Từ ao chống hạn đến phương án chống ngập Đà Lạt

Trồng dâu tây trong nhà màng. Ảnh: Ngọc Lân

1. Những ngày qua, một số nơi tại Đà Lạt liên tiếp bị ngập cục bộ, chỉ sau vài cơn mưa lớn. Đây là điều không bất ngờ, vì tình trạng này đã diễn ra từ những năm qua. Sau những trận ngập lụt dễ dàng xảy ra ở phố núi, nguyên nhân được mổ xẻ từ các chuyên gia được xem là thuyết phục nhất là bởi nhà màng, nhà kính chiếm diện tích lớn, khiến nền đất mất tác dụng ngấm nước… Đó là mặt trái của nhà màng, nhà kính, hệ thống góp phần giúp Đà Lạt trở thành thủ phủ của hoa và rau quả.

Tuy nhiên, mới đây tại cuộc họp Đối thoại với doanh nghiệp năm 2025 do UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức, một doanh nghiệp là người trong cuộc cho rằng, cần xem lại việc đổ lỗi Đà Lạt bị ngập lụt là bởi nhà màng, nhà kính.

Doanh nghiệp này chia sẻ, cách đây không lâu, đoàn công tác do Phó Bí thư Tỉnh ủy dẫn đầu đi Westland, thành phố nổi tiếng với ngành trồng trọt hoa và rau quả xuất khẩu khắp thế giới của Hà Lan để ký biên bản hợp tác thì thấy thành phố này có 90% diện tích đất là nhà kính nhưng lại không bị ngập lụt.

Trong khi đó, tỷ lệ nhà kính tại Đà Lạt không thể bằng thành phố Westland nhưng lại bị ngập lụt liên miên là do nguyên nhân khác. Vì vậy, quyết định của UBND tỉnh là đến năm 2030 phải dỡ hết nhà kính tại Đà Lạt là điều thiệt thòi với doanh nghiệp, vì đã đầu tư rất nhiều diện tích nhà kính. Hiện tại, các nhà đầu tư khác và cả bà con nông dân có xây dựng nhà màng, nhà kính đều rất lo lắng, không dám đầu tư thêm, trong khi đây là sinh kế của họ.

Theo đó, doanh nghiệp này đề xuất giải pháp là các doanh nghiệp, hộ gia đình cá nhân trồng hoa, rau quả cần phải quy hoạch nhà kính của mình có khoảng cách, có cây xanh, có hệ thống dẫn nước vào ao, kênh mương cống rãnh. Tránh tình trạng có 100 m2 đất thì nhà kính phủ hết 100 m2. “Muốn tồn tại thì bản thân doanh nghiệp, người dân phải tự khắc phục, phải tự đào ao, kênh mương để dẫn thoát nước vào mùa mưa. Nếu không đủ sức thì 3 - 4 hộ chung nhau làm”, doanh nghiệp này nói.

2. Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Hồ Văn Mười ghi nhận sự hiến kế của doanh nghiệp. Đồng thời chia sẻ rằng có nhiều doanh nghiệp điện thoại phàn nàn nhiều vấn đề như Đà Lạt ít hoa, ngập lụt… Nếu ít hoa thì nghiên cứu để nhiều hoa lên. Có thể có chương trình hành động mỗi doanh nghiệp, xí nghiệp, nhà trường, người dân trồng cây xanh, trồng hoa. Với khí hậu Đà Lạt thì không khó cho cây xanh, hoa phát triển. Nhưng vấn đề ngập lụt tại Đà Lạt, khắc phục sao, rất khó. Vì nhà kính nhiều vậy. Quy hoạch sẵn như vậy. Hệ thống thoát nước đang mai một. Rất khó, nhưng không phải không làm được.

Đào ao giữ nước chống hạn ở vùng đồng bào DTTS xã Hàm Thạnh. Ảnh: Ngọc Lân

Bên cạnh chính quyền định hướng, rất cần sự hỗ trợ của doanh nghiệp, sự đồng hành vì cái chung của người dân. Ví dụ đề xuất hay của doanh nghiệp trong khắc phục điểm yếu của nhà màng, nhà kính, là mỗi nhà, tùy theo diện tích cần có một ao hay hồ nước nhưng phải bảo đảm an toàn cho mọi người, nhất là trẻ nhỏ. Ao hồ ấy, vào mùa mưa chứa nước, góp phần làm nhỏ dòng chảy, tránh ngập lụt; vào mùa nắng có nước tưới cho hoa, rau quả, cây trồng. Rất tiện…

Chủ tịch UBND tỉnh cũng nhấn mạnh đến sự đóng góp của cộng đồng trong hướng đến sáng - xanh - sạch - đẹp. Để đạt được 4 yếu tố này đều cần mỗi doanh nghiệp, mỗi người dân trồng cây xanh, trồng hoa, làm sạch từ trong nhà ra ngõ, sạch từng nguyên liệu trong mỗi bữa ăn… Để từ đây tạo ra cái đẹp trên mỗi lĩnh vực cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng cho thu hút đầu tư. Và ngay từ lúc này phải giải quyết triệt để những vướng mắc, kiến nghị, những băn khoăn của doanh nghiệp là một cách thu hút đầu tư tốt nhất.

3. Việc phát huy được tính cộng đồng trên hay nói cách khác, huy động sự vào cuộc của từng người dân trong việc làm đẹp thành phố Đà Lạt, trong tạo yên bình của nơi trung tâm hành chính tỉnh khi những cơn mưa về là giải pháp khả thi. Vì trước đây, ở khu vực Lâm Đồng biển xanh, cũng đối diện với vấn nạn hạn hán hoành hành, quá trình sa mạc hóa dọa lan rộng. Nhiều vùng đất bỏ hoang không sản xuất. Nhiều vườn thanh long đang có trái thiếu nước trước cảnh giá thanh long tăng cao khiến người dân xót của…

Để cải thiện tình hình hạn ấy trong thời gian chờ các công trình thủy lợi được Nhà nước đầu tư, chính quyền và người dân đã thực hiện hành trình đào ao chống hạn. Hay nói chính xác và rộng nghĩa hơn là "chôn nước" vào đất để thu lượm hết nước mùa mưa tích vào ao. Những nơi nào có kênh mương thủy lợi chảy qua thì có thêm nguồn nước thủy lợi tích trữ thêm vào ao.

Qua đó, vừa có nước tưới cây trồng, vừa cung cấp nước cho mạch ngầm, cải tạo đất cũng như cải thiện khí hậu môi trường trong vùng. Lúc ấy, các chi nhánh ngân hàng có hẳn chương trình vay vốn riêng cho hộ dân đào ao. Còn chính quyền quan tâm, đốc thúc đẩy nhanh đào ao trong từng vườn nhà như một nhiệm vụ quan trọng không khác gì phải nạo vét kênh mương trước mùa mưa.

Công trình thủy lợi nhỏ giữ nước chống hạn ở xã Hàm Thạnh. Ảnh: Ngọc Lân

Thế nên, đến nay đi đến đâu trong vùng Lâm Đồng biển xanh cũng có thể thấy những chiếc ao lớn, nhỏ đủ kiểu, tùy vào diện tích sản xuất sẽ tưới cũng như tiềm lực kinh tế của mỗi gia đình. Có những trang trại thanh long, ao được đào rộng đến vài sào, nước tích về nhiều quanh năm nên mới nhìn qua tưởng như hồ hay bàu nước tự nhiên.

Tương tự, có những tuyến kênh được đào rộng tựa con sông … Đó là hành trình trị hạn đặc biệt, dù bây giờ vẫn còn tiếp tục nhưng đã gây tiếng vang mà khi nói về Bình Thuận trước đây, ai cũng nghĩ đến thành tựu ấy trước tiên. Cần ghi nhận góp sức lớn cho thành tựu ấy có người dân, có cộng đồng. Thế nên, việc đào ao chống hạn vốn dĩ rất khó nhưng với sự huy động của cả cộng đồng, khu vực Lâm Đồng biển xanh đã làm được thì câu chuyện trước mắt đào ao, hồ chống ngập ở Đà Lạt chỉ là sự tiếp nối và sẽ đơn giản hơn.

Bích Nghị .