Tự chủ tài chính - 'chìa khóa vàng' giúp bệnh viện công bứt phá

Nhiều bệnh viện bứt phá nhờ nguồn lực tự chủ

Tại buổi "Tọa đàm triển khai Nghị quyết 72-NQ/TW: Điều trị, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân" ngày 30/10, BS.CKII Trần Ngọc Hải – Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ chia sẻ, đơn vị đã duy trì mô hình tự chủ toàn phần (nhóm 1) suốt hơn 10 năm và đạt nhiều thành tựu nổi bật. Nguồn lực tài chính ổn định giúp bệnh viện đầu tư các kỹ thuật mũi nhọn – đặc biệt là 13 ca thông tim can thiệp bào thai phối hợp cùng Bệnh viện Nhi đồng 1, cứu sống nhiều thai nhi mắc dị tật tim bẩm sinh nặng.

10 năm qua, bệnh viện đạt nhiều thành tựu như kỹ thuật bảo tồn tử cung trong nhau cài răng lược, thực hiện hơn 10.000 ca phẫu thuật nội soi mỗi năm (chiếm 77% tổng ca). Nguồn lực tự chủ cũng giúp bệnh viện nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị đồng bộ.

Buổi tọa đàm về triển khai Nghị quyết 72 -NQ/TW điều trị, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân diễn ra ngày 30/10 tại Bệnh viện Từ Dũ.

Về tài chính, năm 2024, Bệnh viện Từ Dũ trích hơn 300 tỷ đồng cho Quỹ phát triển sự nghiệp, năm 2025 dự kiến dành 360 tỷ đồng. Thu nhập nhân viên năm 2024 tăng 30% so với 2023 và dự kiến tăng thêm 15% vào năm 2025.

Thống kê 5 năm qua, Từ Dũ khám gần 5 triệu lượt, thực hiện hơn 200.000 ca mổ an toàn tuyệt đối, tỷ lệ tử vong mẹ chỉ 4/100.000 ca sinh (thấp hơn nhiều nước phát triển 7–9/100.000). Bệnh viện cũng đang triển khai cơ sở 2 tại huyện Cần Giờ.

Tương tự, tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương TPHCM, ca bệnh tăng trung bình 7% mỗi năm; mức hài lòng của người bệnh và nhân viên đều trên 90%. Cơ chế tự chủ giúp bệnh viện đầu tư hạ tầng, ứng dụng công nghệ số, nâng cao trình độ nhân lực (trên 70% bác sĩ sau đại học) và đẩy mạnh hoạt động an sinh xã hội.

BS.CKII Phạm Thanh Việt – Phó Giám đốc phụ trách Quản lý điều hành Bệnh viện Chợ Rẫy nhận định, tự chủ tài chính tạo ra nhiều chuyển biến tích cực, giúp tăng nguồn thu, nâng cao quyền chủ động và cải thiện thu nhập. Giai đoạn 2020–2024, tổng thu tại Bệnh viện Chợ Rẫy tăng, số lượng bệnh nhân phục vụ nhiều hơn, thu nhập bình quân cải thiện.

"Cơ chế này cũng tạo môi trường năng động, giúp bệnh viện mở rộng dịch vụ, thu hút và giữ chân nhân sự chất lượng cao. Tuy nhiên, giá dịch vụ y tế chưa được tính đúng, tính đủ vẫn là rào cản khiến nguồn lực bị hạn chế", BS Việt cho hay.

Đồng quan điểm, TS. Lê Thị Thanh Nguyện – Phó Giám đốc Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình TPHCM thông tin, sau gần 20 năm tự chủ (từ 2007), bệnh viện đã chủ động mở rộng dịch vụ, liên doanh liên kết, linh hoạt chi trả lương và giữ chân nhân tài.

Mô hình tự chủ bệnh viện vẫn còn nhiều thách thức

Theo TS. Lê Thị Thanh Nguyện, dù nhiều ưu điểm nhưng mô hình này cũng còn nhiều thách thức. Bất cập lớn là cơ chế định giá dịch vụ y tế chưa đầy đủ, chưa tính đúng, tính đủ 7 yếu tố cấu thành giá. Nhiều chi phí thiết yếu như khấu hao tài sản, đào tạo, nghiên cứu, quản trị chung chưa được tính vào viện phí.

Việc chưa được tính đủ giá dịch vụ dẫn đến một nghịch lý khi bệnh viện phải tự bảo đảm tài chính nhưng không được thu đủ chi phí để tái đầu tư. Thực tế, ban lãnh đạo bệnh viện thường xuyên đứng trước bài toán: Vừa phải thực hiện sứ mệnh chăm sóc sức khỏe, vừa đảm bảo cân đối thu - chi. Việc tăng lương cơ sở hằng năm nhưng giá dịch vụ y tế chưa điều chỉnh tương ứng trở thành "phép thử" lớn.

Dù nhiều ưu điểm nhưng mô hình tự chủ cũng còn nhiều thách thức.

Đối với đội ngũ bác sĩ, tự chủ cũng tạo tác động hai chiều. Tại tuyến trên, áp lực doanh thu đôi khi gây xung đột giữa mục tiêu tài chính và đạo đức nghề nghiệp. Trong khi ở tuyến dưới, thu nhập thấp khiến nhiều bác sĩ giỏi chuyển sang khu vực tư nhân, gây "chảy máu chất xám" và gia tăng khoảng cách giữa các tuyến.

"Đồng thời, còn nhiều vướng mắc trong cơ chế thanh toán BHYT, thủ tục chậm khiến nhiều bệnh viện bị nợ đọng kéo dài, ảnh hưởng đến chi trả thuốc, vật tư. Tự chủ vẫn là xu thế tất yếu của bệnh viện công, nhưng cần hành lang pháp lý đầy đủ, linh hoạt để vừa bảo đảm tính nhân văn của ngành Y tế, vừa duy trì hiệu quả tài chính", TS. Lê Thị Thanh Nguyện nhấn mạnh.

4 nhóm kiến nghị hoàn thiện cơ chế tự chủ, nhẹ gánh chi phí cho người bệnh

Từ thực tiễn, lãnh đạo các bệnh viện đã đưa ra nhiều kiến nghị trọng tâm nhằm hoàn thiện cơ chế tự chủ, đảm bảo nguồn lực vận hành bền vững và giảm gánh nặng cho người bệnh.

Đầu tiên là về hoàn thiện cơ chế giá và BHYT. Các bệnh viện (Chợ Rẫy, Răng Hàm Mặt TW TPHCM, Chấn thương chỉnh hình) cùng kiến nghị sớm ban hành giá dịch vụ y tế tính đúng, tính đủ (bao gồm khấu hao, quản trị, đào tạo...) và có thặng dư hợp lý để tái đầu tư. Cần có viện phí đặc thù cho chuyên khoa sâu.

BS.CKII Phạm Thanh Việt đề nghị chính sách BHYT linh hoạt hơn như mua thẻ BHYT cho người nghèo, tăng tỷ lệ chi trả và xem xét giảm mức trần đồng chi trả (hiện là 6 tháng lương cơ sở) cho người tham gia 5 năm liên tục.

Bên cạnh đó, TS.BS.CKII Lê Trung Chánh - Giám đốc Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương TPHCM đề nghị mở rộng gói quyền lợi BHYT song song với việc điều chỉnh giá, trợ giá cho nhóm yếu thế và tối ưu hóa quản lý Quỹ BHYT, phòng chống trục lợi.

Thứ hai, cần mở rộng quyền tự chủ và huy động vốn. BS.CKII Phạm Thanh Việt kiến nghị trao quyền cho thủ trưởng đơn vị được phê duyệt các dự án liên doanh, liên kết (thay vì trình cơ quan chủ quản) và cho phép bệnh viện chủ động triển khai giường dịch vụ theo yêu cầu, dỡ bỏ khống chế 20% tổng số giường.

Toàn cảnh buổi tọa đàm.

Đối với khung pháp lý linh hoạt, TS.BS.CKII Lê Trung Chánh và TS. Lê Thị Thanh Nguyện cùng cho rằng cần sửa đổi đồng bộ các văn bản pháp luật (Luật Quản lý tài sản công, Luật Đầu tư công...) để mở rộng quyền huy động vốn (liên doanh, liên kết, PPP) một cách linh hoạt.

Thứ ba là nâng cao quản trị và chuyển đổi số. TS. Lê Thị Thanh Nguyện kiến nghị xây dựng và thực hiện nghiêm quy chế chi tiêu nội bộ, quy chế sử dụng tài sản, công khai tài chính, kiểm toán nội bộ và tăng cường trách nhiệm giải trình, bảo toàn vốn Nhà nước.

BS.CKII Phạm Thanh Việt và TS.BS.CKII Lê Trung Chánh cùng đề xuất khẩn trương triển khai Đề án 06, thúc đẩy bệnh án điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt, và đề nghị BHXH chấp nhận chứng từ thanh toán điện tử.

Thứ tư là phân loại tự chủ phù hợp, TS.BS.CKII Lê Trung Chánh và TS. Lê Thị Thanh Nguyện đề nghị cần phân loại, phân cấp mức độ tự chủ theo năng lực thực tế, không áp dụng đồng loạt. Các đơn vị đủ điều kiện có thể tự chủ toàn phần, trong khi bệnh viện vùng sâu, vùng xa cần được hỗ trợ ngân sách qua cơ chế đặt hàng dịch vụ công ích.

Nam Thương