Trung Quốc đẩy mạnh phi đôla hóa

Ảnh minh họa - Ảnh: Getty Images

Theo dữ liệu từ Cục Quản lý Ngoại hối Trung Quốc (SAFE), trong 5 năm qua, các khoản cho vay, tiền gửi và đầu tư trái phiếu ra nước ngoài bằng nhân dân tệ của các ngân hàng Trung Quốc đã tăng gấp bốn lần, vượt mức 3,4 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 480 tỷ USD).

Điều này phản ánh nỗ lực mạnh mẽ của Bắc Kinh trong việc giảm vai trò trung tâm của đồng USD trong dòng chảy tài chính toàn cầu.

MỞ CỬA HƠN VỚI NƯỚC NGOÀI

Cũng nằm trong chiến lược này, Trung Quốc đang mở rộng các kênh để nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận trái phiếu bằng nhân dân tệ. Tuy nhiên, trọng tâm của Bắc Kinh là thúc đẩy vai trò của nhân dân tệ trong thương mại, một phần nhằm đối phó với các chính sách mới từ Mỹ và các nước khác, bao gồm lệnh trừng phạt gần đây của Liên minh châu Âu (EU) nhắm vào một số ngân hàng Trung Quốc bị cáo buộc hỗ trợ Nga.

“Từ góc nhìn của Trung Quốc, mở rộng thanh toán quốc tế bằng nhân dân tệ có ý nghĩa quan trọng, bởi điều đó chứng minh rằng dù xảy ra bất kỳ biến động nào, nước này vẫn có thể tiến hành giao dịch thương mại bình thường”, ông Adam Wolfe, nhà kinh tế về thị trường mới nổi tại công ty nghiên cứu Absolute Strategy Research, nhận định với tờ báo Financial Times.

Dữ liệu từ SAFE cho thấy trong vòng một thập kỷ qua, tài sản sinh lời cố định như trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi... ở nước ngoài của các ngân hàng Trung Quốc đã tăng hơn gấp đôi, vượt 1,5 nghìn tỷ USD, trong đó tỷ trọng tài sản định giá bằng nhân dân tệ tăng nhanh, đạt gần 484 tỷ USD vào cuối tháng 6/2025. Riêng các khoản cho vay và tiền gửi bằng nhân dân tệ chiếm 360 tỷ USD, tăng mạnh so với 110 tỷ USD vào năm 2020.

Cùng xu hướng này, Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) ước tính rằng hoạt động cho vay bằng nhân dân tệ ra nước ngoài của các ngân hàng Trung Quốc đối với các nước đang phát triển đã tăng 373 tỷ USD trong giai đoạn từ tháng 3/2021 đến tháng 3/2025, phản ánh rõ nỗ lực mở rộng vai trò quốc tế của đồng nhân dân tệ.

“2022 được coi là năm bước ngoặt, khi các khoản tín dụng của nhà băng Trung Quốc ở nước ngoài chuyển hướng từ định giá bằng USD và euro sang định giá bằng nhân dân tệ”, các nhà phân tích tại BIS nhận xét.

Với mức lãi suất tương đối thấp tại Trung Quốc, trong năm nay, nhiều quốc gia vay nợ từ Trung Quốc, bao gồm Kenya, Angola và Ethiopia, đã chuyển các khoản vay hiện hành từ USD sang nhân dân tệ.

Gần đây, Indonesia và Slovenia cũng công bố kế hoạch phát hành trái phiếu bằng nhân dân tệ, trong khi Ngân hàng Phát triển Kazakhstan tháng trước đã phát hành trái phiếu nhân dân tệ ra nước ngoài trị giá 2 tỷ nhân dân tệ với lãi suất chỉ 3,3%.

MỘT LOẠT SÁNG KIẾN

Hiện tại, Trung Quốc đang đẩy mạnh quốc tế hóa đồng nhân dân tệ thông qua mạng lưới ngân hàng thanh toán bù trừ nước ngoài, bao gồm cả các ngân hàng trong nước và quốc tế, cùng với các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ (currency swap) với nhiều đối tác thương mại toàn cầu.

Đồng thời, Bắc Kinh thúc đẩy việc sử dụng hệ thống thanh toán xuyên biên giới CIPS của riêng mình, với giá trị giao dịch tăng từ mức rất thấp cách đây một thập kỷ lên hơn 40 nghìn tỷ nhân dân tệ mỗi quý kể từ đầu năm ngoái.

Giao dịch qua hệ thống CIPS vẫn tăng trưởng mạnh kể cả khi tỷ trọng thanh toán toàn cầu bằng nhân dân tệ trên hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT giảm.

"Điều này có thể phản ánh sự chuyển dịch các dòng thanh toán sang hệ thống CIPS của Trung Quốc", ông Bert Hofman, giáo sư tại Viện Đông Á, Đại học Quốc gia Singapore, nhận định.

Tuy nhiên, theo giới phân tích, các biện pháp kiểm soát vốn của Bắc Kinh lâu nay làm giảm sức hấp dẫn của của nhân dân tệ trong các giao dịch quốc tế. Theo dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), vào đầu năm nay, nhân dân tệ chỉ chiếm 2,1% trong tổng dự trữ ngoại hối của các quốc gia.

Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đang tích cực tìm cách khắc phục vấn đề này. Gần đây, Bắc Kinh đã mở cửa thị trường vay mượn ngắn hạn (repo) giữa các ngân hàng nội địa, cho phép nhà đầu tư nước ngoài tham gia. Theo đó, họ có thể sử dụng các tài sản sinh lời cố định bằng nhân dân tệ làm tài sản đảm bảo cho các khoản vay bằng nhân dân tệ.

“Sáng kiến repo đã giúp giải quyết một số thách thức mà các nhà đầu tư nước ngoài gặp phải trên thị trường tài chính Trung Quốc. Các nhà đầu tư chỉ tăng tỷ trọng vốn vào tài sản bằng nhân dân tệ khi chúng có thể được sử dụng để tạo ra lợi nhuận, thay vì chỉ nắm giữ đơn thuần”, bà Karen Lam, Trưởng bộ phận Chứng khoán hóa và Phái sinh tại công ty luật Simmons & Simmons có trụ sở ở Hồng Kông, nhận xét.

Mùa hè vừa rồi, Trung Quốc đã mở rộng chương trình Bond Connect, một cơ chế cho phép các nhà đầu tư Trung Quốc đại lục mua bán trái phiếu tại Hồng Kông.

Theo ông Paul Smith, Trưởng bộ phận Thị trường Nhật Bản, Bắc Á và Australia tại ngân hàng Citi, sáng kiến này tạo cầu nối giữa các nhà phát hành trái phiếu bằng nhân dân tệ ở nước ngoài và một “nguồn thanh khoản nhân dân tệ dồi dào”, giúp dòng vốn và giao dịch trái phiếu xuyên biên giới diễn ra thuận lợi hơn.

“Bắc Kinh không đặt mục tiêu để nhân dân tệ thay thế đồng USD trong hệ thống tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, bằng cách tăng vai trò của nhân dân tệ trong thương mại và đầu tư quốc tế, Trung Quốc vẫn có thể hưởng lợi kép. Các chính sách triển khai nhằm hiện thực hóa mục tiêu này diễn ra từ từ nhưng tất cả các yếu tố cần thiết để đẩy nhanh quá trình quốc tế hóa nhân dân tệ đều đang dần được hoàn thiện”, ông Smith nhận xét.

Ngọc Trang