Từ khởi điểm đến xanh hóa KCN (Bài 2)

Bài 2 - Định vị 'thủ phủ công nghiệp'

Các khu chế xuất, khu công nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu sau hợp nhất cũng đã trở thành “thủ phủ công nghiệp” sôi động bậc nhất ở phía Nam, mở ra một không gian phát triển rộng lớn hơn, đủ sức đón nhận những dòng vốn đầu tư chất lượng cao.

Phân xưởng sản xuất trong Công ty CP Kềm Nghĩa, khu công nghiệp Tân Phú Trung, huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN

Tạo thế chiến lược

Theo Đề án hợp nhất Ban Quản lý các Khu công nghiệp của UBND TP. Hồ Chí Minh, không gian mới sau hợp nhất bao gồm 66 khu chế xuất và khu công nghiệp với tổng diện tích đất hơn 27.000 ha. Quy hoạch tầm nhìn đến năm 2050, Thành phố sẽ có 105 khu chế xuất, khu công nghiệp với tổng diện tích quy hoạch hơn 49.000 ha, là trung tâm công nghiệp hàng đầu của quốc gia.

Trong giai đoạn 2025 - 2030, các khu chế xuất, khu công nghiệp Thành phố đặt mục tiêu thu hút đầu tư khoảng 21 tỷ USD; suất đầu tư bình quân thu hút đạt từ 8 triệu USD/ha đến 10 triệu USD/ha; giải ngân 70% tổng vốn đầu tư đăng ký theo tiến độ…

Từ không gian mới của khu chế xuất, khu công nghiệp, ông Nguyễn Lộc Hà, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh cho rằng, đây là cơ hội, tiềm năng và cũng nhiều thách thức trong việc mở rộng không gian, phát triển các khu công nghiệp mới; nỗ lực phấn đấu xứng tầm là “thủ phủ công nghiệp” - trung tâm công nghiệp của cả nước.

Việc hợp nhất còn tối ưu chỉ tiêu sử dụng đất khu công nghiệp, tạo động lực kết nối hạ tầng đồng bộ, tăng hiệu quả từ vận hành logistics, cảng cho tới chuỗi cung ứng giữa các khu công nghiệp phân tán trước đây. Việc hợp nhất sẽ giảm chồng chéo các thủ tục giữa các địa bàn cũ, tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) muốn tận dụng hệ sinh thái hoàn chỉnh….

“Thành công của các khu chế xuất, khu công nghiệp trước đây đã tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế-xã hội của mỗi địa phương. Nên khi gộp lại, các khu chế xuất, khu công nghiệp TP. Hồ Chí Minh mới tiếp tục khẳng định tiềm năng, vị thế không chỉ cho Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam mà còn đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế của cả nước, hướng đến một tầm nhìn chiến lược xuyên biên giới”, ông Hà chia sẻ.

Theo các chuyên gia kinh tế, tỉnh Bình Dương (cũ), vốn được xem là “thủ phủ sản xuất” với hàng loạt khu công nghiệp được quy hoạch bài bản. Tuy nhiên, khu vực này luôn thiếu một trung tâm tài chính quy lớn và hệ thống cảng biển nước sâu để hoàn thiện chuỗi giá trị. Việc hợp nhất với TP. Hồ Chí Minh và Bà Rịa-Vũng Tàu đã giải quyết được cả hai bài toán đó, giúp các doanh nghiệp khu vực Bình Dương tiếp cận dễ dàng hơn với nguồn vốn và thị trường quốc tế. TP. Hồ Chí Minh cũ với thế mạnh về dịch vụ, tài chính, logistics sẽ bổ trợ cho Bình Dương với lợi thế sản xuất và Bà Rịa-Vũng Tàu với thế mạnh cảng biển, năng lượng. Đây là một cộng hưởng lớn không chỉ tạo ra hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh mà còn tạo ra một sức mạnh tổng hợp chưa từng có để phát triển công nghiệp.

Phân tích sâu về vị thế chiến lược, ông Nguyễn Văn Hùng, Chủ tịch Tổng công ty Becamex IDC nhận định, sau khi hợp nhất, những "điểm nghẽn" về kết nối vùng sẽ được tháo gỡ nhanh chóng. Cao tốc TP. Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Chơn Thành, vành đai 3, vành đai 4… sẽ kết nối đồng bộ các khu công nghiệp mới, tạo động lực mới cho phát triển công nghiệp.

“Điểm mạnh của khu vực sau hợp nhất là vị trí địa lý thuận lợi, nằm trên các tuyến giao thông huyết mạch, kết nối đồng bộ, hiệu quả với các cảng biển lớn và sân bay quốc tế. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí logistics mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất nhập khẩu hàng hóa, tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu”, ông Hùng chia sẻ.

Nhà máy xử lý nước thải trong Khu công nghiệp chuyên sâu Phú Mỹ 3, thị xã Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Hồng Đạt /TTXVN

Tương tự, ông Choi Heung Yeon, Phó Tổng Giám đốc Khu công nghiệp Chuyên sâu Phú Mỹ 3 nhìn nhận: Các khu công nghiệp ở Bà Rịa-Vũng Tàu (cũ) có nhiều lợi thế vượt trội về cảng biển nước sâu, nguồn năng lượng dồi dào, các dịch vụ hậu cần logistics.

Tuy nhiên, việc hợp nhất sẽ giúp các khu công nghiệp tại đây khai thác hết tiềm năng, các cảng biển của Bà Rịa-Vũng Tàu, góp phần giảm áp lực cho cảng Cát Lái, tăng hiệu quả xuất nhập khẩu sẽ trở thành cửa ngõ quan trọng cho toàn bộ hệ thống khu công nghiệp của TP. Hồ Chí Minh và có nhiều cơ hội để trở thành một nhân tố quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đồng bộ các giải pháp đột phá

Việc hợp nhất ba địa phương không chỉ đơn thuần là mở rộng địa giới hành chính, mà là một tầm nhìn chiến lược để kiến tạo một “siêu đô thị”, “thủ phủ công nghiệp” có sức cạnh tranh vượt trội. Việc hợp nhất không chỉ mở rộng không gian phát triển, mà còn là kết tinh, tương hỗ các tiềm lực, thế mạnh của 3 địa phương thành một “đầu tàu” mới, hiện đại, đủ sức kéo cả nền kinh tế phía Nam đi lên.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ kinh tế Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội khóa XV, để đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số, TP. Hồ Chí Minh phải đặt mục tiêu thu hút được 500.000 tỷ đồng vốn đầu tư từ khu vực tư nhân, nước ngoài. Điều này đòi hỏi Thành phố phải có đất đai với giá cả hợp lý; phải tập trung nhanh chóng xây dựng các khu công nghiệp mới, cơ cấu lại khu công nghiệp cũ để có đất sạch, giá cạnh tranh.

Với diện tích đất công nghiệp “khổng lồ” sau hợp nhất, TP. Hồ Chí Minh đã giải quyết bài toán nan giải về quỹ đất công nghiệp trong nhiều năm qua. Khu vực này sẽ có đủ dư địa để đón nhận những dòng vốn đầu tư mới, nhất là các dự án công nghệ cao và có giá trị gia tăng lớn.

Một Công ty có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong Khu công nghiệp chuyên sâu Phú Mỹ 3, thị xã Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ). Ảnh: Hồng Đạt - TTXVN

Theo ông Lê Văn Thinh, Trưởng Ban Quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TP. Hồ Chí Minh (HEPZA), bên cạnh việc mở rộng quỹ đất, TP. Hồ Chí Minh còn hình thành các khu công nghiệp chuyên ngành. Các khu công nghiệp hiện hữu cũng sẽ được đổi mới theo mô hình kinh tế tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, để trở thành các khu công nghiệp sinh thái, khu công nghiệp đô thị - dịch vụ - cảng - logistics, kho lạnh, trung tâm thương mại, giáo dục, y tế; khu công nghiệp xanh, thông minh.

Nhiều khu công nghiệp tại khu vực Bình Dương (cũ) có kế hoạch chuyển đổi thành các khu công nghiệp thông minh, đón đầu cơ hội mới trong kỷ nguyên số và cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0; xây dựng khu công nghiệp chuyên ngành cơ khí. Khu vực Bà Rịa-Vũng Tàu (cũ), tập trung phát triển khu công nghiệp chuyên sâu định hướng trở thành khu công nghiệp thông minh, ứng dụng công nghệ số trong quản lý, vận hành, hướng tới hình thành hệ sinh thái trong công nghiệp hiện đại, bền vững tại khu vực Đông Nam Bộ.

Theo Tiến sỹ Scott McDonald, chuyên gia chuỗi cung ứng và logistics, Đại học RMIT Việt Nam, với tiềm năng, thế mạnh của các khu công nghiệp trước đây và vị thế, chiến lược của các khu công nghiệp TP. Hồ Chí Minh mới sẽ tạo ra sung lực mới, hút mạnh mẽ các nhà đầu tư nước ngoài. Bởi đa phần các tập đoàn đa quốc gia luôn tìm kiếm môi trường đầu tư ổn định, có hạ tầng đồng bộ và chuỗi cung ứng hoàn chỉnh.

“Sự hợp nhất của ba địa phương thành một thực thể duy nhất đã giải quyết được bài toán đó, tạo ra một thị trường đủ lớn và một hệ sinh thái công nghiệp đủ mạnh để thu hút dòng vốn chất lượng cao”, Tiến sỹ Scott McDonald chia sẻ.

Về dư địa và tiềm năng phát triển các khu công nghiệp mới, ông Võ Sơn Điền, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ (BASI - Bình Dương cũ) cho rằng, việc phát triển các khu công nghiệp chuyên ngành như: công nghệ cao, cơ khí sẽ tạo ra “sân chơi” để các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào hệ sinh thái của các tập đoàn sản xuất lớn. Qua đó, họ có thể hỗ trợ nhau, nâng cao năng lực, tăng tính cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu thay vì phân tán, thiếu liên kết như trước đây, nhất là ngành công nghiệp hỗ trợ.

Như vậy, việc tái cấu trúc không gian công nghiệp nhằm bảo đảm sự liên thông dựa trên chuỗi giá trị thay vì ranh giới hành chính cũ là bài toán không chỉ về quy hoạch, mà còn là về tư duy lãnh đạo và năng lực điều phối. Đồng thời, đề xuất Thành phố cần sớm ban hành các chính sách đồng bộ, thống nhất cho toàn vùng để thu hút đầu tư một cách hiệu quả nhất, tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm" như trước đây.

Từ những tiềm năng hiện có và định hướng, các khu chế xuất, khu công nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh sau hợp nhất đang đứng trước cơ hội bứt phá để trở thành một trung tâm công nghiệp mang tầm vóc quốc tế. Đây là cơ hội không nhỏ, nhưng cũng vừa là thách thức rất lớn trong bối cảnh mới và xu thế hội nhập, phát triển của đất nước.

Bài 3: "Chìa khóa" cho tăng trưởng xanh, bền vững

Anh Tuấn - Thanh Vũ (TTXVN)