Từ cuộc ẩu đả tới… bóng rổ

James Naismith - người phát minh ra bóng rổ.

Vào năm 1891, một cơn bão mùa Đông đã buộc các sinh viên tại Trường Thanh niên cơ đốc (YMCA) quốc tế, nay là Cao đẳng Springfield ở Massachusetts (Mỹ) khiến các môn thể thao ngoài trời phải ngưng hoạt động.

Lúc này, một giảng viên nghĩ ra trò chơi trong nhà để thu hút sinh viên. Và bộ môn bóng rổ ra đời, với trận đấu đầu tiên là… một cuộc ẩu đả!

Bắt đầu từ những… giỏ đào

Ý tưởng của giảng viên James Naismith, 31 tuổi, là một trò chơi trong nhà, có thể cùng lúc nhiều người, cũng cần vận động nhiều, nhưng không đòi hỏi thể lực cao như bóng bầu dục, bóng đá. Ông nhờ người gác cổng trường tìm hai hộp vuông để ném bóng vào ghi điểm. Sau khi tìm kiếm, người này lại mang về hai giỏ đựng trái đào của nông dân.

Naismith đóng đinh hai giỏ này dưới lan can của ban công phòng tập thể dục, mỗi bên một cái. Chiều cao của lan can ban công tình cờ là 10 feet (3,048m). Ban đầu trái bóng đá được sử dụng vào trò chơi. Sinh viên sẽ chơi theo đội để cố gắng đưa bóng vào giỏ của đội đối phương. Mỗi đầu ban công có một người đứng để lấy bóng ra và đưa trở lại sân.

Một thời gian ngắn sau khi ý tưởng của ông hình thành, lớp thể dục họp mặt, và các đội được phân chia với ba trung phong, ba tiền đạo và ba hậu vệ mỗi bên. Hai trung phong gặp nhau ở giữa sân, Naismith ném bóng, và trò chơi “bóng rổ” ra đời. Thật trớ trêu, trận đấu đầu tiên giữa các sinh viên của trường là một cuộc ẩu đả thực sự.

Naismith kể trong một chương trình phát thanh vào tháng 1/1939 ở thành phố New York có tên We the People: “Các cậu bé bắt đầu vật lộn, đá và đấm khi giành bóng, cuối cùng lao vào đánh nhau ngay giữa sàn tập thể dục trước khi tôi kịp kéo chúng ra. Vài đứa bị thâm mắt và một đứa bị trật khớp vai. Sau trận đấu đầu tiên, tôi sợ chúng sẽ giết nhau, nhưng chúng cứ nài nỉ cho chúng chơi lại nên tôi đã đặt ra thêm vài luật nữa”.

Naismith không sáng tạo ra tất cả các luật chơi bóng rổ cùng một lúc, mà tiếp tục sửa đổi chúng thành 13 luật chơi gốc, một số vẫn còn được sử dụng hiện nay. Văn bản Luật chơi gốc của Naismith được bán đấu giá vào năm 2010 với giá 4,3 triệu đô la Mỹ.

Bóng rổ ngày nay là môn thể thao được phát triển rộng khắp.

Không ngừng phát triển

Trận bóng rổ công khai đầu tiên được tổ chức tại một phòng tập thể dục của YMCA và được tờ Springfield Republican ghi lại vào ngày 12/3/1892. Giảng viên cùng chơi với sinh viên. Khoảng 200 khán giả đến để khám phá môn thể thao mới mà họ chưa từng nghe hoặc chứng kiến trước đây. Kết quả đội sinh viên thắng đội giảng viên với tỷ số 5-1

Chỉ trong vài tuần, môn thể thao này đã nhanh chóng trở nên phổ biến. Học sinh các trường thể dục thể thao khác giới thiệu trò chơi này tại trường mình. Luật chơi ban đầu được in gửi đến các trường dạy thể dục thể thao trên khắp cả nước.

Với sự tham gia đông đảo của sinh viên quốc tế tại các trường đại học, môn thể thao này cũng được giới thiệu đến nhiều quốc gia khác. Các trường trung học cũng bắt đầu giới thiệu môn thể thao mới này cho học sinh. Đến năm 1905, bóng rổ chính thức được công nhận là môn thể thao mùa Đông.

Theo NCAA (Hiệp hội Thể thao Đại học Quốc gia Mỹ), trận đấu bóng rổ liên trường đầu tiên giữa hai trường đại học đang gây tranh cãi. Năm 1893, hai bài báo của trường được xuất bản, ghi lại các bản ghi âm riêng biệt về các trận đấu bóng rổ giữa các trường đại học với một đội đối thủ.

Năm 1892, chưa đầy một năm sau khi Naismith sáng tạo ra môn thể thao này, huấn luyện viên thể dục dụng cụ Senda Berenson của Trường Cao đẳng Smith đã giới thiệu bóng rổ vào môn điền kinh nữ. Trận đấu liên trường đầu tiên được ghi nhận giữa các nữ sinh viên diễn ra giữa Đại học Stanford và Đại học California tại Berkeley vào năm 1896.

Với mức độ phổ biến của bóng rổ, Ủy ban Olympic quốc tế chú ý đến nó và đưa vào Thế vận hội năm 1904 ở St. Louis như một môn thể thao biểu diễn. Phải đến năm 1936, bóng rổ mới được công nhận là môn thi đấu tranh huy chương. Bóng rổ nữ không được đưa vào danh sách môn thi đấu tranh huy chương Olympic, cho đến Thế vận hội Montreal năm 1976.

Khi môn thể thao này tiếp tục lan rộng nhanh chóng, các giải đấu chuyên nghiệp bắt đầu được thành lập trên khắp Hoa Kỳ. Giải đấu chuyên nghiệp đầu tiên là Giải Bóng rổ Quốc gia (NBL) được thành lập năm 1898, bao gồm sáu đội ở vùng Đông Bắc.

Sau khi giải thể năm 1904, giải được tái lập vào năm 1937 với 13 đội và một hệ thống hỗ trợ hoàn toàn mới, gồm các tập đoàn Goodyear, Firestone và General Electric là chủ sở hữu của giải. Năm 1946, Hiệp hội Bóng rổ Hoa Kỳ (Basketball Association of America) ra đời.

Trong khi các giải đấu thể thao chuyên nghiệp thu hút sự chú ý trên toàn quốc, bóng rổ đại học cũng là một môn thể thao quan trọng. Giải đấu NCAA (Hiệp hội Thể thao Đại học Quốc gia) đầu tiên với 8 đội tham dự, được tổ chức vào năm 1939 tại Đại học Northwestern. Nhà vô địch bóng rổ đại học quốc gia đầu tiên là Đại học Oregon.

Trò chơi này hiện không còn được chơi theo cùng một cách như khi Naismith phát minh ra nó nữa, các giỏ đào đã được sử dụng cho đến năm 1906, khi cuối cùng chúng được thay thế bằng vòng kim loại với các tấm nền. Được phát minh từ những khởi đầu khiêm tốn, nhưng môn thể thao chuyên nghiệp duy nhất có nguồn gốc từ Hoa Kỳ đã đặt nền móng cho ngành kinh doanh trị giá hàng tỷ đô la Mỹ ngày nay.

Theo Nationalgeographic

Lê Du