Từ 'hái ra tiền' đến phá sản với nghề buôn hàng xách tay

Trong nhiều năm qua, công việc hàng ngày của Zhu Nini là ngụp lặn giữa Dongdaemun - khu chợ quần áo nổi tiếng nhất Seoul (Hàn Quốc). Với điện thoại và gậy selfie, cô sẽ phát trực tiếp các chuyến đi của mình cho 100.000 người theo dõi ở Trung Quốc. Zhu sẽ giúp khách hàng mua bất kỳ món đồ nào họ thích với một khoản phí nhỏ.

Nhưng công việc của Zhu ở Hàn Quốc đột ngột kết thúc vào đầu năm nay khi cô bay về quê nhà Vũ Hán để đón Tết Nguyên đán cùng gia đình. Chỉ vài ngày sau, thủ phủ của tỉnh Hồ Bắc đã hoàn toàn bị đóng cửa khi dịch Covid-19 lây lan như cháy rừng. Zhu và hàng triệu người khác không thể ra khỏi nhà.

Hơn hai tháng sau, Vũ Hán cuối cùng cũng bắt đầu nới lỏng lệnh cách ly, nhưng người dân thành phố vẫn bị cấm nhập cảnh vào Hàn Quốc. Đối với Zhu và hàng nghìn người buôn bán hàng xách tay khác của Trung Quốc - hay còn gọi là “daigou” - đây là một đòn giáng nặng nề.

“Vì đại dịch, nhiều ngành công nghiệp đã cạn kiệt tiền bạc, mất nhân công và đang phải vật lộn để tiếp tục. Daigou có thể nằm trong số đó", Zhu nói với Sixth Tone.

Những daigou ở Sheung Shui, một thị trấn ở Hong Kong, mua hàng hóa nước ngoài cho người tiêu dùng Trung Quốc và đưa ra mức giá thấp bằng cách né thuế nhập khẩu. Ảnh: Felix Wong.

Nghề buôn hàng xách tay gặp khó

Nghề daigou nổi lên khi người tiêu dùng Trung Quốc tìm kiếm các sản phẩm nước ngoài - từ túi xách sang trọng cho đến sữa bột trẻ em cao cấp. Những loại hàng hóa này rất khó kiếm hoặc được bán với giá cắt cổ ở thị trường nội địa.

Daigou mua hàng hóa ở nước ngoài và sau đó vận chuyển về nước cho khách hàng. Những người này sử dụng nhiều thủ đoạn, cả hợp pháp lẫn bất hợp pháp, để trốn thuế, nên sản phẩm bán ra có giá rẻ hơn rất nhiều so với hàng nhập khẩu chính hãng.

Một loại kem dưỡng da mặt La Mer có giá 2.680 nhân dân tệ (395 USD) tại các cửa hàng bán lẻ ở Trung Quốc. Nhưng theo báo cáo từ công ty môi giới cổ phiếu Bernstein, người mua có thể chỉ phải tốn 1.600 nhân dân tệ (235 USD) khi giao dịch thông qua daigou.

Daigou từ lâu được xếp vào thị trường xám (các hoạt động trao đổi hàng hóa một cách hợp pháp nhưng không chính thức), hiện được ước tính có giá trị hàng tỷ USD. Theo công ty tư vấn Bain & Company, năm 2014, 4/10 lần mua hàng xa xỉ của người tiêu dùng Trung Quốc là do daigou thực hiện. Hàn Quốc - nổi tiếng với các thương hiệu mỹ phẩm và thời trang Kpop - là điểm đến ưa thích của người buôn hàng xách tay.

Tuy nhiên, daigou có dấu hiệu chững lại khi các quốc gia thực hiện lệnh cấm du lịch, thời gian cách ly bắt buộc, đóng cửa các trung tâm mua sắm, hủy chuyến bay và tạm ngừng giao hàng quốc tế trong bối cảnh đại dịch Covid-19.

Có hai nhánh chính của hoạt động kinh doanh daigou ở Trung Quốc. Daigou địa phương như Zhu là những người cư trú lâu dài ở nước ngoài và gửi sản phẩm qua đường bưu điện cho khách hàng. Daigou “tiền tươi thóc thật” liên tục bay qua lại giữa Trung Quốc và một quốc gia khác, mang theo các sản phẩm trong hành lý. Trong mùa dịch, cả hai hình thức đều đã bị ảnh hưởng nặng nề.

Daigou mua các sản phẩm được săn lùng ở nước ngoài và bán lại ở Trung Quốc. Ảnh: CGTN, Felix Wong.

Chen Yuanyuan, thuộc nhóm thứ 2, đã phá sản, buộc phải ngừng kinh doanh. Suốt nhiều năm, Chen thường đi máy bay giá rẻ đến Hàn Quốc để mua son môi, mặt nạ và bộ chăm sóc da trong các cửa hàng miễn thuế, sau đó lén vận chuyển qua hải quan Trung Quốc để trốn thuế nhập khẩu.

Bằng cách làm này, cô đã vượt qua nhiều cuộc biến động đối với thương mại daigou như sự gia tăng của các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới ở Trung Quốc và Luật Thương mại điện tử năm 2019, thắt chặt các quy định về thuế đối với daigou.

Thế nhưng, Chen đã ở lại quê hương Hạ Môn, phía đông Trung Quốc, kể từ khi bùng phát Covid-19. Giống như nhiều daigou khác, các chuyến đi Hàn Quốc hàng tháng từng đem lại cho Chen mức thu nhập cao hơn rất nhiều so với lương của một nhân viên văn phòng bình thường. Dù vậy, giờ đây cô không sẵn sàng mạo hiểm đi lại trong mùa dịch.

Các hành khách đi lại giữa Trung Quốc và Hàn Quốc phải trải qua hai tuần kiểm dịch trên cả hai chặng của chuyến đi. Những người cố gắng trốn tránh các giai đoạn cách ly bắt buộc có thể phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng.

Vào tháng 3, Bắc Kinh đã bắt giữ 36 daigou bị tình nghi bay đến Hàn Quốc. Hai người đã bị giam giữ 10 ngày vì vi phạm các quy tắc cách ly và “gây rắc rối”. Cảnh sát địa phương cung cấp cho các hãng hàng không một danh sách đen gồm 50 daigou khác, để ngăn họ rời khỏi đất nước.

Daigou ở trời Tây cũng chật vật

Các daigou địa phương sống ở nước ngoài không phải lo lắng về hạn chế đi lại, nhưng lại phải đối mặt với những thách thức khác.

Long, một người mua sắm cá nhân sống tại Paris, chuyên về các thương hiệu xa xỉ, cho biết sự đứt gãy của mạng lưới vận chuyển hàng hóa toàn cầu đã khiến việc giao hàng trở nên khó khăn. Trong nhiều trường hợp, các gói hàng đã được chuyển tuyến qua Ấn Độ, Hàn Quốc, Singapore và một số thành phố của Trung Quốc trước khi đến tay khách hàng của cô.

“Thông thường, khách hàng của tôi mất từ một tuần đến 10 ngày để nhận được bưu kiện, nhưng bây giờ có thể phải mất ba tuần”, Long cho biết.

Long bắt đầu cắt giảm các chuyến mua sắm của mình ngay sau khi Covid-19 bùng phát ở châu Âu, dù cô biết làm như vậy sẽ ảnh hưởng đến thu nhập của mình. Tại thủ đô nước Pháp, cửa hàng của các thương hiệu như Balenciaga, Chanel và Gucci trở thành những nơi nguy hiểm.

Trung Quốc là thị trường tiêu thụ hàng xa xỉ lớn nhất thế giới. Ảnh: Shutterstock.

“Vào đầu năm, tôi nghe nói rằng ba trường hợp đầu tiên được xác nhận ở Paris là những khách du lịch đã đến thăm một số trung tâm mua sắm,” cô nhớ lại.

Đến giữa tháng 3, Paris đã đóng cửa hoàn toàn các trung tâm thương mại. Trên ứng dụng nhắn tin WeChat, Long đã đổi tên người dùng của mình thành "Trung tâm mua sắm đã đóng cửa", để nhắc nhở khách hàng của cô chưa thể đặt hàng trong thời điểm này.

“Nếu có bất kỳ daigou nào ở Italy, Pháp hoặc Anh nói rằng họ đang xếp hàng chờ thanh toán, hãy xóa họ đi. Điều đó là không thể bây giờ”, Long nói.

Lê Vy