Trung Quốc kích hoạt cơ chế ứng phó khẩn cấp với mưa lũ

Nhiều địa phương ở Trung Quốc đã kích hoạt cơ chế khẩn cấp ứng phó lũ lụt

Thiệt hại nặng nề từ mưa lũ liên tiếp

Trong động thái mới nhất, Bộ Thủy lợi Trung Quốc ngày 19-8 đã chính thức kích hoạt cơ chế ứng phó khẩn cấp cấp IV tại các tỉnh, thành gồm Thiên Tân, Hà Bắc, Liêu Ninh và Vân Nam, đồng thời duy trì cảnh báo tại Thủ đô Bắc Kinh. Đây là quyết định được đưa ra sau khi cơ quan khí tượng dự báo nhiều khu vực sẽ hứng chịu mưa lớn đến cực lớn trong các ngày từ 19 đến 22-8.

Bộ Chỉ huy phòng chống lũ lụt quốc gia cũng phát lệnh khởi động ứng phó khẩn cấp đối với Bắc Kinh, Thiên Tân và Hà Bắc, là những khu vực tập trung dân cư đông đúc, hạ tầng phức tạp. Bộ Quản lý khẩn cấp cũng đã lập tức phái hai đoàn công tác tới Bắc Kinh và Hà Bắc để phối hợp địa phương trong công tác phòng chống, cứu trợ và sơ tán.

Đáng chú ý, đây là đợt mưa lũ lớn thứ hai chỉ trong vòng chưa đầy 2 tháng tại Bắc Kinh, sau đợt mưa bão hồi cuối tháng 7 khiến ít nhất 44 người thiệt mạng và gây thiệt hại hàng chục nghìn ngôi nhà. Các chuyên gia dự báo rằng với cường độ mưa cực đoan lần này, mực nước của nhiều con sông vừa và nhỏ có thể vượt mức báo động, thậm chí tái diễn nguy cơ lũ quét, sạt lở.

Theo số liệu của Bộ Thủy lợi, từ giữa tháng 7 đến giữa tháng 8 này, 330 con sông trên khắp Trung Quốc đã vượt mức cảnh báo, trong đó 22 con sông đạt mức nước cao nhất từ trước đến nay. 37 đoàn chuyên gia đã phải trực tiếp xuống hiện trường hỗ trợ ứng phó. Trung Quốc hiện vẫn trong mùa lũ chính, và với đặc điểm khí hậu khắc nghiệt, nguy cơ thiên tai còn tiếp diễn đến hết tháng 9.

“Đồng hành” với mưa lũ, các cơn bão trên Biển Đông và vùng Tây Thái Bình Dương cũng liên tiếp đổ bộ vào Trung Quốc. Từ đầu năm đến nay, Trung Quốc đã hứng chịu 3 cơn bão, nhiều hơn trung bình thường niên. Cơn bão mới trong tháng 8 được dự báo có thể tác động đến khu vực phía Bắc sông Dương Tử, làm gia tăng nguy cơ ngập lụt.

Thiên tai năm 2025 đang để lại những tổn thất nghiêm trọng cho Trung Quốc. Theo Bộ Quản lý khẩn cấp, chỉ trong nửa đầu năm, thiên tai đã ảnh hưởng tới hơn 23 triệu người, khiến 307 người chết hoặc mất tích, hơn 620.000 người phải sơ tán khẩn cấp. Khoảng 29.600 ngôi nhà bị phá hủy, tăng gần 30% so với cùng kỳ năm trước. Trên 2,1 triệu ha đất nông nghiệp bị ngập úng, thiệt hại trực tiếp ước tính 54,11 tỷ nhân dân tệ (tương đương 7,55 tỷ USD). Điều đáng chú ý là hơn 90% thiệt hại kinh tế đến từ lũ lụt, với con số khoảng 51 tỷ nhân dân tệ. Điều này phản ánh rõ mức độ tàn phá của mưa lớn và lũ quét tại nhiều khu vực đông dân cư.

Không chỉ gây thiệt hại về người, mưa lũ còn gián đoạn nghiêm trọng hệ thống giao thông và vận tải. Tại Quảng Đông, sân bay quốc tế Bạch Vân (Quảng Châu) và Bảo An (Thâm Quyến) từng ghi nhận hàng trăm chuyến bay bị hoãn, hủy. Các tuyến đường sắt liên tỉnh cũng phải tạm ngừng hoạt động, ảnh hưởng đến hàng chục nghìn hành khách. Điều này kéo theo thiệt hại kinh tế gián tiếp không nhỏ đối với hoạt động thương mại, du lịch, logistics.

Lời cảnh tỉnh từ những cơn “thịnh nộ” của thiên nhiên

Trung Quốc vốn có địa hình và khí hậu phức tạp, chịu ảnh hưởng đồng thời của gió mùa châu Á, dòng chảy từ dãy Himalaya và sự dao động của khí hậu toàn cầu. Năm 2025, hiện tượng El Nino và sự nóng lên bất thường của Thái Bình Dương đã làm gia tăng tình trạng mưa cực đoan ở nhiều khu vực Đông Á.

Các nhà khí tượng nhận định rằng, biến đổi khí hậu toàn cầu đã khiến lượng mưa phân bố không đều, tập trung dồn dập trong thời gian ngắn, dẫn đến nguy cơ lũ quét và sạt lở cao hơn. Nhiệt độ cao kỷ lục trong tháng 6-7 vừa qua cũng khiến băng tuyết tại Tây Tạng và Tân Cương tan nhanh, góp phần gia tăng lưu lượng nước đổ về hệ thống sông lớn. Một nguyên nhân khác đến từ hệ thống đê điều, hồ chứa và hạ tầng phòng lũ vốn đã được xây dựng từ nhiều năm trước. Nhiều công trình không được duy tu đúng mức, nay đứng trước sức ép lớn của dòng chảy và nguy cơ vỡ đập. Vụ ngập lụt tại Hà Nam năm 2021 từng cho thấy sự mong manh của cơ sở hạ tầng trước mưa lớn cực đoan.

Tốc độ đô thị hóa nhanh chóng khiến nhiều thành phố của Trung Quốc đối mặt tình trạng “hiệu ứng đô thị ngập lụt”. Diện tích mặt phủ bê tông lớn hạn chế khả năng thấm nước tự nhiên, trong khi hệ thống thoát nước chưa theo kịp quy mô dân số, dẫn đến ngập úng nặng nề khi mưa lớn xảy ra.

Trước tình hình lũ lụt khẩn cấp, Trung Quốc đã triển khai đồng bộ một số giải pháp. Theo đó, tăng cường giám sát thời tiết, cơ quan khí tượng phát cảnh báo mưa lớn, đồng thời chính quyền địa phương duy trì theo dõi liên tục để kịp thời ra lệnh sơ tán. Dân cư khỏi vùng nguy hiểm, với hàng trăm nghìn người đã được di chuyển khỏi các khu vực hạ lưu sông, vùng núi dễ sạt lở. Điều tiết hồ chứa, bảo vệ đê điều, các hồ chứa nước lớn được kiểm soát chặt chẽ để xả lũ hợp lý, tránh tình trạng vỡ đập bất ngờ. Trung Quốc cũng tiến hành huy động lực lượng cứu hộ, gồm các lực lượng: Quân đội, cảnh sát vũ trang, tình nguyện viên được điều động để dựng lều trú, vận chuyển lương thực, thuốc men cho người dân vùng ngập lụt.

Về lâu dài, để ứng phó với mưa lũ cực đoan còn nghiêm trọng hơn, Trung Quốc cần triển khai các chiến lược căn cơ. Tiến hành nâng cấp hệ thống phòng lũ, đê điều, hồ chứa, cống thoát nước tại các đô thị cần được gia cố và hiện đại hóa. Sử dụng công nghệ cảm biến, AI và dữ liệu lớn có thể tích hợp vào việc giám sát và dự báo lũ.

Quy hoạch đô thị chống ngập, các thành phố tăng diện tích “vùng thấm nước” với công viên, hồ điều hòa, cây xanh, hạn chế bê tông hóa tràn lan. Đây là hướng tiếp cận “thành phố bọt biển” mà Trung Quốc đã bắt đầu thử nghiệm ở Thượng Hải, Vũ Hán. Đồng thời, tái định cư dân cư vùng rủi ro cao, nhiều khu vực ven sông, ven núi cần được quy hoạch lại, giảm thiểu tình trạng dân cư sống trong vùng nguy hiểm. Cuối cùng là ứng phó biến đổi khí hậu toàn cầu. Là nước phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới (chiếm khoảng 27% lượng khí thải carbon toàn cầu và 1/3 tổng lượng khí thải nhà kính), Trung Quốc ngày càng nhận thấy không thể tách rời trách nhiệm trong nỗ lực giảm phát thải, chuyển đổi năng lượng và tham gia sâu vào các sáng kiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu. Có thể nói, đợt mưa lũ đang diễn ra không chỉ là thảm họa thiên nhiên đối với hàng triệu người dân Trung Quốc, mà còn là lời cảnh tỉnh đối với chính phủ và toàn xã hội. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khó lường, không một quốc gia nào có thể đứng ngoài thách thức chung này.

Đối với Trung Quốc, bài toán đặt ra là làm sao vừa bảo đảm an toàn cho dân cư, vừa duy trì tăng trưởng kinh tế trong khi khí hậu cực đoan ngày càng tác động mạnh đến cơ sở hạ tầng, chuỗi cung ứng và đời sống xã hội. Việc kích hoạt cơ chế khẩn cấp lũ lụt thể hiện sự chủ động, song chỉ có thể giải quyết tức thời. Về lâu dài, Trung Quốc cần cải cách mạnh mẽ hơn nữa trong quy hoạch đô thị, đầu tư vào hạ tầng chống thiên tai và thực hiện cam kết toàn cầu về chống biến đổi khí hậu.

Lũ lụt tại Trung Quốc mùa mưa năm 2025 cho thấy mức độ tàn phá của thiên tai khi kết hợp với biến đổi khí hậu và quá trình đô thị hóa nhanh chóng. Dù đã kích hoạt cơ chế ứng phó khẩn cấp, tổn thất vẫn rất nặng nề. Điều này khẳng định rằng phòng ngừa mới là giải pháp căn bản, không chỉ cứu hộ sau thiên tai. Chỉ khi nâng cao khả năng chống chịu của xã hội, đầu tư cho hệ thống cảnh báo sớm và giảm phát thải toàn cầu, con người mới có thể giảm thiểu những cơn “cuồng nộ” của thiên nhiên.

Hoàng Tuấn