Điều gì khiến ông Putin ngồi vào bàn đàm phán với ông Zelensky dù từng phản đối?
Giới quan sát nhận định, ông Putin sẽ đồng ý một cuộc gặp với ông Zelensky nếu Điện Kremlin cảm thấy hài lòng với những nhượng bộ mà Tổng thống Ukraine sẵn sàng đưa ra.
Ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Trump
Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết Tổng thống Nga Vladimir V. Putin đã đồng ý gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, song phía ông Putin vẫn chưa xác nhận.
Bất chấp những hình ảnh ngoại giao gây chú ý trong các cuộc trao đổi của ông Trump với Tổng thống Nga hồi tuần trước và với Tổng thống Ukraine cùng các nhà lãnh đạo châu Âu hôm 18/8, kết quả rõ ràng nhất cho đến lúc này dường như vẫn chỉ là thêm các cuộc họp nữa.
Ảnh minh họa: Getty
Ông Trump nhấn mạnh ưu tiên hàng đầu của mình là thúc đẩy một cuộc đối thoại trực tiếp giữa ông Putin và ông Zelensky nhằm chấm dứt chiến sự tại Ukraine. Theo nhà lãnh đạo Mỹ, sau đó ông có thể tham dự các vòng đàm phán tiếp theo để hỗ trợ thu hẹp những bất đồng còn tồn tại.
Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt ngày 19/8 cho biết ông Putin đã đồng ý gặp ông Zelensky trong vài tuần tới, như một bước tiếp theo của tiến trình hòa bình. Theo bà, Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ đang xây dựng một khuôn khổ cho cuộc gặp này. Tuy nhiên, trước đó ông Putin từng tuyên bố chỉ tham dự nếu mọi chi tiết của hiệp ước hòa bình được thống nhất trước và hiện chưa có dấu hiệu nào cho thấy lập trường này đã thay đổi.
Truyền thông nhà nước Nga ngày 19/8 dường như hạ thấp khả năng diễn ra cuộc gặp, khi Ngoại trưởng Sergey Lavrov nhấn mạnh sự kiện này sẽ cần chuẩn bị kỹ lưỡng. Một trợ lý đối ngoại của ông Putin cho biết nhà lãnh đạo Nga chỉ đồng ý với ông Trump rằng cấp độ đại diện tại các vòng đàm phán tới sẽ cao hơn so với trước đây.
Ông Zelensky khẳng định sẵn sàng đàm phán ở bất kỳ hình thức nào và gợi ý tại cuộc họp báo ở Washington hôm 18/8 rằng có thể cần sức ép từ Mỹ để buộc ông Putin tham dự.
Tổng thống Putin chỉ gặp ông Zelensky nếu Ukraine đầu hàng?
Điện Kremlin vẫn để ngỏ các khả năng, nhưng giới phân tích nhận định nhà lãnh đạo Nga có lẽ chỉ đồng ý gặp người đồng cấp Ukraine nếu đó là để chấp nhận sự đầu hàng.
Ông Putin từ lâu đã không coi ông Zelensky là một đối tác đối thoại hợp pháp. Hôm 19/8, ông Lavrov thậm chí không nhắc tên mà gọi nhà lãnh đạo Ukraine bằng những từ như “nhân vật này” và “người đàn ông này”.
Theo giới quan sát, ông Putin vốn nổi tiếng với chiến thuật kéo dài các cuộc khủng hoảng, chờ đợi thời cơ trở nên thuận lợi hơn cho mình. Giới phân tích nhận định, nhà lãnh đạo Nga muốn duy trì giao tranh vì tin rằng Moscow đang chiếm ưu thế trên chiến trường, từ đó tạo lợi thế đàm phán trong tương lai.
Một số nhà phân tích Nga dự đoán Điện Kremlin sẽ đề xuất thêm ít nhất một vòng đàm phán nữa tại Istanbul nhằm bàn về hình thức khả thi cho cuộc gặp Putin - Zelensky.
“Mỗi giai đoạn đều có thể bị kéo dài vô tận bởi các thủ tục ngoại giao và hành chính, ngay cả dưới sức ép từ Mỹ", nhà bình luận chính trị Nga Andrei Nikulin viết trên mạng xã hội Telegram.
Như thường lệ, Điện Kremlin tìm cách để ngỏ các lựa chọn khi tiếp tục phát tín hiệu trong tuần này rằng cuộc gặp Putin - Zelensky là “có thể xảy ra” nhưng không đưa ra dấu hiệu nào cho thấy nó sắp diễn ra. Các nhà phân tích chuyên nghiên cứu Điện Kremlin cho rằng khó có thể hình dung ông Putin đồng ý gặp nếu chưa chắc chắn ông Zelensky sẽ chấp nhận các yêu cầu then chốt của Nga.
“Tôi không thấy triển vọng nào cho một cuộc gặp như vậy trong tương lai gần, thậm chí là trong tương lai có thể dự đoán", nhà khoa học chính trị Grigorii Golosov tại St. Petersburg, Nga, nhận định. Ông dự đoán ông Putin sẽ chỉ gặp ông Zelensky “nếu thấy rõ rằng cuộc gặp này là cần thiết để Ukraine đầu hàng cũng như để ông Zelensky thừa nhận thất bại".
Một cuộc đàm phán song phương có thể khiến ông Putin và ông Zelensky được nhìn nhận như những đối tác ngang hàng. Chính vì vậy, việc ông Trump khẳng định đang thu xếp một cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo này khiến nhiều người hoài nghi.
“Có lẽ họ đang hòa hợp với nhau tốt hơn tôi nghĩ", ông Trump nói về lãnh đạo Ukraine và Nga trong một cuộc trả lời phỏng vấn với Fox News hôm 19/8. Dù chưa có bằng chứng nào về sự gắn kết giữa ông Putin và ông Zelensky nhưng ông Trump cho biết đó là lý do ông đề xuất gặp riêng họ trước, thay vì theo định dạng ba bên có sự tham gia của ông.
“Nếu không, tôi đã không sắp xếp cuộc gặp hai bên mà sẽ sắp xếp cuộc gặp ba bên” ông Trump nói.
Ông Trump cho biết đã nói với ông Putin về việc tổ chức cuộc gặp song phương này trong cuộc điện đàm hôm 18/8, ngay sau khi ông Trump gặp ông Zelensky và các lãnh đạo châu Âu tại Nhà Trắng. Ông Zelensky cũng nói với báo giới, như nhiều lần trước đây, rằng ông sẵn sàng gặp ông Putin.
Triển vọng cuộc gặp giữa ông Putin và ông Zelensky
Tuy nhiên, khi cố vấn đối ngoại của ông Putin - Yuri Ushakov tóm tắt nội dung cuộc điện đàm với báo giới, ông không đề cập gì đến một hội nghị thượng đỉnh sắp diễn ra. Ông Ushakov cho biết, ông Trump và ông Putin đã thảo luận về việc “tìm kiếm cơ hội để đưa các quan chức cấp cao hơn” tham gia trực tiếp vào các cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine, nhưng không nêu rõ đó là những ai.
Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cũng tỏ ra mơ hồ trong một cuộc trả lời phỏng vấn trên truyền hình nhà nước hôm 19/8. Ông nói rằng, dù Điện Kremlin “về nguyên tắc” không phản đối một cuộc gặp song phương giữa ông Zelensky và ông Putin nhưng “mọi tiếp xúc ở cấp cao nhất đều cần được chuẩn bị rất kỹ lưỡng", Ngoại trưởng Nga nói.
Các nhà phân tích lưu ý rằng ông Putin đã có một loạt hoạt động ngoại giao bất thường, cho thấy ông coi trọng nỗ lực thúc đẩy đàm phán của ông Trump. Theo Điện Kremlin, trong tuần này, ông Putin đã gọi điện cho lãnh đạo các nước Saudi Arabia, Kyrgyzstan, Brazil, Ấn Độ, Tajikistan, Nam Phi, Uzbekistan, Kazakhstan và Belarus để cập nhật tình hình về tiến trình đàm phán Ukraine.
Ông Dmitri Trenin, chuyên gia về chính sách an ninh tại Trường Kinh tế Cao cấp Moscow, nhận định: “Có vẻ như ông Putin đã quyết định rằng thời điểm cho ngoại giao thực chất đã đến. Những giải pháp cơ bản mà ông Putin bàn với ông Trump có lẽ là phù hợp với ông ấy".
Theo dự đoán của ông Trenin, ông Putin sẽ đồng ý một cuộc gặp với ông Zelensky nếu Điện Kremlin cảm thấy hài lòng với những nhượng bộ mà Tổng thống Ukraine sẵn sàng đưa ra. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng các yêu cầu của ông Putin vẫn giữ nguyên, bao gồm không chỉ tuyên bố chủ quyền với một phần lãnh thổ Ukraine mà còn cả việc buộc Kiev phải giới hạn quy mô quân đội trong tương lai.
Yếu tố bao trùm lên khả năng diễn ra một cuộc gặp Putin - Zelensky chính là ông Trump. Theo giới phân tích, chính ông Trump đã thúc đẩy ông Putin tỏ ra sẵn sàng hơn trong việc đối thoại với ông Zelensky. Hồi tháng 2, ông Putin từng khiến ông Trump tức giận khi gợi ý rằng xung đột chỉ có thể kết thúc nếu chính phủ ông Zelensky được thay thế bằng một chính quyền lâm thời do Liên Hợp Quốc bảo trợ.
“Ngôn từ của Nga kể từ đó đã mềm mỏng hơn. Họ vẫn công kích ông Zelensky, nhưng không tuyên bố rằng ông ấy là một tổng thống bất hợp pháp đến mức không cần phải đối thoại", nhà khoa học chính trị Grigorii Golosov ở St. Petersburg nhận định.
Nghị sĩ Nga Konstantin Zatulin thì cho rằng việc Điện Kremlin cân nhắc một cuộc gặp với ông Zelensky là một phần trong nỗ lực của Nga nhằm “chứng minh rằng nước này sẵn sàng đạt được thỏa thuận với ông Trump". Ông Zatulin cho biết: “Nga đã chọn con đường này và điều đó đã tác động đến ông Trump".
Giới phân tích đánh giá, nếu ông Putin nhận thấy việc tổ chức một hội nghị thượng đỉnh như vậy có lợi, thông điệp tuyên truyền hoàn toàn có thể thay đổi chỉ sau một đêm. Vì vậy, theo nhà phân tích chính trị Mikhail Vinogradov ở Moscow, Điện Kremlin hầu như không lo ngại cuộc gặp với ông Zelensky sẽ gây ra cái giá chính trị quá lớn cho ông Putin.
Từng đưa ra cam kết tranh cử rằng sẽ chấm dứt xung đột Ukraine trong vòng 24 giờ, song gần đây ông Trump thừa nhận thực tế khó khăn hơn nhiều so với dự tính. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, sau cuộc đàm phán hôm 18/8, cho biết khả năng áp đặt các lệnh trừng phạt mới đối với Nga và các quốc gia giao thương với Nga, cũng như áp thuế mới đối với Nga hoặc đối tác thương mại của nước này, vẫn đang được xem xét. Ông lưu ý rằng Nga vẫn tiếp tục tấn công Ukraine ngay cả sau khi trao đổi về hòa bình với ông Trump.
Trước đó, trong mùa hè năm nay, ông Trump từng đe dọa áp thuế trừng phạt đối với các đối tác thương mại của Nga, song đã hạ giọng sau cuộc gặp với ông Putin ở Alaska hôm 15/8 vừa qua.
