Từ 1.6, TP.HCM thu tiền rác theo ký ra sao?

Ngày 7.5.2025, UBND TP.HCM ban hành Quyết định 67 quy định giá cụ thể đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn TP.HCM (rác sinh hoạt). Quyết định này có nhiều nội dung quan trọng liên quan đến thẩm quyền của UBND cấp huyện như thống kê khối lượng rác sinh hoạt làm cơ sở xác định đơn giá; lựa chọn triển khai phương thức thu giá dịch vụ... Ngay cả đơn giá cụ thể cũng được chia thành 3 nhóm theo địa bàn quận, huyện.

Sẽ phải sửa đổi quy định mới

Theo nguồn tin của chúng tôi, sau khi Quyết định 67 ban hành, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã có văn bản gửi UBND TP.HCM tổng hợp, kiến nghị xử lý các nội dung còn vướng mắc trong công tác đấu thầu, đặt hàng thu gom, vận chuyển và giá dịch vụ thu gom rác sinh hoạt trên địa bàn thành phố.

Tại văn bản này Sở cho biết hiện công tác đó đã được phân cấp cho UBND cấp huyện và thời gian tới tiếp tục có nhiều thay đổi khi thực hiện tổ chức lại mô hình chính quyền địa phương hai cấp. UBND cấp xã sẽ chịu trách nhiệm cung ứng các dịch vụ công thiết yếu phục vụ người dân như cấp nước, xử lý nước thải, rác thải, vệ sinh môi trường, phòng chống cháy nổ trên địa bàn...

Hiện TP.HCM chưa thực hiện phân loại rác tại nguồn nên chưa áp dụng tính đơn giá theo khối lượng hoặc thể tích từ 1.6. Ảnh: Minh Tâm

Để giải quyết tạm thời một số vướng mắc, khó khăn trong thu gom, vận chuyển rác sinh hoạt trên địa bàn; đảm bảo liên tục, không xáo trộn hệ thống hiện có, giảm tối đa nguy cơ phát sinh các vấn đề an ninh chất thải, các điểm nóng về trật tự an toàn xã hội trong điều kiện thành phố đang triển khai tổ chức sắp xếp lại địa giới hành chính, Sở kiến nghị UBND TP.HCM xem xét, chấp thuận một số chủ trương, trong đó cho phép được tiếp tục thực hiện thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển rác sinh hoạt theo nguyên trạng đến khi hoàn thành việc sắp xếp, sáp nhập các tỉnh và tổ chức, sắp xếp lại chức năng của cơ quan chuyên môn cấp tỉnh và UBND cấp cơ sở.

Bên cạnh đó, kiến nghị chấp thuận chủ trương gia hạn thời gian thực hiện các gói thầu thu gom, vận chuyển và vận hành các trạm trung chuyển rác sinh hoạt đã hết thời hạn từ tháng 4.2024 trở về sau; chấp thuận chủ trương cho các địa phương chưa triển khai thực hiện tách khối lượng vận chuyển rác sinh hoạt từ các chủ nguồn thải là doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ trên địa bàn cho đến khi hoàn thành công tác tổ chức, vận hành ổn định mô hình chính quyền địa phương hai cấp...

Chưa phân loại rác thì chưa tính ký

Theo Quyết định 67 thì từ ngày 1.6 việc tính giá thu gom, vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt sẽ theo đơn giá mới và dựa trên khối lượng hoặc thể tích. Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết hiện TP.HCM chưa thực hiện phân loại rác tại nguồn nên cũng chưa áp dụng tính đơn giá theo khối lượng hoặc thể tích.

Cụ thể đơn giá sẽ tính theo quy chuẩn hiện hành về lượng rác sinh hoạt phát sinh bình quân đầu người và bình quân nhân khẩu của một hộ gia đình. Còn quy định tính đơn giá theo khối lượng hoặc thể tích sẽ áp dụng khi nào TP.HCM thực hiện phân loại rác tại nguồn. Khi đó sẽ có hướng dẫn cụ thể về phương pháp, lộ trình thực hiện và chắc chắn không phải là cách cân ký từng lần thu gom để tính tiền như người dân đang lo ngại.

Khi UBND TP.HCM triển khai phân loại rác tại nguồn, UBND cấp huyện sẽ có trách nhiệm thống kê khối lượng rác đã phân loại của hộ gia đình và cá nhân trong một khoảng thời gian do các bên tự thỏa thuận để làm cơ sở xác định khối lượng rác sinh hoạt và tính giá dịch vụ theo quy định (không bao gồm rác thải có khả năng tái chế, tái sử dụng và chất thải nguy hại đã được phân loại riêng). Có nhiều cách để xác định khối lượng rác sinh hoạt sau phân loại: cân xác định khối lượng; thống kê số lượng, loại thể tích thiết bị chứa đựng rác sinh hoạt, sau đó áp dụng hệ số quy đổi dung tích thiết bị lưu chứa rác (1m3 tương đương 420 kg) hoặc theo quy định pháp luật hiện hành khác nếu có; cách thức khác do UBND cấp huyện chủ động áp dụng phù hợp với địa phương…

Để thu tiền rác công bằng, minh bạch

Liên quan đến đơn giá của giai đoạn chưa thực hiện phân loại rác tại nguồn, theo văn bản nói trên của Sở Nông nghiệp và Môi trường, vì là giá cụ thể dịch vụ vận chuyển bình quân nên sẽ dẫn đến giá thu từ hộ gia đình, chủ nguồn thải dư hoặc thiếu so với giá vận chuyển thực tế của từng địa bàn (do cự ly vận chuyển của địa phương khác nhau theo điều phối). Nếu không đưa khối lượng rác sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, chủ nguồn thải vào khối lượng gói thầu vận chuyển rác sinh hoạt của địa phương thì sẽ dẫn đến có chủ vận chuyển được dư và chủ vận chuyển bị thiếu tiền vận chuyển so với thực tế. Do đó dẫn đến sự không công bằng và sự không đồng thuận của các chủ vận chuyển.

Vì vậy, để đảm bảo chi trả đúng, đủ cho các đơn vị cung ứng dịch vụ vận chuyển theo thực tế, cần phải có sự quản lý và điều tiết giá dịch vụ vận chuyển thu được từ người dân để chi trả cho các đơn vị vận chuyển.

GS-TS. Đặng Hùng Võ (nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết năm 2020 Luật Bảo vệ Môi trường được ban hành, trong đó khoản 1 điều 60 quy định: “Hộ gia đình, cá nhân có trách nhiệm giảm thiểu, phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, thu gom và chuyển rác thải sinh hoạt đã được phân loại đến đúng nơi quy định”.

Thông tư 02/2022 của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng có 5 điều về xử lý chất thải sinh hoạt, từ hướng dẫn chi tiết phương thức thu gom, xử lý chất thải sinh hoạt đến mức phí người dân phải trả... Những quy định này hoàn toàn hợp lý, người tạo ra rác phải chi trả cho việc thu gom và xử lý rác. Phân loại rác tại nhà sẽ làm cho mức phí giảm. Tuy nhiên theo ông sẽ rất khó để áp dụng cách tính thu tiền rác thải theo khối lượng rác từng gia đình dù đây là cách nhiều người mong muốn, bởi có thể phát sinh hành vi xấu khi người dân bỏ trộm rác sang nơi khác. Không ai giám sát được chuyện người dân mang rác từ gia đình mình sang các địa bàn khác để bỏ trộm.

Ông Võ cho rằng vẫn nên áp dụng cách chia bình quân theo đầu người, sau đó tìm giải pháp phù hợp theo nguyên tắc thải nhiều phải trả nhiều tiền. Khi đã minh bạch, công bằng thì ai cũng sẽ được hưởng lợi và sẽ tác động lên nhận thức giúp bảo vệ môi trường tốt hơn.

Giải quyết bài toán rác thải ở đô thị hiện nay, ngoài tuyên truyền thì cần có chính sách kích thích. Nên áp dụng công nghệ trong dịch vụ thu gom rác, mỗi gia đình và cá nhân có thể dễ dàng đóng tiền rác thải qua điện thoại di động. Khi phân loại rác phải đảm bảo đồng bộ, thống nhất từ nguồn cho tới tận nơi xử lý cuối cùng. Tránh trường hợp “người dân phân rác làm ba, nhân viên thu gom chập lại thành một thì rác sẽ vẫn chỉ được phân loại trên văn bản ”, ông Võ nói.

Hội An thu tiền rác bằng cách bán bao đựng rác

Từ tháng 8.2023, thành phố Hội An đã thí điểm thu phí rác thải theo khối lượng phát thải.

Phạm Tuấn - Nguyễn Hoàng