Trưng bày 'Mặt khác' tấm lòng của những người con Hà Nội

Họa sĩ Lê Thiết Cương: Chúng tôi là mặt chùa, mặt phố và mặt chợ

Cách đây 6 tháng, chúng tôi bàn nhau về việc làm một dự án nghệ thuật chung. Ý định là sẽ tổ chức vào dịp Trung thu, mà vào dịp trăng tròn, đồ chơi của trẻ em là mặt nạ.

Bên cạnh đó, 3 chúng tôi đều sinh ra và lớn lên tại khu phố cổ, khu lõi của Hà Nội. Ban đầu chỉ có như vậy, nhưng sau đó nhà điêu khắc Đinh Công Đạt đã tạo hình mặt nạ từ gương mặt thật của 3 chúng tôi. Từ đó, mỗi người sẽ tự đưa ý của mình lên tác phẩm. Đối diện nhà tôi là chùa Lý Quốc Sư nên tôi sẽ là “mặt chùa”.

Họa sĩ Lê Thiết Cương cùng những người bạn tham dự khai mạc triển lãm

Còn anh Nguyễn Việt Hà là “mặt phố” bởi anh Hà là nhà văn viết nhiều tiểu thuyết, tản văn, truyện ngắn về Hà Nội. Đinh Công Đạt là “mặt kẻ chợ”, vì sinh ra ở phố Hàng Buồm. Từ “mặt chùa”, tôi nghĩ ra thể loại mặt nạ giấy bồi và mặt nạ gốm. Tất cả những mặt nạ gốm tôi ghi những câu kinh điển của nhà Phật. Mặt nạ giấy bồi tôi ghi những câu nổi tiếng của các thiền sư, nhà thơ nổi tiếng thời Lý, Trần như Trần Nhân Tông, Trần Thái Tông... Nhiều người hỏi tôi về ý đồ bán tác phẩm gây quỹ từ thiện. Thực ra tôi không có ý gì cả, tôi chỉ đơn giản nghĩ rằng, mình là họa sĩ thì chỉ biết vẽ tranh, vẽ mặt nạ rồi bán cho nhà sưu tầm, để có tiền làm việc thiện.

Nhà điêu khắc Đinh Công Đạt: Dám đưa cái mặt của mình ra để chơi đùa

Gần 30 năm ngồi với nhau không thể nói là gặp gỡ, quen biết mà là chịu đựng nhau. Nói gặp gỡ không thể tả hết nỗi niềm 30 năm ấy đâu. 30 năm mà không làm cái gì chung thì cũng thật kỳ quặc. Cách đây khoảng 1 năm, tôi nghĩ sẽ làm một dự án nghệ thuật chung, trong đó ai cũng phải làm phần của riêng mình. Đề bài là làm một cái chung với nhau nhưng phải rất khác nhau. Cuối cùng, chúng tôi làm 3 mặt của 3 người, vì không bị vướng bản quyền. Hơn thế, mình dám đưa cái mặt của mình ra để chơi đùa.

Cá nhân tôi, dù là một nhà điêu khắc, tôi cũng loay hoay để tôn vinh Hà Nội trên mặt nạ gốm và giấy bồi. Tôi vẫn nhớ, ngày xưa có những “tay chơi” nổi tiếng Hà thành là Cường “Hàng Đồng”, Thắng “Hàng Vải”, Trường “Hàng Chiếu”… Tên người gắn với tên phố, tên phố đã gắn với số phận mỗi người. Và tôi nghĩ ra sẽ lấy tên phố và món ăn Hà Nội để đưa vào nghệ thuật. Tôi muốn thánh hóa món ăn chúng tôi ăn hàng ngày, thánh hóa những con phố. Tôi nghĩ, nó đã là thánh rồi, mỗi người nhắc tới một chút thì sẽ trở nên hiện hữu.

Nhà văn Nguyễn Việt Hà: Chọn mặt nạ để cùng “múa ba”

- Phóng viên: Là một nhà văn từng có nhiều truyện ngắn, tiểu thuyết viết về Hà Nội, nhưng với trưng bày “Mặt khác”, nhiều người khá bất ngờ khi Nguyễn Việt Hà lại đứng chung sân với các nghệ sĩ tạo hình?

- Nhà văn Nguyễn Việt Hà: Ở trưng bày “Mặt khác”, tôi vẫn là một nhà văn thôi (cười). Ở đây, tôi lựa chọn các câu văn độ 7 - 8 chữ từng xuất hiện trong các tác phẩm tôi viết về Hà Nội rồi tự tay đề lên mặt nạ do nhà điêu khắc Đinh Công Đạt tạo dáng. Họa sĩ Lê Thiết Cương và nhà điêu khắc Đinh Công Đạt từng nhiều lần hợp tác với nhau mà chúng tôi vẫn hay nói đùa rằng, đó là các cuộc “múa đôi”. Còn lần này, ở cuộc “múa ba” của tôi, Đạt và Cương, chúng tôi lựa chọn thể loại điêu khắc mặt nạ để cả 3 cùng đứng chung trong một cuộc ra mắt của giới tạo hình. Dẫu vậy, phần của tôi được xem như nhẹ nhàng nhất, tôi chỉ viết và viết.

- Dù chỉ với vài câu chữ ngắn gọn trên mặt nạ nhưng cũng đủ để gợi lại những tác phẩm từng xuất bản của anh như “Tuyệt không dấu vết”, “Giọng của phố”… Là một nhà văn yêu Hà Nội và viết về Hà Nội, hẳn anh có chủ ý muốn gửi tới người xem?

- Những quan niệm về phố Hà Nội, Hà Nội có những phẩm tính gì, tôi đã viết trong tiểu thuyết, truyện ngắn. Nhiều lần tôi đã nói, Hà Nội không của riêng ai và ai cũng có một kiểu Hà Nội của riêng mình. Hà Nội là một thành phố văn hóa. Tôi nghĩ, những ai đã sống lâu ở Hà Nội, đến một thời điểm nào đó, đến độ nào đó đều thăng hoa trở thành nghệ sĩ. Có người thì hát, múa, vẽ, còn tôi là viết văn. Thổ nhưỡng của Hà Nội, nền tảng văn hóa của thành phố này rất dày, vì thế Thủ đô có nhiều văn nghệ sĩ, có những con phố có nhiều văn nghệ sĩ sinh trưởng ở đó. Đó là điều đương nhiên, tự nhiên như giời đất, không có gì bí hiểm cả. Tất nhiên, mỗi vùng đất đều có cái hay riêng, nhưng ở Hà Nội, cái độ lãng tử, tài hoa cũng được coi là một phẩm chất. Do vậy, mặt nạ sẽ chỉ là mặt nạ, còn khi được nhìn qua lăng kính nghệ sĩ lại trở thành một tác phẩm nghệ thuật.

- Giả dụ có thêm một cuộc “múa ba” nữa thì liệu anh có tiếp tục chọn Hà Nội không?

- Chúng tôi đều sinh ra và lớn lên tại Hà Nội. Mỗi người yêu Hà Nội theo một cách riêng và từng nhiều lần đề cập đến tình yêu ấy trong các tác phẩm của mình. Trước dự án “Mặt khác”, chúng tôi đã dự tính sẽ làm một dự án nghệ thuật về vỉa hè Hà Nội, nhưng chưa có điều kiện thực hiện. Tôi nghĩ, để có thể lôi kéo một nhà văn vào dự án nghệ thuật tạo hình thì cách dễ nhất là để anh ta vẫn đóng vai trò là người viết. Nhà văn sẽ vẫn tiếp tục mạch viết của mình ở mảng mà anh ta yêu thích. Với tôi, đó chính là Hà Nội.

- Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện!

Thanh Xuân (Thực hiện)