dạng của Diego. Lực lượng đặc nhiệm áo đen của Cục Cảnh sát Liên bang Brazil đã được bố trí sẵn. Khi Diego vừa bước vào căn hộ, các sĩ quan ập vào, bao vây mọi lối thoát. Không có tiếng súng, không có cuộc rượt đuổi. Theo CNN Brasil, trên bàn họ thu giữ 21.152 real Brazil, 195 USD và 10 bolívar Venezuela, số tiền tuy không lớn nhưng thể hiện việc di chuyển liên tục giữa các quốc gia của Diego.

Valdecy Urquiza, Giám đốc Hợp tác Quốc tế Cảnh sát Liên bang Brazil, Phó Chủ tịch Interpol khu vực châu Mỹ, khẳng định: “Những thông tin then chốt do các quốc gia trong khu vực cung cấp đã giúp Brazil bắt giữ Diego Marset, chúng tôi cùng nhau hành động để đưa những tội phạm nguy hiểm vào tù, góp phần bảo vệ an ninh toàn cầu”.

Cột mốc Tam giác biên giới tại Foz do Iguacu.

Mắt xích quan trọng trong đế chế ma túy Marset

Để hiểu tầm quan trọng của vụ bắt giữ này, cần nhìn vào người anh trai của Diego. Sebastían Marset xuất thân từ Uruguay, khởi nghiệp tội phạm với cần sa, nhưng chỉ trong chưa đầy 10 năm, hắn đã trở thành ông trùm kiểm soát tuyến vận chuyển cocaine từ Bolivia, qua Paraguay, đến các cảng Brazil, rồi đưa hàng sang châu Âu, thị trường có thể trả giá 10 - 15 lần giá gốc. Hắn đứng đầu “Primer Cartel Uruguayo”, tổ chức hoạt động như một tập đoàn tội phạm có đầy đủ khâu cung ứng, vận chuyển, phân phối, rửa tiền và bảo vệ pháp lý.

Một trong những đồng minh quyền lực nhất của Sebastían là Insfrán, gia tộc có gốc gác chính trị ở Paraguay, bị cáo buộc tham gia rửa tiền và liên quan trực tiếp đến vụ ám sát công tố viên chống mafia Marcelo Pecci ở Colombia năm 2022, theo Insight Crime. Trong các tin nhắn bị cơ quan điều tra chặn, Sebastían và thủ lĩnh Insfrán còn bàn bạc việc giết người và phi tang thi thể.

Năm 2022, Paraguay mở chiến dịch “A Ultranza PY”, được coi là chiến dịch chống ma túy và rửa tiền lớn nhất lịch sử nước này. Theo Interpol, hơn 30 nghi phạm bị bắt, hơn 100 địa điểm bị khám xét và tài sản trị giá hơn 100 triệu USD bị tịch thu, gồm biệt thự, xe sang, tàu thuyền và tiền mặt. Nhiều mắt xích chủ chốt trong mạng lưới Marset bị xóa sổ. Thế nhưng, Sebastían vẫn thoát, kể cả trong cuộc vây bắt ở Bolivia tháng 7/2023. Trong bối cảnh ấy, Diego trở thành một trong số ít “cánh tay phải” còn tự do, giữ vai trò điều phối giao dịch, chuyển tiền cho các tổ chức cung cấp ma túy và duy trì liên lạc với các thị trường châu Âu.

Việc Diego sa lưới được giới quan sát coi là cú đòn giáng mạnh vào đế chế Marset. Carlos Peris, nhà xã hội học tại Đại học Quốc gia Asuncíon (Paraguay), nhận định: “Các bằng chứng cho thấy cấu trúc hoạt động của hệ thống buôn ma túy và rửa tiền của Marset đã bị tổn hại nặng nề, có thể nói mạng lưới này đang rệu rã”. Bộ trưởng Nội vụ Paraguay Enrique Riera Escudero tuyên bố: “Ai nghĩ rằng mình có thể tiếp tục đe dọa sự ổn định và an ninh khu vực sẽ phải nhận ra đây chỉ mới là khởi đầu”.

Tam giác biên giới Brazil, Paraguay, Argentina từ lâu đã là mảnh đất màu mỡ cho các hoạt động phi pháp. Theo Insight Crime, địa hình sông ngòi phức tạp, nhiều cầu quốc tế và khu thương mại tự do Ciudad del Este ở Paraguay khiến việc kiểm soát hàng hóa gần như bất khả thi. Tham nhũng ở một số cấp chính quyền địa phương tạo điều kiện cho các băng nhóm hoạt động công khai. Có những thời điểm, lực lượng an ninh của một quốc gia không thể hành động vì đối tượng vừa bước qua biên giới sang nước khác. Vụ bắt Diego cho thấy chỉ bằng cách phối hợp quốc tế, các lực lượng mới có thể khắc phục điểm yếu đó.

Khu vực biên giới Brazil - Paraguay - Argentina từ lâu được giới tội phạm coi là “khe hở mềm” của Nam Mỹ, không phải vì thiếu lực lượng tuần tra, mà bởi mỗi quốc gia áp dụng một hệ thống pháp lý và cơ chế phối hợp khác nhau. Chỉ cần vượt một cây cầu hoặc men theo một khúc sông, một nghi phạm gần như thoát khỏi tầm với pháp lý của nước vừa rời đi. Trong chuỗi cung ứng ma túy, đây không phải vùng sản xuất chính nhưng lại là nút quyết định tốc độ và khối lượng hàng rời Nam Mỹ. Ban ngày, các tuyến vận tải chở hàng tiêu dùng hợp pháp; ban đêm, vẫn những tuyến đường đó trở thành hành lang vận chuyển cocaine. Những “lớp vỏ hợp pháp” này khiến việc kiểm soát không thể chỉ dựa vào tuần tra vũ trang, mà là một cuộc chiến thông tin liên tục. Nếu thiếu cơ chế phối hợp và chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực giữa các quốc gia, mọi nỗ lực đơn lẻ đều giống như chặn một dòng nước lũ để rồi nó chảy tràn sang hướng khác.

Cuộc bắt giữ Diego Nicolás Marset Alba không chỉ khép lại một hồ sơ truy nã đỏ, mà còn chứng minh rằng khi các quốc gia chia sẻ thông tin và phối hợp chặt chẽ, ngay cả những kẻ lẩn trốn khôn ngoan nhất cũng sẽ sa lưới. Sebastían Marset vẫn đang ngoài vòng pháp luật, là “con cá lớn” mà Interpol chưa tóm được. Nhưng với từng mắt xích bị cắt đứt, sợi dây đang siết chặt lại. Trong thế giới ngầm, khi mạng lưới mất đi những người điều phối then chốt, toàn bộ hệ thống có thể sụp đổ chỉ vì một vài cú đánh chính xác.

Trong các chiến dịch chống tội phạm xuyên biên giới, nguyên tắc then chốt là chỉ ra tay khi đã kiểm soát được tối đa các biến số: xác định chính xác vị trí, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo khả năng thu thập chứng cứ. Để đạt điều đó, lực lượng tình báo sử dụng nhiều kỹ thuật tinh vi. Một trong số này là “điều kiện hóa mục tiêu” - tạo hoặc tận dụng một sự kiện mà đối tượng khó bỏ qua, từ các cuộc hẹn quan trọng cho tới dịp gia đình đặc biệt. Song song là “vòng giám sát đa lớp”, với mạng lưới quan sát ẩn dưới vỏ bọc thường dân như lễ tân, người bán hàng, tài xế… tất cả gửi báo cáo về trung tâm chỉ huy gần như ngay lập tức. Trong bối cảnh một nghi phạm có thể di chuyển sang nước khác chỉ trong vài phút, việc điều phối quốc tế theo thời gian thực trở thành yếu tố sống còn; một thông tin chậm nửa giờ cũng đủ khiến chiến dịch thất bại. Những kỹ thuật này đòi hỏi sự tin tưởng tuyệt đối giữa các cơ quan thực thi pháp luật - điều không dễ đạt được ở những nơi tham nhũng và cạnh tranh quyền lực vẫn tồn tại.

Diego Nicolás Marset Alba mới 22 tuổi nhưng đã bước vào hàng ngũ những “điều phối viên” đáng tin cậy nhất của mạng lưới ma túy khét tiếng do anh trai điều hành. Trong hồ sơ điều tra, Diego không phải kẻ bạo lực hay ưa phô trương, trái lại, hắn được miêu tả là kín tiếng, giỏi hòa lẫn vào môi trường xung quanh và hiếm khi xuất hiện ở những nơi đông người. Kỹ năng ngụy trang danh tính được Diego rèn luyện từ sớm, thông qua việc sử dụng nhiều hộ chiếu giả và duy trì lịch trình di chuyển bất định - mỗi chuyến đi đều khác tuyến, khác thời gian, không để lại mẫu hình có thể dự đoán.

Sinh ra ở Uruguay, Diego lớn lên trong bối cảnh mà hoạt động của Sebastían đã bắt đầu mở rộng. Người anh trai vừa là hình mẫu quyền lực vừa là tấm gương để noi theo, đặc biệt trong thế giới ngầm, nơi lòng trung thành gia đình được đặt ngang hàng, thậm chí cao hơn cả tiền bạc. Trong các băng nhóm Nam Mỹ, việc anh em ruột giữ vai trò trụ cột là điều phổ biến, bởi đó là mối liên kết khó bị thâm nhập và dễ tạo niềm tin tuyệt đối. Với Diego, gia đình không chỉ là máu mủ, mà còn là “tổ chức” bảo đảm cho sự nghiệp tội phạm của mình.

Tuy nhiên, chính mối dây tình cảm ấy đã tạo ra kẽ hở lớn nhất trong lớp phòng thủ. Theo các nguồn tin an ninh, Diego biết rõ rằng mọi di chuyển của mình đều có nguy cơ bị theo dõi. Hắn tránh các điểm hẹn quen thuộc, không sử dụng mạng xã hội công khai, thậm chí hạn chế liên lạc điện thoại. Nhưng khi vợ sắp sinh con tại Foz do Iguacu, Diego đã lựa chọn quay lại, bất chấp rủi ro. Trong giới tội phạm, đó là khoảnh khắc thường được gọi là “điểm yếu bản năng”, một nhu cầu tình cảm đủ mạnh để vượt qua mọi tính toán an toàn.

Các điều tra viên nhận định quyết định này không phải do thiếu kinh nghiệm, mà là sự đánh đổi có chủ ý. Diego tin rằng với kỹ năng ngụy trang và thời gian ở lại ngắn, hắn có thể xuất hiện, chứng kiến con chào đời rồi rời đi mà không bị phát hiện. Nhưng sự hiện diện ở một địa điểm cố định, căn hộ của vợ, đã khiến hắn đánh mất lợi thế lớn nhất: khả năng di chuyển liên tục. Khi lực lượng giám sát đã “điều kiện hóa” tình huống, sự kiện gia đình trở thành cái bẫy hoàn hảo.

Vụ bắt giữ Diego vì thế không chỉ là chiến thắng của nghiệp vụ tình báo, mà còn là minh chứng rằng ngay cả những mắt xích được huấn luyện kỹ lưỡng nhất cũng không thoát khỏi những ràng buộc con người. Trong thế giới ngầm, nơi sự lạnh lùng và tính toán là điều kiện sống còn, đôi khi một quyết định xuất phát từ tình cảm lại đủ để phá vỡ toàn bộ lớp vỏ bảo vệ và biến một kẻ từng vượt qua hàng loạt vòng vây trở thành tù nhân chỉ trong vài phút.

Nguyễn Xuân Thủy