Trường ĐH đề xuất có cơ chế hỗ trợ đặc thù cho người học ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản
Cần có cơ chế hỗ trợ riêng cho người học nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản vì đây là lĩnh vực thiết yếu, đóng vai trò trụ đỡ chiến lược của nền kinh tế.
Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản là những ngành học quan trọng nhưng khó thu hút nhân lực, một phần vì thiếu cơ chế hỗ trợ riêng. Đại diện các trường, khoa đào tạo ngành học trên bày tỏ mong muốn có thêm chính sách cho sinh viên nhằm thúc đẩy tuyển sinh, đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ ngành.
Muốn có nhân lực chất lượng cao trước hết phải đủ số lượng người học
Chia sẻ về nguyên nhân khiến các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản gặp khó khăn trong việc thu hút người học, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Công Trường - Trưởng khoa Khoa Nông - Lâm - Ngư, Trường Đại học Nghệ An cho biết, lý do nằm ở sự chênh lệch giữa nhận thức xã hội, điều kiện làm việc và cơ hội phát triển so với các ngành khác.
Phần lớn người dân vẫn có nhận thức rằng "nông nghiệp bẩn tay". Nông nghiệp là ngành gắn với lao động nặng nhọc, làm việc ngoài trời và thu nhập thấp. Điều kiện và môi trường làm việc cũng ảnh hưởng đến lựa chọn của người học vì thường yêu cầu làm việc tại vùng sâu, vùng xa, nông thôn hoặc các khu vực nuôi trồng/đánh bắt, xa các trung tâm đô thị lớn, kém hấp dẫn với giới trẻ.
Bên cạnh đó, thu nhập ban đầu thấp, mức lương khởi điểm của kỹ sư nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản thường thấp hơn đáng kể so với kỹ sư công nghệ thông tin, kinh tế hoặc kỹ thuật công nghiệp.
Các ngành học trên cũng thiếu các chiến lược truyền thông mạnh mẽ, hiện đại để quảng bá về nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh (smart agriculture) và vai trò của kinh tế xanh/kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực này.
Thầy Trường nói: "Khi không thu hút được người học sẽ dẫn đến nguy cơ thiếu hụt nguồn nhân lực trình độ cao, không đáp ứng được nhu cầu nhân lực cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp.
Cùng với đó là nguy cơ tụt hậu về công nghệ. Việt Nam sẽ chậm chân trong việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất (như công nghệ sinh học, canh tác tự động), làm giảm năng suất và khả năng cạnh tranh quốc tế của nông sản Việt.
Cũng phải nhắc đến vấn đề đảm bảo an ninh lương thực bền vững vì nhân lực không đủ năng lực để giải quyết các thách thức mới như biến đổi khí hậu, dịch bệnh và suy thoái môi trường".
Tiến sĩ Nguyễn Công Trường - Trưởng khoa Khoa Nông - Lâm - Ngư, Trường Đại học Nghệ An. Ảnh: Website nhà trường.
Cùng chia sẻ về những vướng mắc trong đào tạo các ngành nông nghiệp hiện nay, Tiến sĩ Nguyễn Thực Huy - Trưởng phòng Phòng Đào tạo, Trường Đại học Nông - Lâm Bắc Giang phân tích, sự hạn chế trong đầu tư trang thiết bị, phòng thí nghiệm, thực nghiệm, đặc biệt tại các cơ sở công lập vùng trung du, miền núi, dẫn đến việc thực hành chưa đáp ứng yêu cầu của nền nông nghiệp hiện đại.
Việc thu hút đội ngũ giảng viên trình độ cao cũng gặp khó khăn, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyên sâu như công nghệ sinh học, nông nghiệp số, tài nguyên rừng và thủy sản công nghệ cao, do chế độ đãi ngộ còn hạn chế.
Cơ hội thực tập, thực nghiệm chưa đồng đều, quy mô nhỏ hoặc mang tính chất thời vụ vì thiếu doanh nghiệp lớn hợp tác chiến lược trong đào tạo. Số lượng đầu vào thấp cũng làm giảm tính cạnh tranh và sự đa dạng trong nguồn tuyển chọn, ảnh hưởng đến chất lượng đầu ra.
Thầy Huy nhấn mạnh: “Nếu không có giải pháp kịp thời, khối ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động kỹ thuật và chuyên môn cao, không đủ nhân lực để đáp ứng nhu cầu phát triển nông nghiệp hiện đại, kinh tế xanh – tuần hoàn và các ngành kinh tế nông nghiệp mới nổi. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh lương thực, quản lý tài nguyên, phát triển kinh tế nông thôn và giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam”.
Dưới góc nhìn của Tiến sĩ Nguyễn Duy Tân - Phó Trưởng khoa Khoa Nông nghiệp - Tài nguyên Thiên nhiên, Trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, điều kiện tiên quyết là các cơ sở đào tạo phải thu hút đủ số lượng người học.
Tuy nhiên, thực tế tuyển sinh ngành nông nghiệp hiện nay còn gặp nhiều khó khăn; phần lớn các trường chưa đạt chỉ tiêu như kỳ vọng. Tại Trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), nhìn chung khoa tuyển sinh chỉ đạt khoảng 70% chỉ tiêu; với ngành Nông nghiệp chất lượng cao mới mở, tỷ lệ tuyển sinh mới đạt hơn 40% chỉ tiêu.
Nếu thiếu chính sách hỗ trợ trong thời gian dài, nguồn nhân lực mới sẽ không được bổ sung, ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của ngành.
Thầy Tân nói: "Một trong những nguyên nhân khiến người học chưa mặn với ngành học là việc thiếu thông tin về nhu cầu nhân lực của xã hội. Hiện nay, các doanh nghiệp nông nghiệp đặt hàng tuyển dụng với số lượng lớn. Sinh viên ra trường có việc làm tương đối thuận lợi, nhưng đầu vào lại không ổn định.
Cùng với đó là định kiến học nông nghiệp vất vả, dù thực tế, ngành học đã có nhiều sự thay đổi, gắn với công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hiện tại, Khoa Nông nghiệp - Tài nguyên Thiên nhiên đang đẩy mạnh chương trình đào tạo Nông nghiệp chất lượng cao với 3 mảng kiến thức: kỹ thuật trồng trọt, công nghệ thông tin ứng dụng trong nông nghiệp và kinh tế nông nghiệp.
Chương trình hướng tới việc giúp sinh viên có khả năng vận hành trang trại hiện đại, khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, thay vì lao động thủ công.
Ngoài ra, còn thiếu những hỗ trợ về mặt tài chính. Phần lớn người học ngành nông nghiệp có hoàn cảnh khó khăn, nhiều em phải nghỉ học để đi làm, dẫn đến thất thoát nguồn nhân lực.
Một số cơ sở đào tạo vì áp lực tuyển sinh đã sử dụng tổ hợp xét tuyển chưa thực sự phù hợp với yêu cầu nền tảng kiến thức các môn tự nhiên cũng khiến sinh viên khi vào học dễ bỏ giữa chừng nên càng thiếu hụt người học".
Tiến sĩ Nguyễn Duy Tân - Phó Trưởng khoa Khoa Nông nghiệp - Tài nguyên Thiên nhiên, Trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: Website nhà trường.
Cần thiết có cơ chế hỗ trợ đặc thù cho người học nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản
Theo Tiến sĩ Nguyễn Công Trường, cần có cơ chế hỗ trợ riêng cho người học nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản vì đây là lĩnh vực thiết yếu mang tính đặc thù và đóng vai trò trụ đỡ chiến lược của nền kinh tế, không thể để thị trường tự điều tiết.
Các cơ chế, chính sách cho người học có thể kể đến như, chính sách học bổng, tín dụng đào tạo. Cụ thể, áp dụng miễn, giảm học phí cho sinh viên các ngành học trên để thu hút người học, giảm gánh nặng tài chính, tăng tính hấp dẫn của ngành đối với học sinh giỏi, đặc biệt là từ khu vực nông thôn, miền núi.
Song song với đó là chế độ đãi ngộ cho giảng viên, nhất là giảng viên trình độ cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ), từ đó cải thiện chất lượng đào tạo, giữ chân nhân tài, khuyến khích giảng viên đầu tư vào nghiên cứu khoa học và đổi mới chương trình đào tạo.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh chương trình thực hành quốc gia, đầu tư xây dựng các trung tâm thực hành công nghệ cao dùng chung cho các trường và doanh nghiệp, được tài trợ bằng vốn ngân sách. Điều này giúp nâng cao kỹ năng thực tế để sinh viên làm quen với công nghệ và quy trình sản xuất hiện đại, giải quyết được sự chênh lệch giữa lý thuyết và thực tiễn.
Cũng nên có chính sách ưu đãi sau tốt nghiệp như hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho sinh viên tốt nghiệp muốn khởi nghiệp trong các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản hoặc chính sách ưu tiên tuyển dụng vào các cơ quan nhà nước, viện nghiên cứu để đảm bảo đầu ra hấp dẫn, tạo động lực rõ ràng và lộ trình phát triển sự nghiệp cho người học.
Đặc biệt, thầy Trường nhấn mạnh việc liên kết doanh nghiệp là chìa khóa để hiện đại hóa chương trình đào tạo và tăng cường tính thực tiễn. Nhà trường cần triển khai các chiến lược liên kết theo mô hình "nhà trường - nhà khoa học - doanh nghiệp".
Sinh viên có cơ hội tiếp cận công nghệ và quy trình hiện đại, thay đổi nhận thức về ngành, từ "nông nghiệp bẩn tay" sang "nông nghiệp trí tuệ". Người học tích lũy được kinh nghiệm thực tế, nâng cao kỹ năng, đàm phán được mức lương khởi điểm cao hơn so với mặt bằng chung.
Đồng thời, mở rộng cơ hội nghề nghiệp, tăng cường hiểu biết về các vị trí việc làm mới trong ngành như chuyên viên phân tích dữ liệu nông nghiệp, giám đốc trang trại thông minh, quản lý chuỗi cung ứng toàn cầu...
Ảnh minh họa: Buổi thực hành trong nhà lưới trồng dưa công nghệ cao của sinh viên ngành Nông nghiệp công nghệ cao, Khoa Nông - Lâm - Ngư, Trường Đại học Nghệ An. Ảnh: Website nhà trường.
Dưới góc nhìn của Tiến sĩ Nguyễn Thực Huy, nhằm tăng sức hút với các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, cần có các cơ chế hỗ trợ đặc thù. Đó là hỗ trợ tài chính trực tiếp thông qua học bổng toàn phần hoặc bán phần cho sinh viên, hỗ trợ chi phí sinh hoạt hằng tháng đối với sinh viên có hoàn cảnh khó khăn hoặc cam kết làm việc trong lĩnh vực sau khi tốt nghiệp.
Đồng thời, hỗ trợ học tập và phát triển kỹ năng, tài trợ chi phí thực tập, thực tế tại doanh nghiệp. Hỗ trợ học tập các kỹ năng số, ngoại ngữ, kỹ năng đổi mới sáng tạo.
Ngoài ra còn có cơ chế cam kết việc làm, ưu tiên kết nối với doanh nghiệp, hỗ trợ sinh viên có việc làm đúng ngành sau khi tốt nghiệp. Hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao.
“Những hỗ trợ này giảm áp lực tài chính, tạo điều kiện để sinh viên yên tâm học tập; tăng động lực để theo đuổi lĩnh vực được coi là trụ đỡ của nền kinh tế. Hỗ trợ còn mang thông điệp quan trọng rằng Nhà nước và xã hội đánh giá cao vai trò chiến lược của các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản trong dài hạn” - thầy Huy bày tỏ
Được biết, phía Trường Đại học Nông - Lâm Bắc Giang đã và đang triển khai nhiều giải pháp mạnh mẽ để tăng tính hấp dẫn của ngành thông qua hợp tác với doanh nghiệp.
Đơn vị xây dựng chương trình đào tạo gắn với doanh nghiệp, nhiều học phần được thiết kế với sự tham gia của các chuyên gia doanh nghiệp, đảm bảo sát với thực tiễn sản xuất - kinh doanh.
Mở rộng mạng lưới đối tác chiến lược, nhà trường ký kết hợp tác với các doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, các trang trại quy mô lớn, doanh nghiệp lâm nghiệp và thủy sản nhằm đưa sinh viên đi thực tập, kiến tập thường xuyên; tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn theo yêu cầu của doanh nghiệp; tạo cơ hội tuyển dụng trực tiếp.
Tổ chức mô hình “học kỳ doanh nghiệp” gắn với các kỳ thực tập, sinh viên được làm việc toàn thời gian tại doanh nghiệp trong một học kỳ, giúp tích lũy kinh nghiệm thực tế và rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp thực chất.
Phối hợp triển khai các dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, giảng viên và sinh viên được tham gia các đề tài liên kết với doanh nghiệp, góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu và mở rộng cơ hội nghề nghiệp.
Công khai thông tin việc làm và kết nối tuyển dụng, nhà trường thường xuyên tổ chức ngày hội việc làm, hội thảo nghề nghiệp; phối hợp doanh nghiệp phỏng vấn tuyển dụng trực tiếp ngay tại trường với mức thu nhập hấp dẫn.
Tiến sĩ Nguyễn Thực Huy - Trưởng phòng Phòng Đào tạo, Trường Đại học Nông Lâm Bắc Giang. Ảnh: Website nhà trường.
Cùng bàn luận về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Duy Tân cho rằng, việc thu hút người học vào các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản phụ thuộc trước hết vào khả năng nhận diện rõ nhu cầu nhân lực của xã hội.
Nếu truyền thông quốc gia nhấn mạnh thường xuyên và đầy đủ về nhu cầu lớn của thị trường lao động, đặc biệt là nhu cầu đối với nhân lực nông nghiệp chất lượng cao, người học sẽ có cơ sở vững chắc hơn để định hướng ngành nghề. Các trường cũng có thể điều chỉnh quy mô và chương trình đào tạo phù hợp.
Đi cùng với đó là chính sách hỗ trợ tài chính, học bổng, tín dụng ưu đãi hoặc miễn, giảm học phí sẽ giúp nhiều sinh viên có hoàn cảnh khó khăn mạnh dạn lựa chọn ngành học này, từ đó bảo đảm nguồn nhân lực cho phát triển nông nghiệp hiện đại.
Theo chia sẻ của các thầy, các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản đang có nhu cầu rất lớn về nguồn nhân lực, đặc biệt là lực lượng trẻ, được đào tạo bài bản. Nếu chính sách ưu tiên, hoạt động truyền thông và hệ thống dự báo nhân lực quốc gia được triển khai một cách đồng bộ, việc thu hút sinh viên và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông nghiệp sẽ đạt hiệu quả cao hơn, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành trong giai đoạn mới.
