Trung Quốc bắt 53.000 nghi phạm lừa đảo qua mạng viễn thông từ các nước Đông Nam Á

Từ 2023 đến nay, Trung Quốc đã bắt và đưa về nước 53.000 nghi phạm là công dân Trung Quốc hoạt động tại các trung tâm lừa đảo ở các nước Đông Nam Á. Ảnh: Xinhua.

Mười phút sau, cảnh sát đến và hỏi Quách ông đã chuyển tiền cho người gọi điện hay chưa. Cảnh sát chỉ rời đi sau khi ông ký vào một văn bản xác nhận không làm bất cứ điều gì khiến mình trở thành nạn nhân của lừa đảo tài chính.

Ông Quách rất ngạc nhiên trước tốc độ thực thi pháp luật của cảnh sát: "Tôi không khỏi thắc mắc họ cần bao nhiêu người để đối phó nhanh với nhiều vụ lừa đảo như vậy?".

Huy động toàn quốc thực thi chống lừa đảo

Trường hợp của ông Quách không phải là cá biệt. Tính đến tháng 5/2024, nhà chức trách Trung Quốc đã chặn gần 7 tỷ cuộc gọi điện thoại và số lượng tương tự tin nhắn, đồng thời thực hiện hơn 18 triệu cuộc gặp gỡ chỉ trong một năm để ngăn mọi người liên hệ với những kẻ lừa đảo.

Đây là một phần trong nỗ lực "Dựng tường lửa chống lừa đảo" được các cơ quan thực thi pháp luật, nhà khai thác viễn thông, ngân hàng và doanh nghiệp Trung Quốc cùng xây dựng. Cảnh sát ở một số thành phố thậm chí còn tạm thời phong tỏa tài khoản ngân hàng cá nhân, dù chủ tài khoản có chuyển tiền hay không.

Lừa đảo qua mạng viễn thông đã trở thành vấn đề được đặc biệt quan tâm ở Trung Quốc. Ảnh: HK01.

Tuy nhiên, các phương pháp giám sát mà cảnh sát sử dụng trong hoạt động chống lừa đảo cũng đã khiến một số người cảm thấy bất an, dấy lên mối lo ngại về quyền riêng tư. Đối với nhiều người, điều này có nghĩa là chính phủ đang bảo vệ họ, nhưng với một số người khác, nó tiết lộ một thực tế: đang bị giám sát.

Đa số người dân Trung Quốc chấp nhận sự giám sát chặt chẽ như vậy vì "nó được thực hiện với mục đích quan tâm". Động thái này được xem giống như việc theo dõi toàn diện nơi ở và tình trạng sức khỏe của người dân trong đại dịch COVID-19, khi chính quyền sử dụng cả biện pháp công nghệ cao và truyền thống để thực thi lệnh phòng chống dịch bệnh của chính phủ nhằm ngăn chặn sự lây lan.

Một nhóm lừa đảo của người Trung Quốc ở Campuchia bị bắt dẫn độ về nước. Ảnh: Xinhua.

Theo Global Anti-Scam Alliance (Liên minh chống lừa đảo toàn cầu), các vụ lừa đảo tài chính đã tăng mạnh trên toàn thế giới, đặc biệt là ở châu Á. Ước tính thiệt hại do lừa đảo ở châu Á lên tới 688,4 tỷ USD trong 12 tháng tính đến tháng 10/2024. Trong hầu hết các vụ lừa đảo, nạn nhân bị kẻ lừa đảo liên hệ qua điện thoại, mạng xã hội và ứng dụng tin nhắn. Trên toàn cầu, trong cùng kỳ thiệt hại do gian lận ước tính lên tới 1,03 nghìn tỷ USD.

Sử dụng công nghệ để giám sát chặt chẽ

Nhà chức trách Trung Quốc giám sát mọi cuộc gọi điện thoại, liên lạc Internet, sử dụng phần mềm và mua sắm, điều này cho thấy họ rất quan ngại về các hoạt động lừa đảo hiện nay. Lừa đảo càng dễ xảy ra khi nền kinh tế suy giảm, kiếm việc làm khó và thu nhập giảm.

Thị trường bất động sản tiếp tục trì trệ, lợi nhuận đầu tư thấp và tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên cao, ngày càng nhiều người không thể cưỡng lại được sự cám dỗ làm giàu nhanh chóng. Để đạt được mục tiêu trấn áp tình trạng đó, chính quyền các địa phương cũng đã tích cực tuyên truyền nhắc nhở người dân cảnh giác với nạn lừa đảo.

Một băng nhóm tội phạm lừa đảo bị bắt ở Lào đưa về Phúc Kiến. Ảnh: CNS.

Ông Lưu, 37 tuổi, ở Vô Tích, kể rằng vào tháng 7/2023, ông bị nhiễm COVID-19. Trong khi chữa bệnh tại nhà, ông nhận được một cuộc gọi quấy rối, sau đó nhận được cuộc gọi từ cảnh sát chống lừa đảo.

Cảnh sát thông báo với ông tất cả các thẻ ngân hàng mang tên ông sẽ bị phong tỏa trong một tháng và cho phép ông chuyển một phần tiền vào Alipay trước khi phong tỏa để trang trải chi phí hàng ngày. Hai tuần sau, ông phải đích thân đến cơ quan công an xin mở khóa một tài khoản để trả tiền thế chấp. "Tất nhiên họ làm như vậy để bảo vệ mọi người, nhưng tôi tự hỏi, liệu có cách nào tốt hơn không?", ông nói.

Chính quyền Trung Quốc không tiết lộ tổng số tiền bị mất mát trong các vụ lừa đảo trong nước cũng như các dữ liệu có liên quan. Truyền thông nhà nước thỉnh thoảng đưa tin về một số trường hợp, chẳng hạn như mùa Hè năm ngoái một phụ nữ ở Hàng Châu mất 19 triệu NDT (khoảng 2,6 triệu USD) vàng trong một vụ lừa đảo hẹn hò qua mạng. Những kẻ lừa đảo thường mạo danh cảnh sát, cơ quan quản lý tài chính hoặc người thân, bạn bè của nạn nhân, hoặc dụ dỗ nạn nhân tham gia vào các dự án đầu tư giả mạo.

Cảnh sát tuyên truyền chống lừa đảo qua mạng viễn thông cho dân chúng. Ảnh: HK01.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã hợp tác với nhiều chính phủ để trấn áp các căn cứ lừa đảo do các nhóm lừa đảo Trung Quốc lập ra ở nước ngoài. Các tổ chức tội phạm này cũng tham gia vào hoạt động buôn người. Năm ngoái, chính phủ Trung Quốc tuyên bố đã xóa bỏ "tất cả các trung tâm lừa đảo quy mô lớn" ở miền Bắc Myanmar và từ năm 2023 đến nay đã hợp tác với các nước Đông Nam Á để bắt giữ hơn 53.000 nghi phạm người Trung Quốc.

Công an theo dõi chặt các hiện tượng bất thường

Nhiều người dùng nền tảng mạng xã hội Xiaohongshu ở Trung Quốc đã chia sẻ kinh nghiệm tương tác với cảnh sát chống lừa đảo, trong đó có việc nhận được cuộc gọi của cảnh sát vào đêm khuya và thậm chí được yêu cầu đến đồn cảnh sát địa phương.

Luật chống lừa đảo viễn thông và Internet của Trung Quốc có hiệu lực vào cuối năm 2022, quy định cơ quan công an phải đi đầu trong công tác chống lừa đảo và Trung tâm chống lừa đảo quốc gia thuộc Quốc vụ viện sẽ điều phối mạng lưới chống lừa đảo. Trung tâm này sử dụng Bigdata (dữ liệu lớn) và các công nghệ khác để theo dõi chặt chẽ biến động bất thường của tài khoản và ngay lập tức thông báo cho cảnh sát can thiệp khi phát hiện có giao dịch đáng ngờ.

Các ngân hàng, nhà khai thác viễn thông và nhà cung cấp dịch vụ Internet phải báo cáo các dấu hiệu giao dịch đáng ngờ cho cảnh sát và ngân hàng cũng có quyền trì hoãn thanh toán, hạn chế tài khoản hoặc chấm dứt dịch vụ. Nếu vi phạm quy định, có thể bị phạt tiền hoặc thậm chí bị đình chỉ giấy phép.

Ngoài ra, ứng dụng chống lừa đảo do Trung tâm Chống lừa đảo Quốc gia ra mắt năm 2021 cho đến nay đã được tải xuống 2,5 tỷ lần. Nó có thể xác định các cuộc gọi và tin nhắn văn bản có rủi ro cao, đồng thời phát hiện tính an toàn của các ứng dụng và tài khoản thanh toán trên điện thoại di động của người dùng.

Baidu thông qua công nghệ Bigdata và AI cũng giúp cảnh sát chống lại các tổ chức lừa đảo, trong khi China Mobile cung cấp dịch vụ chặn cuộc gọi và tin nhắn quấy rối.

Theo số liệu thống kê của Bộ Công an, độ tuổi trung bình của nạn nhân lừa đảo viễn thông và Internet tại Trung Quốc năm 2023 là 37, trong đó 62% ở độ tuổi từ 18-40 và 1/3 ở độ tuổi từ 41-65.

Một nạn nhân nhận lại tiền bị lừa sau khi công an bắt được nhóm tội phạm. Ảnh: Sohu.

Chấp nhận bỏ qua vấn đề riêng tư

Peter, người làm việc trong ngành công nghệ tại Bắc Kinh, cho biết vào mùa Hè năm ngoái, ông đã tải xuống ứng dụng ví điện tử trên điện thoại di động mà không có thẻ SIM, sau đó nhận được cuộc gọi từ cảnh sát địa phương.

Ông nghĩ rằng thao tác này sẽ không bị theo dõi, nhưng vẫn dùng số điện thoại di động của mình để đăng nhập vào ứng dụng. Ông nghi ngờ cảnh sát đã xác định được danh tính của mình bằng cách theo dõi các địa chỉ IP được kết nối với các ứng dụng mà họ xác định là "có rủi ro cao".

Đối với hầu hết người dân Trung Quốc, việc từ bỏ một chút quyền riêng tư cá nhân chỉ là một sự hy sinh nhỏ. Ông Quách chủ tiệm bán lẻ ở Thượng Hải, tự tin vào khả năng nhận biết lừa đảo, nhưng ông cho rằng người cao tuổi dễ bị lừa đảo qua mạng hơn.

Ông nói: "Tôi nghĩ rằng quyền riêng tư, sự tiện lợi và an toàn trong nhiều trường hợp xung đột với nhau và để chống tội phạm, giám sát là điều cần thiết".

Thu Thủy