Trung Quốc tái khởi động cỗ máy sản xuất khổng lồ

Trung Quốc vẫn đặt “sản xuất” lên hàng đầu

Theo các chuyên gia, cuộc họp toàn thể (plenum) diễn ra cuối tháng 10 sẽ tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm của công nghiệp chế tạo và công nghệ cao trong chiến lược phát triển 5 năm (2026–2030). Bắc Kinh xem đây là con đường đảm bảo vị thế “cường quốc toàn cầu” giữa bối cảnh cạnh tranh với Mỹ ngày càng gay gắt.

Ông Trần Ba (Chen Bo), nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Đông Á – Đại học Quốc gia Singapore, nhận định: “Trong sức mạnh cứng của một quốc gia, sản xuất vẫn là ưu tiên hàng đầu. Khi xung đột nổ ra, điều quyết định không phải dịch vụ, mà là năng lực chế tạo.”

Từ xe điện, năng lượng gió, mặt trời cho đến vật liệu đất hiếm, Trung Quốc đang tìm cách củng cố thế mạnh và giành “địa thế chiến lược” trong cuộc đua công nghệ toàn cầu. Dù có những lĩnh vực như bán dẫn hay hàng không còn phụ thuộc nhập khẩu, phần lớn chuỗi cung ứng của nước này đã nội địa hóa, giúp Bắc Kinh tự tin duy trì hướng đi “sản xuất làm gốc”.

Giới phân tích cho rằng, để thúc đẩy tiêu dùng, Bắc Kinh cần chuyển nguồn lực sang hộ gia đình – điều sẽ khiến doanh nghiệp và chính quyền địa phương có ít vốn đầu tư hơn. Nhưng trong bối cảnh đối đầu Mỹ - Trung căng thẳng, Trung Quốc khó lòng “rời bỏ” mô hình sản xuất để tập trung vào cầu nội địa.

Một chuyên gia tại Ngân hàng Macquarie nhận định: “Nếu chỉ dựa vào nhu cầu bên ngoài mà tiêu dùng trong nước vẫn yếu, Trung Quốc sẽ đối mặt thất nghiệp và giảm phát. Ngắn hạn thì chịu được, nhưng dài hạn sẽ là vấn đề lớn.”

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình

Kế hoạch 5 năm mới có gì khác so với trước đây?

Kế hoạch 2026–2030 là bản kế hoạch 5 năm thứ 15 của Trung Quốc kể từ khi áp dụng mô hình hoạch định theo chu kỳ Liên Xô. Các bản kế hoạch trước đều nhấn mạnh vai trò của tiêu dùng trong tăng trưởng – nhưng kết quả thực tế lại cho thấy người dân Trung Quốc vẫn ưu tiên tiết kiệm hơn là chi tiêu, đặc biệt sau khủng hoảng bất động sản và đại dịch.

Bắc Kinh đã thử nhiều biện pháp: trợ cấp tiêu dùng, hỗ trợ nuôi con, tăng nhẹ lương hưu… và mới đây, Tòa án Tối cao Trung Quốc yêu cầu doanh nghiệp và người lao động phải tham gia đầy đủ bảo hiểm xã hội, nhằm củng cố nền tảng phúc lợi dài hạn.

Tuy nhiên, một cố vấn chính sách tiết lộ rằng các cải thiện này “sẽ không đáng kể” vì ngân sách an sinh còn nhỏ và tài chính địa phương đang rất eo hẹp. Ông nói: “Ai cũng nhận ra vấn đề là thiếu cầu, nhưng sau khi bất động sản suy thoái, chúng tôi chưa tìm ra động lực tăng trưởng mới.”

Giới chuyên gia nhận định, Trung Quốc có thể tiếp tục duy trì hai mục tiêu song song: thúc đẩy sản xuất công nghệ cao trong khi dần dần tăng chi cho phúc lợi xã hội. Tuy nhiên, đây không phải là “chuyển hướng mô hình”, mà chỉ là điều chỉnh nhẹ trong khung phát triển cũ.

Bà Đan Vương, Giám đốc khu vực Trung Quốc của Eurasia Group, cho rằng bản kế hoạch mới có thể sẽ “tập trung hơn vào đời sống người dân” – bao gồm bảo hiểm y tế, an sinh và hỗ trợ nhóm thu nhập thấp.

Triển vọng nào cho nền kinh tế Trung Quốc trong 5 năm tới?

Dù được kỳ vọng tạo đà phục hồi, các chuyên gia của Morgan Stanley dự báo chính sách tài khóa mở rộng mạnh tay vẫn chưa xuất hiện trong giai đoạn 2026, do Bắc Kinh vẫn ưu tiên sản xuất và công nghệ thay vì kích thích tiêu dùng.

Bên dưới bức tranh tăng trưởng ấn tượng là hàng loạt vấn đề: giảm phát tại nhà máy, khủng hoảng bất động sản, nợ công địa phương, thất nghiệp thanh niên cao kỷ lục. Một thế hệ được đào tạo để làm việc trong lĩnh vực dịch vụ, vốn phù hợp hơn với nền kinh tế tiêu dùng nay đang đối mặt với thực tế ít cơ hội hơn bao giờ hết.

Nếu không sớm tìm ra cân bằng giữa “nhà máy” và “người tiêu dùng”, Trung Quốc có nguy cơ mắc kẹt trong vòng xoáy sản xuất – nợ nần – giảm phát, ngay cả khi tiếp tục dẫn đầu về công nghệ và công nghiệp nặng.

Kì Lân (Theo Reuters)