TS Nguyễn Quân: Cơ quan quản lý nhà nước phải đi trước doanh nghiệp trong chuyển đổi số

Lễ trao giải, vinh danh các cơ quan, doanh nghiệp chuyển đổi số tiêu biểu, các sản phẩm, giải pháp chuyển đổi số xuất sắc sẽ diễn ra tại Hà Nội vào ngày 5/10 tới.

Nhân dịp này, VietTimes đã có cuộc trao đổi với TS Nguyễn Quân, Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ. TS Nguyễn Quân đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Hội đồng Chung khảo Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam 2024. Cuộc trao đổi xung quanh chất lượng các sản phẩm dự thi cũng như định hướng của Giải thưởng Chuyển đổi số năm 2024 và những năm tới.

Thưa ông, đã 4 năm giữ vai trò Chủ tịch Hội đồng chung khảo Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam (VDA), ông có nhận xét như thế nào về ý nghĩa của giải thưởng đối với việc phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam?

Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) đã đi một bước rất sớm khi tổ chức giải thưởng về chuyển đổi số của Việt Nam. Qua mấy năm tổ chức thực hiện thì chúng tôi đánh giá vai trò của giải thưởng này đối với cộng đồng xã hội, kể cả doanh nghiệp và các cơ quan quản lý nhà nước là rất tốt.

Năm nay, VDCA tổ chức giải thưởng trong bối cảnh có những yếu tố rất mới. Đó là bài viết của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm vào dịp mùng 2/9 vừa rồi. Ông đã nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số quốc gia trong việc hình thành một phương thức sản xuất mới – là phương thức sản xuất số, với sự tiến bộ của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất mới. Chính vì thế, giải thưởng chuyển đổi số năm nay chắc chắn có đóng góp rất lớn vào việc chúng ta cùng nhau xây dựng lực lượng sản xuất mới và quan hệ sản xuất mới để có phương thức sản xuất số như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước đã đề cập.

Được biết, mỗi năm Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam (VDA) sẽ có một chủ đề riêng dành cho việc tuyển chọn, vinh danh các đơn vị tham gia. Năm nay giải thưởng VDA có những điểm nhấn hay khác biệt gì so với những năm trước không thưa ông?

Có thể nói mỗi năm Giải thưởng VDA lại có một chủ đề riêng và năm nay Ban tổ chức đã chọn chủ đề là Đẩy mạnh phát triển kinh tế số. Tuy nhiên, tôi nghĩ kinh tế số chỉ là một trong những trụ cột của chuyển đổi số quốc gia. Chúng ta nên hướng đến phương thức sản xuất số như bài viết của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước đã đề cập thì toàn diện hơn và có tính thời sự.

Mỗi hình thái xã hội có một phương thức sản xuất tương ứng. Năm nay lần đầu tiên Tổng Bí thư, Chủ tịch nước đề cập đến phương thức sản xuất số, vì vậy chúng ta phải nghiên cứu xem chuyển đổi số tác động như thế nào đến lực lượng sản xuất cũng như quan hệ sản xuất, tác động của chuyển đổi số đến đâu để có thể hình thành phương thức sản xuất số.

TS Nguyễn Quân nói về nét mới của Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam 2024

Chuyển đổi số đang là một trào lưu có sức lan tỏa và có tác dụng trực tiếp đến việc hình thành lực lượng sản xuất mới là con người trong thời đại số, tức là nguồn nhân lực số, cũng như chúng ta đã coi dữ liệu và các nền tảng số bây giờ là tư liệu sản xuất của nền kinh tế.

Ông đánh giá như thế nào về chất lượng của các hồ sơ dự thi. Các hồ sơ này đã đáp ứng như thế nào đối với chủ đề của giải thưởng cũng như mong muốn của Ban tổ chức?

Năm nay số lượng hồ sơ dự thi cũng nhiều hơn các năm trước, theo tôi được biết là có 378 bộ hồ sơ. Qua thông tin từ Hội đồng sơ tuyển, chúng tôi nhận thấy rằng chất lượng của các hồ sơ dự thi năm nay có cải thiện đáng kể.

Về chất lượng hồ sơ dự thi, tôi cho rằng các doanh nghiệp cũng như cơ quan nhà nước có sản phẩm tham gia vào Giải thưởng VDA năm nay đều có chất lượng cao hơn năm trước.

Một số doanh nghiệp từng giành được Giải thưởng VDA những năm trước, hiện tại họ cũng có những sản phẩm mới với chất lượng tốt hơn. Tôi cho rằng đây là một sự khích lệ đáng kể đối với các doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và cũng là niềm vui của những người tổ chức và thực hiện giải thưởng này.

Được biết Giải thưởng VDA có một hạng mục tôn vinh các cơ quan nhà nước chuyển đổi số xuất sắc. Ông đánh giá thế nào về vai trò của cơ quan nhà nước trong công cuộc chuyển đổi số?

Tôi đặc biệt quan tâm đến sự tham gia của các cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình chuyển đổi số. Bởi vì cơ quan nhà nước đóng vai trò rất đặc biệt, bên cạnh việc họ thúc đẩy các lĩnh vực khác cũng như thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi số thì bản thân họ cũng phải chuyển đổi rất tích cực, chuyển toàn bộ hoạt động lên môi trường số.

Trước đây chúng ta vẫn nghĩ là doanh nghiệp là trung tâm, chúng ta tập trung cho doanh nghiệp chuyển đổi số để ứng dụng vào sản xuất kinh doanh, để thay đổi tình trạng của doanh nghiệp. Thế nhưng, nếu cơ quan quản lý nhà nước không đi đầu trong công cuộc chuyển đổi số, chúng ta không bao giờ có được một phương thức sản xuất số như mong muốn của đồng chí Tổng bí thư, Chủ tịch nước.

TS Nguyễn Quân (thứ hai từ trái sang) tại Lễ trao giải Chuyển đổi số Việt Nam năm 2023

Muốn có một quốc gia số thì phải có một phương thức số và như vậy thì cơ quan quản lý nhà nước cũng phải đồng hành cùng với doanh nghiệp, thậm chí còn phải đi trước doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số của mình.

Việc cơ quan nhà nước đi đầu trong công cuộc chuyển đổi không chỉ mang lại ý nghĩa đối với nền kinh tế số nói chung mà ngay cả người dân cũng được hưởng lợi?

Nếu cơ quan quản lý mà chuyển đổi số thành công có nghĩa là họ thiết lập được một hệ thống dịch vụ công trực tuyến hoàn chỉnh và như vậy thì người dân sẽ được thụ hưởng một cách trực tiếp những thành quả của các cơ quan này, ít nhất là cải cách được thủ tục hành chính. Người dân có thể tiếp cận cơ quan quản lý và tiếp cận các dịch vụ công một cách thuận lợi, giảm bớt thời gian đi lại, giảm bớt chi phí.

Các cơ quan quản lý chuyển đổi số thành công thì toàn bộ hệ thống quản lý ngành và lĩnh vực cũng sẽ được đưa lên môi trường số, đóng góp vào việc chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, của cơ quan địa phương và các bộ, ngành, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Cơ quan quản lý có thể dễ dàng phát hiện ra những vấn đề cũng như có thể nhanh chóng đáp ứng nhu cầu phát triển của doanh nghiệp, người dân và toàn xã hội.

Có sản phẩm, giải pháp nào sau khi giành được Giải thưởng VDA những năm trước đã được ứng dụng rộng rãi để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số của Việt Nam không thưa ông?

Tôi nghĩ là có một số sản phẩm về sau khi đạt giải thưởng họ đã tiếp tục đầu tư nâng cấp để có được những thành tựu lớn hơn và có chất lượng cao hơn.

Ví dụ như thành phố Đà Nẵng có những đơn vị làm rất tốt như Sở Thông tin và Truyền thông Đà Nẵng, hoặc ở Hà Nội thì chúng tôi cũng đánh giá rất cao những các sản phẩm của Công ty cổ phần Phích nước Rạng Đông. Một số đơn vị trong ngành y tế tôi tin là năm nay sẽ có những sản phẩm được cập nhật và có chất lượng tốt hơn.

Năm nay số lượng các đơn vị, doanh nghiệp cũng như các sản phẩm tham gia Giải thưởng VDA có xu hướng tăng lên, đồng thời chất lượng cũng tăng hơn nữa. Vậy thì với những người cầm cân nảy mực, có những khó khăn nào trong quá trình chấm điểm để lựa chọn ra những sản phẩm, đơn vị xuất sắc nhất không?

Đương nhiên các chuyên gia, nhà khoa học tham gia vào Hội đồng sơ tuyển, Hội đồng chung khảo đều có những cái khó khăn khi chấm điểm hồ sơ, bởi vì với mức độ hoàn thiện của các sản phẩm cũng như hoạt động rất phong phú của các cơ quan thì một số tiêu chí mà Ban tổ chức đặt ra từ những năm trước đây sẽ có những điểm không còn phù hợp.

Năm tới chúng tôi sẽ kiến nghị với Ban tổ chức để có những điều chỉnh đối với bộ tiêu chí đánh giá và những vấn đề có liên quan. Bởi vì công nghệ đang phát triển từng ngày trong khi các cơ quan, doanh nghiệp cũng tạo ra các sản phẩm công nghệ có nhiều đổi mới. Vì thế, ban tổ chức phải điều chỉnh lại bộ tiêu chí đánh giá để lựa chọn được một cách chính xác nhất các sản phẩm xuất sắc để vinh danh.

Đương nhiên là đầu bài càng khó thì lời giải sẽ càng phức tạp. Giám khảo cũng phải tự nâng cao trình độ của mình để có thể đáp ứng được các đầu bài ngày càng khó hơn, để giữa rất nhiều sản phẩm làm sao để chọn ra được sản phẩm tốt nhất.

Vâng, ngay cả tiêu chí làm thế nào để chọn được sản phẩm tốt nhất cũng đã là một thách thức đối với Ban giám khảo. Vậy thì năm nay trong quá trình chấm điểm, Ban giám khảo có đặt ra những tiêu chí nào không thưa ông?

Đó đều là những tiêu chí mà Hội đồng chấm giải đặt ra từ nhiều năm trước rồi. Ví dụ sản phẩm phải có tính mới; phải là sản phẩm đã được ứng dụng, đã có kết quả bước đầu, có thể đánh giá được hiệu quả; nâng cao năng suất lao động, nâng cao được chất lượng sản phẩm, có sức lan tỏa… Thế nhưng chắc chắn đến thời điểm này Ban tổ chức phải nghĩ đến việc điều chỉnh bộ tiêu chí để phù hợp với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, cũng như ứng dụng của nó trong các lĩnh vực kinh tế -xã hội.

Hội đồng Chung khảo Giải thưởng VDA có bao nhiêu thành viên và là các chuyên gia trong lĩnh vực nào thưa ông?

Thành phần Hội đồng Chung khảo VDA có một số nhà quản lý, nhưng chủ yếu là các chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ. Nhà quản lý sẽ đánh giá các sản phẩm và đơn vị tham gia dưới góc độ quản lý, xem xét các đơn vị và sản phẩm đã đổi mới như thế nào, xây dựng cơ chế chính sách thế nào và họ tự chuyển đổi số trong các dịch vụ công cũng như hoạt động trong lĩnh vực của họ như thế nào.

TS Nguyễn Quân và các thành viên Hội đồng Chung khảo Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam xem xét các hồ sơ dự thi

Còn các chuyên gia công nghệ sẽ đánh giá về trình độ công nghệ cũng như những điểm mới trong phát triển công nghệ của các doanh nghiệp và các cơ quan thông qua các nền tảng công nghệ số mà họ đã xây dựng.

Sự kết hợp giữa các chuyên gia công nghệ với các nhà quản lý sẽ đưa ra những đánh giá toàn diện hơn về các sản phẩm tham gia vào Giải thưởng VDA.

Ông đánh giá như thế nào về thực trạng kinh tế số của Việt Nam hiện nay?

Hiện nay kinh tế số Việt Nam theo đánh giá chung của các cơ quan quản lý thì đang phát triển. Chính phủ đề ra mục tiêu tới năm 2025 kinh tế số chiếm khoảng 20% GDP quốc gia, và 2030 là khoảng 25–30% GDP. Chúng ta hy vọng sẽ đạt được mục tiêu đó, thế nhưng còn phụ thuộc vào quan điểm và tiêu chí đánh giá của những người làm quản lý. Bởi vì ngay cả những sản phẩm đưa vào đánh giá trong kinh tế số thì không phải sản phẩm nào cũng có thể đại diện cho lĩnh vực mà chúng ta quan tâm. Cho nên khi đánh giá tỷ trọng kinh tế số trong GDP thì chúng ta còn phải xem xét thật kỹ và cân nhắc các luận cứ khoa học cũng như căn cứ thực tiễn.

Tuy nhiên, với sự tham gia và vào cuộc của tất cả các doanh nghiệp cũng như cơ quan quản lý nhà nước, tôi tin rằng tới năm 2030 chúng ta sẽ đạt được mục tiêu đặt ra.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

Đăng KhoaHồng Hạnh