Cựu Thứ trưởng Bộ TN&MT bị truy tố trong vụ doanh nghiệp khai thác đất hiếm trái phép

27 bị can phạm nhiều nhóm tội

Ngày 11/3, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao vừa ban hành cáo trạng truy tố bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương, về các tội "Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Gây ô nhiễm môi trường".

Ngoài ra Viện kiểm sát cũng truy tố 26 bị can khác về các tội danh khác nhau. Trong đó, truy tố 7 bị can Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT); Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản; Hoàng Văn Khoa, cựu Vụ trưởng Vụ Khoáng sản; Lê Duy Phương, cựu chuyên viên chính Vụ Khoáng sản; Hồ Đức Hợp, cựu Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái; Lê Công Tiến, cựu Phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái; Bùi Đoàn Như, cựu Phó chi cục Bảo vệ môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí".

Các bị can khác bị quy kết phạm các tội như: "Buôn lậu; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có; Gây ô nhiễm môi trường; Vi phạm quy định kế toán…".

Bị can Nguyễn Linh Ngọc và Nguyễn Văn Thuấn.

Cáo trạng xác định, từ năm 2019 - 2023, bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương, đã chỉ đạo khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ Yên Phú (tỉnh Yên Bái). Số khoáng sản bị khai thác trái phép có tổng giá trị hơn 864 tỷ đồng, trong đó, bị can Huấn cùng đồng phạm đã tiêu thụ được số quặng trị giá hơn 763 tỷ đồng.

Ngoài chỉ đạo khai thác quặng trái phép, ông Huấn còn chỉ đạo nhân viên lập 2 hệ thống sổ sách kế toán, gây thiệt hại hơn 9,6 tỷ đồng tiền thuế cho Nhà nước.

Đối với nhóm cán bộ nhà nước, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao xác định năm 2012, Bộ Tài nguyên và Môi trường có quyết định giao Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc được chỉ đạo, giải quyết lĩnh vực địa chất, khoáng sản và phụ trách Tổng cục Địa chất và Khoáng sản - là đơn vị có nhiệm vụ tiếp nhận, thẩm định hồ sơ cấp giấy phép khai thác khoáng sản.

Theo cáo trạng, từ năm 2011, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản nhận hồ sơ xin cấp phép khai thác đất hiếm tại mỏ Yên Phú của Công ty Thái Dương nên ông Nguyễn Linh Ngọc ký báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về việc cấp giấy phép, nêu rõ "hồ sơ đề nghị cấp phép đã đủ điều kiện".

Văn phòng Chính phủ sau đó có công văn giao các bộ chỉ đạo chủ đầu tư lập dự án đầu tư chế biến sâu đất hiếm, báo cáo đánh giá tác động môi trường.

Theo ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Công ty Thái Dương đã lập Dự án đầu tư xây dựng tổ hợp chế biến sâu đất hiếm gồm Nhà máy thủy luyện để chế biến oxit đất hiếm tại Yên Bái và Nhà máy chiết tách - chế biến oxit đất hiếm tại Đình Vũ, TP Hải Phòng.

Bị can Đoàn Văn Huấn, Nguyễn Văn Chính.

Nhóm giúp sức doanh nghiệp khai thác đất hiếm trái phép

Ngày 14/12/2012, Văn phòng Chính phủ có công văn gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương, UBND tỉnh Yên Bái thông báo ý kiến của Thủ tướng Chính phủ: "Đồng ý về nguyên tắc việc khai thác, chế biến quặng đất hiếm Yên Phú với điều kiện quặng đất hiếm phải chế biến sâu, không xuất khẩu quặng thô và thực hiện các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật về khoáng sản; không chuyển nhượng quyền khai thác cho tổ chức, cá nhân nước ngoài".

Từ văn bản trên, cựu Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản hoàn thiện hồ sơ cấp phép cho Công ty Thái Dương. Tại thời điểm này, Dự án đã thay đổi cả về quy mô và tính chất; không chỉ có Dự án khai thác, tuyển quặng như khi xin cấp phép năm 2011 mà bao gồm cả 3 dự án không thể tách rời (gồm: Dự án khai thác, tuyển quặng; Dự án nhà máy thủy luyện Yên Bái và Dự án nhà máy chiết tách Hải Phòng).

Tuy nhiên, hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chỉ có giấy chứng nhận đầu tư Dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp năm 2011 (hết hạn năm 2012) nhưng chưa được gia hạn hoặc cấp mới; không có giấy chứng nhận đầu tư nhà máy thủy luyện Yên Bái và nhà máy chiết tách Hải Phòng.

Cơ quan truy tố cũng xác định, vốn chủ sở hữu của Công ty Thái Dương không đảm bảo tỷ lệ bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án (tức doanh nghiệp chỉ có 200 tỷ đồng còn tổng mức đầu tư 1.953 tỷ đồng). Việc này vi phạm Luật Khoáng sản.

Mặc dù vậy, nhóm cán bộ tại Tổng cục Địa chất và Khoáng sản vẫn sử dụng kết quả thẩm định cũ từ năm 2011 để trình hồ sơ.

Cựu Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc bị quy kết khi đọc, nghiên cứu hồ sơ, biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện nhưng "vẫn ký chấp nhận cấp giấy phép" vào năm 2013.

Riêng nhóm cựu lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái giúp Đoàn Văn Huấn tổ chức khai thác, tiêu thụ trái phép quặng đất hiếm, quặng sắt.

Quá trình khai thác, Công ty Thái Dương có loạt sai phạm, các bị can Hồ Đức Hợp, Lê Công Tiến, Bùi Đoàn Như biết nhưng không ngăn chặn.

Đáng chú ý, vào năm 2021, khi Công ty Thái Dương nộp hồ sơ xin gia hạn giấy phép khai thác khoảng sản, nhóm cựu lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường còn báo cáo UBND tỉnh Yên Bái nội dung doanh nghiệp "đã chấp hành các quy định pháp luật trong hoạt động khai thác".

Hoàng An